ช่อฟ้า

คอลัมน์ คติ-สัญลักษณ์ สถาปัตยกรรม

ช่อฟ้า – จากรูปแบบอันเป็นสัญลักษณ์ของสถูปหรือเจดีย์ที่แสดงถึงสวรรค์อันเป็นศูนย์กลางของจักรวาลทัศน์ที่หมายถึงฉกามาพจรสุข

รูปแบบอีกรูปแบบหนึ่งก็คือ สัญลักษณ์ที่เรียกว่า ช่อฟ้า

ช่อฟ้านี้มิได้หมายถึง ช่อฟ้าตรงหน้าบันที่เรียกกันว่าช่อฟ้าปากนก หรือช่อฟ้าปากปลา แต่หมายถึงช่อฟ้าที่มีลักษณะตามรูป ตั้งอยู่กลางอาคารที่เรียกว่า โบสถ์หรือวิหาร

ตัวอย่างช่อฟ้าในรูปนี้ คือ ช่อฟ้าของวัดเชียงทอง หลวงพระบาง สาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว

เป็นช่อฟ้าที่สวยที่สุดของวัดในประเทศสาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว และวัดเชียงทองก็เป็นวัดที่มีวิหารที่งดงาม มีคติและสัญลักษณ์ทางจักรวาลทัศน์ที่สมบูรณ์วัดหนึ่ง

ช่อฟ้านี้มี 15 ช่อ ลดหลั่นกันไปตามลำดับ จนถึงช่อชิ้นกลางสูงสุด (ไม่นับช่อฟ้าใหญ่ริมปลายสุดซ้ายขวา เพราะช่อฟ้าช่อนี้หมายถึงกำแพงจักรวาล) ที่เป็น 15 ช่อนั้นก็คือสัญลักษณ์ของภาพที่เรียกว่า รูปตัดขวางจักรวาลทัศน์ 15 ช่อนั้นเป็นสัญลักษณ์ 2 ประการคือ

1. ต้องเป็นพระมหากษัตริย์สั่งสร้างเท่านั้นจึงจะมีช่อฟ้า 15 ช่อ 2. ช่อฟ้า 15 ช่อ คือ ภาพตัดขวางของจักรวาลทัศน์ ทำให้เห็นรูปของภูเขาที่ล้อมรอบจักรวาลทัศน์ที่เรียกว่า สัตบริภัณฑ์ด้วยคือ ภูเขา 7 ทิวเขา ล้อมรอบศูนย์กลางรวม 15 ช่อ

ตัวกลางก็คือ เขาพระสุเมรุที่เป็นสวรรค์ที่เรียกว่า ฉกามาพจรสุขที่เป็นที่อยู่ของเทวดาระดับต่างๆ

ชวพงศ์ ชำนิประศาสน์