พระสมเด็จ พิมพ์อกครุฑ วัดบางขุนพรหม

สวัสดีครับท่านผู้อ่านที่รักทุกท่าน พระสมเด็จที่เจ้าประคุณสมเด็จ พุฒาจารย์ (โต พรหมรังสี) ได้สร้างบรรจุไว้ที่วัดบางขุนพรหม มีพระสมเด็จอยู่พิมพ์หนึ่งซึ่งมีศิลปะขององค์พระแปลกแยก จากกลุ่มพระอื่นๆ คือพระสมเด็จพิมพ์ อกครุฑ ทำไมผมจึงกล่าวเช่นนั้น เดี๋ยวเราจะมาคุยกัน

พระสมเด็จพิมพ์อกครุฑ ในสมัยก่อนนั้นอาจจะมีการเรียกชื่อแตกต่างจากปัจจุบัน คือในสมัยก่อนจะเรียกว่า “พิมพ์อกครุฑเศียรบาตร” ทำไมจึงเรียกเช่นนั้น เรามาดูศิลปะขององค์พระ ในส่วนพระเศียรของ องค์พระจะนูนเด่นและดูกลมโตคล้ายบาตรของพระสงฆ์ หน้าอกขององค์พระนูนเด่นล่ำสัน คล้ายอกของครุฑ องค์พระอวบล่ำ องค์ประกอบของพระพักตร์เช่น พระกรรณ (หู) กางหนามองดูคล้ายกับสวมชฎา

พระสมเด็จ พิมพ์อกครุฑ วัดบางขุนพรหม

ประกอบกับพระเกศที่หนาสั้น ในส่วนนี้พระพิมพ์อกครุฑแม่พิมพ์กลางจะเห็นได้ชัดว่าแม่พิมพ์อื่นๆ และแม่พิมพ์กลางก็จะเป็นแม่พิมพ์ที่พบมากที่สุดกว่าแม่พิมพ์อื่นๆ ถ้ามองโดยรวมแล้ว พระสมเด็จพิมพ์นี้มองดูคล้ายๆ กับครุฑ จึงเป็นมูลเหตุที่ตั้งชื่อกันเพื่อแยกพิมพ์ของพระแต่ละกลุ่มตามที่เห็นเด่นชัดว่า “อกครุฑเศียรบาตร”

ต่อมาก็เรียกกันให้สั้นๆ ว่า “พิมพ์อกครุฑ” พระสมเด็จพิมพ์อกครุฑนั้น นอกจากพระพักตร์จะกลมโตนูน ลำพระองค์จะล่ำ หน้าตักของพระก็หนา ฐานแต่ละชั้นเป็นแท่งตันหนาทั้ง 3 ชั้น ที่ไม่เหมือนกับพระพิมพ์อื่นๆ ของพระในตระกูลพระสมเด็จ

อีกอย่างก็คือเส้นฐานของซุ้มเรือนแก้ว เราจะเห็นว่าพระกลุ่มนี้ไม่มีเส้นฐานซุ้มเรือนแก้ว แต่พระสมเด็จพิมพ์อื่นๆ จะมีเส้นฐานซุ้มเรือนแก้วทุกพิมพ์ ไม่ว่าจะเป็นของวัดระฆังฯ หรือบางขุนพรหม ศิลปะโดยรวม ของพระสมเด็จพิมพ์อกครุฑนั้น ก็ดูจะแตกต่างจากกลุ่มพระสมเด็จพิมพ์อื่นๆ ทุกพิมพ์

พระสมเด็จ พิมพ์อกครุฑ วัดบางขุนพรหม

พระสมเด็จพิมพ์อกครุฑ เท่าที่พบและถือเป็นมาตรฐานที่มีมูลค่ารองรับของสังคมพระเครื่อง มีอยู่ 3 พิมพ์คือ พิมพ์อกครุฑใหญ่ พิมพ์อกครุฑกลาง และพิมพ์อกครุฑเล็ก พิมพ์อกครุฑเล็กจะพบน้อยมาก เท่าที่พบเห็นส่วนมากจะเป็นพิมพ์อกครุฑใหญ่ และพิมพ์อกครุฑกลางเสียเป็นส่วนใหญ่ และพิมพ์ที่พบเห็นมากที่สุดก็จะเป็นพิมพ์อกครุฑกลาง

พระสมเด็จพิมพ์อกครุฑนั้นมีเรื่องเล่าขานกันมากมายหลายเรื่อง เช่นเรื่องพระสมเด็จพิมพ์ไกเซอร์ ที่ว่ากันว่าเป็นพิมพ์อกครุฑเศียรบาตร เป็นต้น ก็เป็นเรื่องที่เล่าสืบต่อๆ กันมา ในส่วนนี้ผมคงจะไม่ไปกล่าวถึง

คงจะขอกล่าวถึงพระสมเด็จพิมพ์อกครุฑของกรุวัดบางขุนพรหม ที่เป็นที่ยอมรับว่ามีมูลค่ารองรับเป็นมาตรฐานสากลของสังคมผู้นิยมพระเครื่องพระบูชาเท่านั้น และพระพิมพ์นี้ตอนที่เปิดกรุอย่างเป็นทางการก็พบพระพิมพ์นี้อยู่กรุด้วย

พระสมเด็จพิมพ์อกครุฑของวัดบางขุนพรหมเท่าที่พบในสังคมพระเครื่องก็มีทั้งที่เป็นพระกรุเก่าคือไม่มีขี้กรุเนื้อจัด และพระกรุใหม่ที่มีขี้กรุจับอยู่บนผิวขององค์พระ และก็อาจจะเป็นไปได้ว่าพระของวัดบางขุนพรหมก่อนบรรจุกรุนั้นก็อาจจะมีพระบางส่วนที่แจกจ่ายไปก่อนที่บรรจุในกรุก็เป็นไปได้

พระสมเด็จ พิมพ์อกครุฑ วัดบางขุนพรหม

พระสมเด็จพิมพ์อกครุฑ เท่าที่เขาแยกพิมพ์ไว้ โดยให้ชื่อตามขนาดขององค์พระ แม่พิมพ์ที่องค์พระมีขนาดเขื่องกว่าแม่พิมพ์อื่นก็ตั้งชื่อว่าพิมพ์ใหญ่ แม่พิมพ์ที่มีขนาดย่อมลงมาหน่อยก็เรียกว่าพิมพ์กลาง และแม่พิมพ์ที่มีขนาดเล็กที่สุดเป็นพิมพ์เล็ก

ในสมัยก่อนพระพิมพ์เล็กก็มีชื่อเรียกอีกชื่อหนึ่งว่าพิมพ์ว่าวจุฬา เนื่องจากวงแขนขององค์พระกางออกมองดูมีลักษณะคล้ายว่าวจุฬา แต่ปัจจุบันก็เรียกแค่พิมพ์เล็กเท่านั้น ศิลปะของพระสมเด็จพิมพ์อกครุฑทั้ง 3 แม่พิมพ์ มีลักษณะแตกต่างจากพระสมเด็จที่เจ้าประคุณสมเด็จสร้างไว้ทุกพิมพ์อย่างที่บอกมาตั้งแต่ต้น

และทั้ง 3 แม่พิมพ์นี้มีลักษณะศิลปะไปในทางเดียวกัน จึงสันนิษฐานได้ว่าช่างผู้แกะแม่พิมพ์พระสมเด็จพิมพ์อกครุฑทั้ง 3 แม่พิมพ์นี้น่าจะเป็นคนคนเดียวกัน ศิลปะจึงออกมาในทางเดียวกัน

ในวันนี้ผมได้นำรูปพระสมเด็จพิมพ์อกครุฑ ทั้ง 3 แม่พิมพ์มาให้ชมครับ

ด้วยความจริงใจ

แทน ท่าพระจันทร์

ติดตามข่าวสด

ข่าวเด่นประจำวัน