คอลัมน์ ชมรมพระเครื่อง

สวัสดีครับ ท่านผู้อ่านที่รักทุกท่าน เมื่อวันก่อนมีเพื่อนผมมาหาและสอบถามเกี่ยวกับเรื่องพระเครื่องของเขา ซึ่งเป็น พระเก่าของคุณพ่อเขาเอง เป็นพระรอด กรุวัดมหาวัน พิมพ์ตื้น ซึ่งเขาได้เพิ่งนำไปสอบถามจากผู้ที่สะสมพระเครื่องว่าแท้หรือไม่จากหลายๆ คน และก็ได้รับคำตอบไม่ตรงกัน คือมีทั้งแท้และไม่แท้ ทำให้เขาสงสัยมากจึงมาปรึกษาผมว่าความจริงเป็นอย่างไร

ในตอนแรกเขายังไม่ได้เอาพระออกมาให้ดู และยังได้บอกว่าพระอะไร แต่ถามว่า พระเครื่องนั้นถ้าพิจารณาแล้ว คำตอบคือมีพระแท้กับพระไม่แท้ใช่ไหม ผมก็ตอบว่าใช่ เขาจึงค่อยๆ เริ่มบอกต่อว่า เขานำพระไปให้หลายคนดู คำตอบไม่ตรงกันเลย มีทั้งที่ว่าแท้กับไม่แท้ และบางคนก็ตอบว่าดูยาก เพื่อนผมไม่ได้เป็นผู้ที่สะสมพระเครื่องเพียงแต่ได้รับพระตกทอดมาจากคุณพ่อของเขาเท่านั้น จึงสงสัยกับคำตอบที่ไม่ตรงกัน และอยากทราบความจริงว่าตกลงเป็นพระแท้หรือไม่ หรือเป็นพระที่สร้างรุ่นหลัง จะได้เก็บไว้บูชาต่อไป ผมเองเข้าใจเพื่อนผมและเห็นใจเขา เนื่องจากคำตอบที่เขาได้รับนั้นทำให้สับสน ซึ่งก็เป็นเรื่องที่มีเกิดขึ้นอยู่บ่อยๆ ในทำนองนี้

ผมจึงสอบถามว่าเป็นพระอะไร เอามาด้วยหรือเปล่า เผื่อเป็นพระที่ผมรู้หรืออาจจะนำไปปรึกษาผู้ที่ชำนาญทางด้านนั้นๆ ช่วยดูให้ เขาจึงนำพระออกมาให้ดู เป็นพระรอด กรุวัดมหาวัน พิมพ์ตื้น เนื้อเขียวหินครก สภาพสวยสมบูรณ์พอสมควร

ผมจึงสอบถามต่อว่าเป็นพระที่เช่าหามาหรือได้มาอย่างไร เขาก็บอกว่าเป็นพระเก่าของคุณพ่อของเขาให้มา ผมก็นำมาดูและบอกว่าเป็นพระรอด กรุวัดมหาวัน พิมพ์ตื้นแท้ โชคดีนะที่ได้พระรอดแท้ๆ ไว้บูชา หายากมากนะ และราคาสูงด้วย เขาก็เริ่มยิ้มออก และเล่าเรื่องที่นำไปเช็กดูให้ฟัง

ผมจึงบอกว่าเดี๋ยวจะพาไปหาผู้ใหญ่ที่ชำนาญการในด้านนี้ดูให้อีกทีเพื่อความมั่นใจ ผลก็ออกมาว่าแท้ เป็นพระรอด พิมพ์ตื้น กรุวัดมหาวัน แถมยังถามว่า “จะนำมาให้เช่าหรือ?” ผมจึงอธิบายให้ผู้ใหญ่ท่านฟังว่าเป็นพระตกทอดของเพื่อนผม และเล่าให้ฟังตามที่เพื่อนผมบอก ท่านจึงอธิบายให้ฟังว่า เฉพาะพระรอด พิมพ์ตื้นนั้นมีแม่พิมพ์อยู่ 2 แม่พิมพ์ จุดตำหนิจะแตกต่างกัน แต่โดยส่วนใหญ่พิมพ์จะเหมือนๆ กัน สำหรับพระรอดแม่พิมพ์นี้จะพบน้อยกว่าอีกแม่พิมพ์หนึ่ง จึงไม่ค่อยได้พบเห็นบ่อยนัก และอาจจะทำให้บางคนที่ไม่ค่อยเคยเห็นไม่แน่ใจก็เป็นได้

เพื่อนผมดีใจมากที่ได้พระแท้ๆ และมีคุณค่าที่ตกทอดมา พอกลับมาจากท่านผู้ใหญ่ท่านนั้นเพื่อนผมจึงสอบถามต่อถึงเรื่องแม่พิมพ์พระรอด ผมจึงบอกเพื่อนให้เข้าใจว่า พระเครื่องในสมัยโบราณนั้น (หมายถึงสมัยอยุธยาขึ้นไป)

โดยส่วนใหญ่การสร้างแม่พิมพ์พระโดยเฉพาะพระเครื่องเนื้อดินเผาเขาจะสร้างแม่พิมพ์ซึ่งเป็นแบบแม่พิมพ์ตัวผู้ หมายถึงแกะเป็นองค์พระแบบเดียวกับที่เราเห็น ในพระเครื่องนั้นๆ ขึ้นมาก่อน แล้วจึงนำ ดินเหนียวที่เตรียมไว้มากด ถอดพิมพ์ให้เป็นแม่พิมพ์ตัวเมีย ด้วยวิธีการนี้เขาจะสามารถถอดเป็นตัวแม่พิมพ์ตัวเมียได้หลายๆ ตัวตามต้องการ เพื่อจะได้สร้างพระได้ในจำนวน มากๆ

หลังจากนั้นก็นำแม่พิมพ์ดินเหนียวไปผึ่งลมให้แห้ง แล้วจึงนำไปเผาอีกทีเพื่อให้เป็นแม่พิมพ์ที่เป็นดินเผาหลายๆ อัน จากนั้นจึงนำไปกดพิมพ์พระเครื่องต่างๆ ได้ตามที่ต้องการ ดังนั้น พระเครื่องโบราณส่วนใหญ่จะมีตำหนิที่เดียวกัน มีมิติเหมือนกันทุกองค์ในแม่พิมพ์เดียวกัน

สำหรับพระรอด กรุวัดมหาวันนั้นจะมีพิมพ์อยู่หลายพิมพ์ เช่น พระรอด พิมพ์ใหญ่ พิมพ์กลาง พิมพ์เล็ก พิมพ์ต้อ และพิมพ์ตื้น ซึ่งเป็นแม่พิมพ์ต้นแบบ ที่มีแม่พิมพ์ตัวผู้ ตัวเดียวกัน ในส่วนของพระรอดพิมพ์ตื้นนั้นปรากฏว่าพบว่ามีแม่พิมพ์ถึง 2 ตัว

ซึ่งอาจจะเกิดจากการผิดพลาดในการถอดแม่พิมพ์ ตัวเมียหรืออย่างไรนั้นไม่ทราบได้ แต่ปรากฏว่าพระที่พบของวัดมหาวันนั้นจากการบันทึกต่อๆ กันมาและเป็นที่ยอมรับเป็นสากลว่ามี แม่พิมพ์ 2 แบบ ขอยืมคำนิยามของท่านอาจารย์สมศักดิ์ จวงสวัสดิ์ ที่ได้ให้คำนิยามของแม่พิมพ์พระรอด พิมพ์ตื้น ว่า “แม่พิมพ์ 2 ตัวหนอน” และ “แม่พิมพ์ 3 ตัวหนอน”

ในส่วนของแม่พิมพ์ 2 ตัวหนอนนั้นพบเห็นได้มากกว่าอีกแม่พิมพ์หนึ่ง จึงจะเห็นได้บ่อยๆ ทั้งจากในรูปต่างๆ และองค์จริง ดังนั้น ในสมัยหลังๆ นี้จึงอาจจะมีผู้ที่เข้าใจผิดพลาดได้ ผมจะเล่าถึงแม่พิมพ์เฉพาะของพระรอด พิมพ์ตื้น ที่ว่านี้ขยายความต่ออีกทีหนึ่ง พระรอด พิมพ์ตื้นที่พบเห็นอยู่บ่อยๆ คือแม่พิมพ์ 2 ตัวหนอน คือมีรอยแตกของแม่พิมพ์อยู่ 2 จุดใหญ่ๆ ที่เห็นได้ง่ายคือ จะเห็นว่าที่ผนังใบโพธิ์ด้านซ้ายขององค์พระ (ขวามือเรา) จะมีรอยแตกที่ข้างหูขององค์พระเป็นเส้นวิ่งไปหาผนังใบโพธิ์ด้านข้าง

และอีกจุดก็คือ จะมีเส้นแตกของแม่พิมพ์วิ่งจากหัวไหล่ขององค์พระวิ่งลงมาตามแขนขององค์พระลงมาเกือบถึงข้อศอก ลองดูตามไปด้วยนะครับ เส้น 2 เส้นนี้จะเห็นได้ชัดเจนที่สุด ในส่วนอีกแม่พิมพ์หนึ่ง คือแม่พิมพ์ 3 ตัวหนอน จะมีเส้นแตกถึง 3 จุด และอยู่ในตำแหน่งที่แตกต่างกันกับแม่พิมพ์ 2 ตัวหนอนดังนี้

ให้สังเกตที่ผนังด้านซ้ายองค์พระ (ขวามือเรา) จะสังเกตเห็นเส้นพิมพ์แตกตรงบริเวณเหนือพระเศียร จะมีเส้นแตกวิ่งยาวลงมาถึงใกล้กับเส้นพิมพ์แตกอีกเส้นหนึ่ง ที่จะอยู่ตรงบริเวณข้างใบหูขององค์พระ และจะวิ่งลงมาหา หัวไหล่ขององค์พระ

และที่ผนังโพธิ์ด้านขวาองค์พระ (ซ้ายมือเรา) ที่ใบโพธิ์ ตำแหน่งตรงบริเวณหูขวาขององค์พระจะมีเส้นแตกวิ่งยาวลงมา เท่ากับว่าแม่พิมพ์นี้มีเส้นแตกถึง 3 จุด ทั้ง 2 แม่พิมพ์เป็นพระรอด พิมพ์ตื้น ของกรุวัดมหาวันแท้ และยุคเดียวกันครับ สำหรับแม่พิมพ์ 2 ตัวหนอนนั้นจะพบเห็นได้มากกว่าแม่พิมพ์ 3 ตัวหนอน อันอาจจะทำให้เข้าใจผิดพลาดได้ครับ สำหรับพระรอดของเพื่อนผมเป็นพระรอด พิมพ์ตื้น กรุวัดมหาวัน แม่พิมพ์ 3 ตัวหนอน

ในวันนี้ผมได้นำรูปพระรอด พิมพ์ตื้น กรุวัดมหาวัน ทั้ง 2 แม่พิมพ์ จากหนังสือสุดยอดพระเบญจภาคี มาให้ชมด้วย แต่จะไม่บอกว่ารูปไหนเป็นแม่พิมพ์ไหน เนื่องจากวันก่อนลงรูปพระนางพญาเสน่ห์จันทน์ 2 กรุ เขาลงใต้ภาพผิด ซึ่งอาจจะทำให้สับสนได้ครับ ลองพิจารณาดูเล่นๆ นะครับ และดูว่าองค์ไหนเป็นพระรอด พิมพ์ตื้น แม่พิมพ์ไหน ไม่ยากครับ เพียงสังเกตดูตามที่เขียนมา ก็พอจะทราบได้ว่าแม่พิมพ์ไหนเป็นแม่พิมพ์ไหนครับ

ด้วยความจริงใจ แทน ท่าพระจันทร์

ติดตามข่าวสด

ข่าวเด่นประจำวัน