คอลัมน์ อริยะโลกที่ 6
ย้อนกลับไปช่วงดึกของคืนวันที่ 11 มี.ค.2554 แวดวงคณะสงฆ์ต้องสูญเสียพระเถระชั้นผู้ใหญ่ไปอย่างไม่มีวันกลับ ด้วย ‘สมเด็จพระมหาธีราจารย์’ (นิยม ฐานิสสโร) เจ้าอาวาสวัดชนะสงคราม กรุงเทพฯ มรณภาพด้วยอาการสงบ สิริอายุ 88 ปี พรรษา 68
สร้างความอาลัยให้แก่บรรดาลูกศิษย์ลูกหาอย่างมาก
มีนามเดิมว่า นิยม จันทนิทร เกิดเมื่อวันที่ 11 ก.พ.2466 ที่บ้านท่าหิน ต.ธนู อ.อุทัย จ.พระนครศรีอยุธยา
การศึกษาเบื้องต้น อายุ 7 ขวบ เรียนหนังสือวัด ประถม ก กา และมูลบทบรรพกิจ ในสำนักเจ้าอธิการอุ่น วัดหันตรา อ.พระนครศรีอยุธยา อายุ 9 ขวบ ได้เข้าโรงเรียนประชาบาลวัดหันตรา จบชั้นประถมปีที่ 4 ในปี พ.ศ.2478
อายุ 13 ปี โยมบิดานำไปฝากให้เรียนบาลีนักธรรม ณ สำนักวัดตองปุ อ.พระนครศรีอยุธยา จ.พระนครศรีอยุธยา
ต่อมาบรรพชาเป็นสามเณรที่วัดกระสังข์ ต.ธนู อ.อุทัย จ.พระนครศรีอยุธยา วันที่ 28 มิ.ย.2479 เมื่ออายุ 14 ปี โดยพระเทพวงศาจารย์ (แคร สุมโน) ขณะนั้นดำรงสมณศักดิ์ที่พระครูโบราณคณิสสร วัดตองปุ เป็นพระอุปัชฌาย์
อุปสมบท เมื่ออายุได้ 22 ปี วันที่ 10 มีนาคม พ.ศ.2487 ที่วัดพระญาติการาม ต.ไผ่ลิง อ.พระนครศรีอยุธยา จ.พระนครศรีอยุธยา โดยพระเทพวงศาจารย์ ขณะนั้นดำรงสมณศักดิ์ที่พระโบราณคณิสสร วัดพนัญเชิง เป็นพระอุปัชฌาย์ พระครูสาธุกิจการี (ขม) วัดประดู่ทรงธรรม เป็นพระกรรมวาจาจารย์ พระครูอุทัยคณารักษ์ (ใหญ่ ติณณสุวัณโณ) วัดสะแก เป็นพระอนุสาวนาจารย์
ได้รับฉายาว่า ฐานิสฺสโร อันมีความหมายว่า “ผู้มีฐานะอันยิ่งใหญ่”
สมเด็จพระมหาธีราจารย์ เป็นพระเถระใฝ่ศึกษาเล่าเรียน ท่านสอบนักธรรมเอกได้ในปี พ.ศ.2486 ในสำนักเรียนวัดราชบุรณะ และปี พ.ศ.2498 จบเปรียญธรรม 9 ในสำนักเรียนวัดสระเกศ ถือเป็นศิษย์รุ่นพี่รุ่นน้องกับสมเด็จพระพุฒาจารย์ (เกี่ยว อุปเสโณ) วัดสระเกศ และสมเด็จพระมหารัชมังคลาจารย์ (ช่วง) วัดปากน้ำ ภาษีเจริญ
ด้านภารกิจสงฆ์ ตั้งแต่ปี พ.ศ.2490 จวบจนถึงทุกวันนี้ พระคุณเจ้าเป็นกรรมการตรวจนักธรรม-บาลีสนามหลวง เป็นครูสอนบาลีประโยคเปรียญธรรม 3-7 ด้วยตนเอง
เป็นเจ้าคณะภาค 13 เป็นเจ้าอาวาสวัดชนะสงคราม เป็นพระอุปัชฌาย์วิสามัญ เป็นเจ้าสำนักเรียนพระปริยัติธรรมวัดชนะสงคราม เป็นเจ้าคณะใหญ่หนกลาง เป็นกรรมการมหาเถรสมาคม และอีกนับไม่ถ้วน
ลำดับสมณศักดิ์ พ.ศ.2505 เป็นพระราชาคณะชั้นสามัญที่พระปริยัติโสภณ พ.ศ.2507 เป็นพระราชาคณะชั้นราชที่พระราชโมลี วัดราชบุรณะ พ.ศ.2511 เป็นพระราชาคณะชั้นเทพที่พระเทพโสภณ วัดชนะสงคราม พ.ศ.2515 เป็นพระราชาคณะธรรมที่พระธรรมปิฎก วัดชนะสงคราม ปี พ.ศ.2530 เป็นพระราชาคณะรองสมเด็จพระราชาคณะที่พระธรรมวโรดม
พ.ศ.2535 ในโอกาสเฉลิมพระชนมพรรษา 5 ธันวามหาราช พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ทรงโปรดเกล้าฯ พระราชทานสถาปนาเป็นสมเด็จพระราชาคณะ ในราชทินนาม สมเด็จมหาธีราจารย์
ด้านการเผยแผ่หลักธรรมคำสอนแห่งองค์พระสัมมาสัมพุทธเจ้า สมเด็จฯ จะแสดงพระธรรมเทศนาในโบสถ์ทุกวันพระ เวลา 09.30 น. เป็นประจำไม่เคยขาด โดยในวันพระจะไม่รับกิจนิมนต์ข้างนอก ยกเว้นงานพระราชพิธีเพียงอย่างเดียว
ข้อธรรมคำสอนของท่านถือว่าศักดิ์สิทธิ์ เตือนสติให้คนอ่านได้ยั้งคิดทุกยาม อาทิ “รู้ขยัน ประหยัด ซื่อสัตย์ สุจริต คบมิตรดี เลี้ยงชีวีพอประมาณ” เป็นต้น
ในระยะหลัง สุขภาพของท่านเจ้าประคุณสมเด็จไม่แข็งแรงนัก ประกอบกับวัยที่ชราภาพของท่าน ทำให้ท่านต้องเข้ารับการรักษาที่โรงพยาบาลศิริราชเป็นประจำ แต่ท่านยังคงทุ่มเทอุทิศงานสนองพระพุทธศาสนาและคณะสงฆ์ไทยอย่างมิรู้เหน็ดเหนื่อย ยังคงทำงานหนัก เพื่อตรวจตรางานทุกชิ้นอย่างละเอียดรอบคอบ
จนเมื่อช่วงเดือน พ.ย.2553 คณะสงฆ์วัดชนะสงคราม นำเจ้าประคุณสมเด็จเข้าพักฟื้นอาการอาพาธที่กุฏิคณะ 1 วัดชนะสงคราม โดยจัดให้มีเจ้าหน้าที่พยาบาลและพระอุปัฏฐากคอยดูแลท่านอย่างใกล้ชิด
กระทั่งเมื่อเวลาประมาณ 01.05 น. คืนวันที่ 11 มี.ค. จึงมรณภาพอย่างสงบ สร้างความเศร้าสลดอาลัยเป็นอย่างยิ่ง
