พระสมเด็จพิมพ์ฐานแซม วัดบางขุนพรหม

คอลัมน์ ชมรมพระเครื่อง

พระสมเด็จพิมพ์ฐานแซม – สวัสดีครับ ท่านผู้อ่านที่รักทุกท่าน พระสมเด็จกรุวัดบางขุนพรหมมีอยู่หลายพิมพ์ที่มีลักษณะพิมพ์คล้ายๆ กับพระสมเด็จของวัดระฆังฯ ซึ่งคล้ายกันมากจนแทบจะเหมือนกันเลย แล้วจะแยกได้อย่างไรว่าเป็นพระของวัดไหนกันแน่ ถ้าพระสมเด็จของวัดบางขุนพรหมที่เป็นพระกรุเก่าและไม่มีคราบกรุเลย

ครับเรื่องการพิจารณาพระว่าใช่หรือไม่โดยเฉพาะพระสมเด็จวัดบางขุนพรหมกับพระสมเด็จของวัดระฆังฯ นั้น เขามีหลักในการพิจารณาที่ระบุได้แน่ชัดเช่นเดียวกันกับการพิจารณาว่าเป็นพระแท้ใช่หรือไม่ ด้วยการพิจารณาร่องรอยการผลิตพระสมเด็จฯของทั้ง 2 วัด

เป็นพระที่เจ้าประคุณสมเด็จ พระพุฒาจารย์ (โต พรหมรังสี) ได้สร้างไว้ทั้งสิ้น และก็มีระยะเวลาการสร้างก็ไล่เลีี่ยกัน แม่พิมพ์บางแม่พิมพ์ก็คล้ายกันมาก แต่ก็มีข้อแตกต่างกันอยู่ในขั้นตอนการผลิต จึงทำให้สามารถแยกแยะได้ชัดเจน

พระสมเด็จของกรุวัดบางขุนพรหมนั้นเราก็รู้กันอยู่แล้วว่าเป็นพระที่สร้างบรรจุกรุ ดังนั้นสิ่งหนึ่งที่มักจะปรากฏให้เห็นก็คือคราบกรุ ซึ่งพระสมเด็จวัดระฆังฯ ไม่ได้ถูกบรรจุกรุแต่สมมติพระสมเด็จกรุวัดบางขุนพรหม ที่ไม่มีคราบกรุจับที่ผิวของพระล่ะและโดยเฉพาะพระสมเด็จบางขุนพรหม

บางแม่พิมพ์ที่มีพิมพ์คล้ายๆ กัน เท่าที่ทราบพระสมเด็จของกรุวัดบางขุนพรหมที่มีการลักลอบนำออกมาจากองค์พระเจดีย์ใหญ่ของวัดบางขุนพรหมนั้นมีมาตั้งแต่สมัยที่ เจ้าประคุณสมเด็จฯ สิ้นไปได้ไม่นาน ที่เรียกกันว่า “ตกเบ็ด” ผมคงยังไม่อธิบายรายละเอียดของการตกเบ็ดในวันนี้นะครับ

และนอกจากนี้ก็ยังมีการลักลอบเจาะองค์พระเจดีย์เพื่อนำพระออกมาอีก มีกันหลายครั้ง พระสมเด็จที่ออกมาจากกรุในครั้งแรกๆ จะไม่มีคราบกรุ ผิวพระก็จะเหมือนๆ กับพระของวัดระฆังฯ แม้แต่เนื้อหาของพระก็จะคล้ายๆ กัน ต่อมาหลังจากน้ำท่วมใหญ่กรุงเทพฯ ในปี พ.ศ. 2485 วัดบางขุนพรหมก็ถูกน้ำท่วมด้วย องค์พระเจดีย์ก็ถูกน้ำท่วมด้วยเช่นกัน

ทำให้พระที่อยู่ในองค์พระเจดีย์มีน้ำท่วมขังและพระแช่น้ำพระที่ถูกลักลอบนำออกจากเจดีย์ก็จะปรากฏคราบกรุขึ้นหนาที่ผิวพระที่ขึ้นจากกรุหลังจากปี พ.ศ. 2485 จึงมีคราบกรุจับที่ผิวพระเห็นได้ชัดเจนจนถึงปี พ.ศ.2500 ได้มีการเปิดกรุนำพระออกมาเป็นทางการ พระเหล่านี้ก็มักจะเรียกกันว่าพระกรุใหม่แยกกันโดยคราบกรุ

พระสมเด็จพิมพ์ฐานแซม วัดบางขุนพรหม

ทีนี้เรามาพูดกันถึงพระกรุเก่าที่ไม่มีคราบกรุและเนื้อหาจัดแบบพระสมเด็จวัดระฆังฯ โดยเฉพาะพระที่มีแบบพิมพ์คล้ายๆ กันนั้น จะแยกได้อย่างไรสำหรับพระสมเด็จบางขุนพรหมที่มีแบบพิมพ์เหมือนกับพระสมเด็จวัดระฆังฯ นั้นมีไม่กี่พิมพ์นัก

คือพิมพ์ใหญ่ พิมพ์ทรงเจดีย์ พิมพ์ฐานแซมบางแม่พิมพ์ และพิมพ์เกศบัวตูมหนึ่งแม่พิมพ์เท่าที่มีการศึกษาแม่พิมพ์ของพระสมเด็จวัดบางขุนพรหมจากท่านผู้อาวุโสของสังคมพระเครื่องสืบต่อกันมานั้น สามารถแยกได้ชัดเจน เนื่องจากพระสมเด็จของวัดบางขุนพรหมนั้น ขอบแม่พิมพ์จะยกสูงขึ้นกว่าของวัดระฆังฯ อย่างเห็นได้ชัดทุกแม่พิมพ์

ซึ่งก็ได้เปรียบเทียบดูหลายๆ องค์ หลายๆ พิมพ์ก็เป็นเช่นเดียวกัน ซึ่งทำให้สันนิษฐานได้ว่าสิ่งที่เห็นนี้เป็นขั้นตอนการผลิตอย่างหนึ่งในตอนนั้น ซึ่งก็เป็นไปได้ว่าการสร้างพระสมเด็จของวัดบางขุนพรหมนั้นมีเวลาการสร้างจำกัดเพื่อนำไปบรรจุในองค์พระเจดีย์ และให้ทันกำหนดสมโภชพระเจดีย์ จึงมีการแกะแม่พิมพ์เพิ่ม และตกแต่งแม่พิมพ์เดิมบ้างบางแม่พิมพ์

ขั้นตอนการพิมพ์พระสมเด็จในสมัยนั้น เมื่อนำพระออกจากแม่พิมพ์แล้วต้องตัดขอบอีกครั้ง ดังนั้นจึงทําเส้นขอบให้เห็นได้ชัดเพื่อให้การตัดขอบเรียบร้อยและเร็วขึ้น จึงเซาะขอบแม่พิมพ์ให้ลึกทำให้พอพิมพ์พระออกมาก็จะเห็นว่าเป็นเส้นสันนูนชัดเจนเพื่อสะดวกในการกำหนดในการตัดขอบ ในสมัยก่อนท่านผู้อาวุโสจะสอนว่าพระสมเด็จบางขุนพรหมจะมีขอบปลิ้นมาด้านหน้า

ก็เป็นจุดสังเกตร่องรอยการผลิตได้ชัดเจนอย่างหนึ่ง นอกจากร่องรอยการผลิตที่เห็นได้จากพระสมเด็จบางขุนพรหมที่กล่าวมาเพียงจุดเดียวนี้ก็เพื่อให้เห็นว่าร่องรอยการผลิตนั้นเป็นสิ่งสำคัญสิ่งหนึ่งของการพิจารณาพระ แต่พระสมเด็จบางขุนพรหมนั้นก็ไม่ได้มีเพียงจุดเดียวที่ใช้ในการพิจารณาว่าใช่หรือไม่ ยังมีอีกมากที่เป็นร่องรอยการผลิตเรียกว่าก็มีเกือบทั้งองค์ครับ

ผมยกตัวอย่างมาเพียงจุดเดียวก็เพื่อให้เห็นว่าการพิจารณาพระเครื่องนั้นเขาพิจารณาพระว่าใช่หรือไม่ จากร่องรอยการผลิต และก็ใช้กับพระทุกประเภททุกชนิด แต่ร่องรอยการผลิตนั้นก็แตกต่างกันไปตามแต่ละอย่างไป การพิจารณาพระเครื่องว่าใช่หรือไม่นั้นมีเหตุและผลประกอบเสมอ

และสามารถพิสูจน์ได้จากหลักความเป็นจริงไม่ใช่ยกขึ้นมาลอยๆ หรืออุปโลกน์ขึ้นมาโดยไร้เหตุผลหรือขัดจากความเป็นจริง สิ่งต่างๆ เหล่านี้สามารถเรียนรู้ได้จากการศึกษาฝึกฝนใช้เหตุผล ศึกษาจากผู้ที่มีความรู้จริงที่เขาแนะนำให้

การศึกษาเรื่องพระเครื่องในการพิจารณาพิสูจน์ว่าใช่หรือไม่นั้น ต้องศึกษาทฤษฎี และปฏิบัติ ถ้าไม่เคยเห็นองค์พระจริงตามที่ศึกษามา ก็ยังไม่เข้าใจถ่องแท้ว่าตามทฤษฎีที่เรียนรู้มานั้นเป็นจริงตามนั้นหรือไม่ และเข้าใจได้อย่างลึกซึ้ง

วันนี้ผมขอนำรูปพระสมเด็จพิมพ์ฐานแซม วัดกรุวัดบางขุนพรหม แม่พิมพ์ที่คล้ายกับของวัดระฆังฯ มาให้ชมครับ

ด้วยความจริงใจ

แทน ท่าพระจันทร์

ติดตามข่าวสด

ข่าวเด่นประจำวัน