เจดีย์ราย เจดีย์ทิศ
คอลัมน์ คติ-สัญลักษณ์ สถาปัตยกรรม
โดย…ชวพงศ์ ชำนิประศาสน์
เจดีย์ราย เจดีย์ทิศ – เจดีย์ราย เป็นสถูปเล็กๆ ที่อยู่เรียงรายรอบเจดีย์ประธาน เจดีย์ทิศหรือเจดีย์ประจำทิศ ก็เป็นสถูปเล็กๆ ประจำอยู่ตามมุมของเจดีย์ประธาน
ความหมายของเจดีย์รายหรือเจดีย์ทิศนั้นควรเรียกเป็นสถูปมากกว่า เพราะคำว่าเจดีย์ในทางพุทธศาสนา หมายถึง สิ่งที่บรรจุอยู่ในเจดีย์ต้องเป็นเรื่องหรือสิ่งของที่เกี่ยวข้องกับพระพุทธเจ้า
แต่ที่เรียกกันว่าเจดีย์ก็น่าจะเป็นเพราะมีรูปทรงเช่นเดียวกับเจดีย์ประธาน
คติจักรวาลทัศน์นั้นในจักรวาลอันกว้างใหญ่ไพศาลนั้น มิได้มีโลกอันมีเขาพระสุเมรุเป็นศูนย์กลางแห่งเดียว แต่จะ มีจักรวาลอีกนับไม่ถ้วนซึ่งเรียงรายติดต่อซ้อนกันมากมายมหาศาล
เจดีย์รายจึงเปรียบเสมือนจักรวาลอื่นๆ ที่รายล้อมจักรวาลหรือโลกมนุษย์ที่มีเขาพระสุเมรุเป็นศูนย์กลาง และยังหมายถึงโลกมนุษย์มีพระพุทธเจ้ามาอุบัติขึ้นและได้เทศนาสั่งสอนให้ผู้คนพ้นไปจากทุกข์หรือดับทุกข์นั้น
ส่วนเจดีย์ทิศหรือเจดีย์ประจำทิศนั้น ก็จำลองย่อส่วนมาจากทิศทั้ง 4 ซึ่งมีเทวดาประจำทิศที่รักษาจักรวาลอันมีเขาพระสุเมรุเป็นศูนย์กลาง