คอลัมน์ ชมรมพระเครื่อง
แทน ท่าพระจันทร์
สวัสดีครับ ท่านผู้อ่านที่รักทุกท่าน พระสมเด็จพระพุฒาจารย์ (ทัด) วัดระฆังฯ กับพระเครื่องของท่านที่เรามักเรียกกันว่า “พระสมเด็จปิลันทน์” ซึ่งมีมากมายหลายพิมพ์ เป็นพระเครื่องเนื้อผงที่ทรงคุณค่ามาก ในสมัยโบราณคนรุ่นเก่ามักเรียกว่า “พระสองสมเด็จฯ” มีความเป็นมาอย่างไร มาค้นคว้าด้วยกันครับ
หม่อมเจ้าพระสมเด็จพระพุฒาจารย์ (ทัด เสนีวงศ์) เป็นเจ้าวังหลังและเป็นพระอนุชาของพระหม่อมเจ้าพยอม เสนีวงศ์ เจ้าอาวาสวัดบางหว้าน้อย (วัดอมรินทร์โฆษิต) ท่านทรงอุปสมบทเป็นนาคหลวง ที่วัดพระศรีรัตนศาสดาราม เจ้าประคุณสมเด็จฯ เป็นพระกรรมวาจาจารย์ ประทับอยู่ที่วัดระฆังฯ และศึกษาพระบาลีพระปริยัติธรรมกับเจ้าประคุณสมเด็จฯ โดยตรง จนได้เปรียญ 7 ประโยค ต่อมาได้รับพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ทรงสมณศักดิ์ที่หม่อมเจ้าพระพุทธุปบาทปิลันทน์ ในรัชกาลที่ 4 อันเป็นสมณศักดิ์ที่พระราชทานถวายเฉพาะแด่พระเถระที่เป็นพระราชวงศ์เท่านั้น และทรงสมณศักดิ์สุดท้ายเป็นพระราชาคณะที่ หม่อมเจ้าพระสมเด็จพระพุฒาจารย์ แล้วโปรดเกล้าฯ ให้ไปครองวัดเชตุพนฯ
หม่อมเจ้าพระสมเด็จพระพุฒาจารย์ (ทัด) ท่านได้ทรงเจริญรอยตามเจ้าประคุณสมเด็จฯ อาจารย์ของพระองค์ท่าน ในด้านเป็นพระเกจิอาจารย์นั้นท่านก็ทรงสร้างพระเครื่อง นับตั้งแต่ทรงช่วยเจ้าประคุณสมเด็จฯ สร้างพระสมเด็จเป็นต้นมา และได้ทรงสร้างพระเครื่อง ของท่านขึ้นมาบ้างในปีพ.ศ.2411 ภายหลังจากที่ท่านเจ้าประคุณสมเด็จฯ สร้างแล้วได้ 2 ปี แต่ก็มิได้สร้างโดยลำพังพระองค์เดียว หากอาราธนาให้เจ้าประคุณสมเด็จฯ ร่วมสร้าง ด้วย และขอผงวิเศษทั้งห้าของเจ้าประคุณฯ มาเป็นอิทธิวัตถุผสมเป็นหลักของมวลสาร
ดังนั้นพระเครื่องชนิดนี้คนรุ่นเก่าที่ทราบประวัติการสร้างจึงมักนิยมเรียกว่า “พระสองสมเด็จฯ” แต่นักพระเครื่องทั่วๆ ไปมักนิยมเรียกนามสั้นๆ ว่า “พระสมเด็จปิลันทน์” เมื่อเจ้าประคุณสมเด็จพุฒาจารย์ (โต) สิ้นแล้วท่านจึงบรรจุพระเครื่องเหล่านั้นไว้ในพระเจดีย์องค์หนึ่ง ซึ่งอยู่ทางทิศตะวันตกเฉียงใต้ของพระอุโบสถ โดยอุทิศส่วนกุศลถวายเจ้าประคุณสมเด็จฯ ผู้เป็นพระอาจารย์
พระเจดีย์ที่บรรจุพระสมเด็จปิลันทน์ถูกลักเจาะครั้งแรกในปีพ.ศ.2471 โดยมีคนร้ายได้พระไปเป็นส่วนน้อย และทางวัดได้ซ่อมอุดช่องที่ถูกเจาะเสีย และต่อมาเมื่อก่อนหน้าปีที่เกิดกรณีพิพาทอินโดจีนเล็กน้อย กรุนี้ก็ถูกลักเจาะอีกเป็นครั้งที่ 2 ภายในองค์พระเจดีย์แบ่งออกเป็น 4 ห้อง แต่ละห้องมีโอ่งมอญขนาดใหญ่บรรจุพระ สมเด็จปิลันทน์ไว้ห้องละใบ เมื่อแตกกรุออกมามีคนนำพระมาให้ท่านเจ้าคุณธรรมถาวร (ช่วง) ท่านเห็นก็จำได้ว่าเป็นพระของหม่อมเจ้าสมเด็จพระพุฒาจารย์ (ทัด) สมัยยังทรงเป็นหม่อมเจ้าพระพุทธุปบาทปิลันทน์ได้ทรงสร้างไว้ ครั้นเกิดศึกอินโดจีนขึ้น ทางวัดระฆังฯ จึงได้บรรจุพระเครื่องเหล่านี้ลงในถุงผ้าดิบ ส่งมอบให้กระทรวงกลาโหม เพื่อแจกทหารออกศึกตามที่ทางราชการได้ร้องขอมา
พระเครื่องของกรุนี้มีอยู่ด้วยกันหลายพิมพ์ทรง เนื้อหาโดยส่วนใหญ่มักจะเป็นพระเนื้อผงผสมใบลาน แต่ก็มีบ้างที่เป็นเนื้อผงสีขาวแต่พบน้อยมาก พระสมเด็จปิลันทน์เป็นที่นิยมทุกพิมพ์ ส่วนในเรื่องสนนราคานั้นก็ลดหลั่นกันตามพิมพ์ที่นิยมมากน้อย พิมพ์ที่ค่านิยมสูงๆ ก็มีอยู่หลายพิมพ์ ราคาก็อยู่ที่หลักแสนถึงหลายๆ แสน ส่วนพิมพ์ที่นิยมรองลงมา ก็ยังพอจับต้องได้อยู่หลักหมื่น ในวันนี้ผมได้นำรูปพระสมเด็จปิลันทน์ที่มีขนาดเล็กน่ารักเหมาะที่จะนำมาเลี่ยมห้อยคอ และมีสนนราคาหลักหมื่นมาให้ชม คือพิมพ์ครอบแก้วเล็ก พระสมเด็จปิลันทน์พุทธคุณเหมือนกันทุกพิมพ์ คือเด่นทางเมตตามหานิยม แคล้วคลาดครับ
