พระสมเด็จพิมพ์ทรงเจดีย์

วัดระฆังฯ กับ วัดบางขุนพรหม

คอลัมน์ ชมรมพระเครื่อง

พระสมเด็จพิมพ์ทรงเจดีย์วัดระฆังฯ กับวัดบางขุนพรหม – สวัสดีครับท่านผู้อ่านที่รักทุกท่าน พระสมเด็จวัดระฆังฯ และพระสมเด็จวัดบางขุนพรหม บางพิมพ์ก็แทบจะเป็นแม่พิมพ์เดียวกันเลย อย่างเช่นพิมพ์ทรงเจดีย์ทั้งของวัดบางขุนพรหม

ดูรายละเอียดแม่พิมพ์แล้วให้สันนิษฐานได้ว่าน่าใช้แม่พิมพ์เดียวกัน แล้วถ้าพระของวัดบางขุนพรหมที่เป็นพระกรุเก่าและไม่มีคราบกรุจะแยกได้อย่างไรว่าเป็นของวัดไหน พิจารณาจากรายละเอียดของพิมพ์ได้ไหม

ครับพระสมเด็จพิมพ์ทรงเจดีย์ของทั้ง 2 วัดรายละเอียดของพิมพ์แทบจะเป็นพิมพ์เดียวกันเลย แต่ก็มีส่วนที่แตกต่างอยู่บ้าง เนื่องจากเท่าที่สังเกตดูแม่พิมพ์ของวัดบางขุนพรหมจะมีการตกแต่งแม่พิมพ์เพิ่มอยู่นิดหน่อย

เช่น ที่เห็นได้ชัดก็คือ เส้นกรอบแม่พิมพ์ พระสมเด็จของวัดระฆังฯ จะเป็นเส้นกรอบแม่พิมพ์ธรรมดา แต่ในส่วนของเส้นกรอบแม่พิมพ์ของวัดบางขุนพรหม เท่าที่สังเกตดูทุกแม่พิมพ์จะเห็นได้ว่ามีการเน้นเส้นกรอบแม่พิมพ์ไว้ชัดเจนกว่า โดยจะสังเกตเห็นว่าเส้นกรอบแม่พิมพ์ของวัดบางขุนพรหมจะเห็นเส้นนูนขึ้นมาเล็กน้อยเห็นได้ชัดเจนทุกแม่พิมพ์

สันนิษฐานว่าน่าจะทำไว้เพื่อให้สังเกตได้ง่ายเพื่อการตัดขอบ และบางแม่พิมพ์ซึ่งอาจจะใช้แม่พิมพ์ของวัดระฆังฯ มาใช้ก็มีการเซาะเส้นกรอบแม่พิมพ์ให้ลึกลงไปเล็กน้อยเพื่อให้เป็นเส้นที่เห็นได้ชัดขึ้น ก็สะดวกในการสังเกตเพื่อการตัดขอบพระ

ครับที่ผมกล่าวมานี้ก็ได้จากการสังเกตดูจากพระหลายๆ องค์หลายๆ พิมพ์ ก็ทำให้สันนิษฐานได้ตามนี้ แล้วก็สันนิษฐานได้ว่าเป็นขั้นตอนการผลิต และทำให้เราใช้เป็นจุดสังเกตขั้นตอนการผลิตได้เช่นกัน ในสมัยก่อนคนเก่าคนแก่ก็ได้สอนให้สังเกตดูเป็นปริศนาไว้ว่า วัดระฆังฯ ตัดหลังไปหน้า วัดบางขุนพรหมตัดหน้าไปหลัง และด้านหลังของทั้ง 2 วัดก็ยังมีข้อแตกต่างกันเล็กน้อย และก็มีปริศนากล่าวสนับสนุนไว้เช่นกัน

สำหรับพระสมเด็จพิมพ์ทรงเจดีย์ ทั้งของ วัดระฆังฯ และวัดบางขุนพรหม ถ้าเรามาพิจารณาดูรายละเอียดของแม่พิมพ์ก็จะเหมือนกัน จุดสังเกตก็มีเหมือนๆ กัน ตำแหน่งต่างๆ ก็อยู่ที่เดียวกันเหมือนกัน มิติต่างๆ ก็เหมือนกันจึงทำให้สันนิษฐานว่าน่าจะใช้แม่พิมพ์อันเดียวกัน แต่มีการตกแต่งแม่พิมพ์ที่เป็นเส้นกรอบแม่พิมพ์เพิ่มขึ้นเท่านั้น และทำให้สามารถสังเกตขั้นตอนการผลิตชี้ชัดได้เป็นอย่างดี

ในสมัยก่อนพระสมเด็จของทั้ง 2 วัดบางพิมพ์ที่มีพิมพ์หรือแม่พิมพ์ที่เหมือนกัน พระบางองค์ที่เป็นของบางขุนพรหมกรุเก่าที่ขี้กรุบางๆ และผ่านการใช้มาบ้างเนื้อจัดบางองค์ก็ยังถูกตีให้เป็นพระสองคลอง หมายความว่าเป็นพระวัดระฆังฯ ที่นำมาบรรจุในเจดีย์วัดบางขุนพรหม ทีนี้ราคาก็จะสูงขึ้นเล็กน้อย เพราะเป็นพระวัดระฆังฯ แต่มาพบที่วัดบางขุนพรหม ในสมัยก่อนก็มีคำว่า “พระสองคลอง” เกิดขึ้น ก็ต้องมาศึกษากันต่อไปครับ

สำหรับส่วนตัวผมผู้ใหญ่ที่สอนผมดูและมีพระองค์จริงมาให้ดูและศึกษาหลายๆ องค์ ทั้งของวัดระฆังฯ และวัดบางขุนพรหม ก็สังเกตได้ว่ามีการแตกต่างกันตั้งแต่แม่พิมพ์ด้านหน้า และจุดสังเกตด้านหลังพระด้วย เรื่องจุดสังเกตด้านหลังพระของทั้ง 2 วัด

ท่านแรกที่แยกแยะให้ฟังก็คือ พี่ลิใหญ่ (มะลิ สงวนเรือง) ท่านเป็นผู้ที่บอกได้ทันทีว่าเป็นของวัดไหน แท้หรือไม่ จากการดูด้านหลังของพระสมเด็จฯ เพียงอย่างเดียว ในสมัยนั้นก็สงสัยกันมากว่ารู้ได้อย่างไร แต่ก็พิสูจน์กันหลายครั้งท่านก็ไม่เคยพลาดเลย แต่ท่านก็ไม่ได้สอนทุกคนนะ ท่านจะเลือกคนที่จะสอนและบอกเคล็ดลับให้ด้วยเหตุและผล ท่านหนึ่งที่สอนผมก็คือเฮียเธ้า ท่าพระจันทร์ (วิโรจน์ ใบประเสริฐ)

การสอนของท่านอาวุโสรุ่นเก่าๆ นั้นท่านจะสอนให้เป็นปริศนาเสมอ และให้เราไปขบคิดเอาเอง จนกว่าจะคิดออกว่าน่าจะเป็นแบบนั้นแบบนี้ใช่หรือไม่ และมีคำถามกลับมาถาม ท่านจึงจะสอนต่อ และอธิบายเหตุผลให้ฟัง แต่ถ้าเราไม่นำปริศนาไปขบคิดและไม่มีคำถามมาถามต่อก็จะได้ไปแค่นั้น แสดงว่าเราไม่ได้สนใจศึกษาให้รู้จริง

แต่ถ้าเราสนใจจริงจะมีคำถามมีข้อสงสัยกลับมาถามเสมอ ท่านก็จะค่อยๆ สอนและให้ไปทำการบ้านและกลับมาตอบท่าน เมื่อท่านสอนให้แล้วก็จะมีพระแม่พิมพ์นั้นๆ มาให้ดู และสังเกตสิ่งที่ท่านบอกไว้ว่าเป็นแบบนั้นจริงหรือไม่

ผมโชคดีที่สมัยนั้นยังพอมีพระองค์จริง ให้ได้ดู นอกจากพระของท่านที่มีอยู่หรือ เพิ่งเช่ามาได้ท่านก็จะให้ดู และพระองค์ดังๆสวยๆ ของผู้หลักผู้ใหญ่ ท่านก็จะพาไปขออนุญาตนำมาให้ผมได้ดู แล้วก็ให้สังเกต สิ่งที่ท่านสอนไว้ว่าเป็นจริงตามนั้นหรือไม่

มีคำถามสงสัยก็ถามท่านอีกทีหนึ่ง ทุกสิ่งทุกอย่างในการศึกษาพิมพ์ของพระนั้นต้องมี เหตุมีผล พระที่ออกมาจากแม่พิมพ์เดียวกันก็จะต้องมีรายละเอียดของแม่พิมพ์เหมือนๆ กัน ตำแหน่งและมิติก็ต้องเหมือนกัน และร่องรอยการผลิตก็ต้องเหมือนกัน

เรื่องเส้นขอบแม่พิมพ์ของพระสมเด็จ วัดระฆังฯ กับพระสมเด็จบางขุนพรหมก็เป็นร่องรอยการผลิตอย่างหนึ่งที่ใช้เป็นจุดสังเกตได้ครับ ในวันนี้ผมก็นำรูปพระสมเด็จฯ พิมพ์ทรงเจดีย์ ทั้งของวัดระฆังฯ และวัดบางขุนพรหม มาให้ชมเปรียบเทียบกันครับ

ด้วยความจริงใจ

แทน ท่าพระจันทร์