ระเบียงคด
คอลัมน์ คติ-สัญลักษณ์ สถาปัตยกรรม
โดย…ชวพงศ์ ชำนิประศาสน์
ระเบียงคด – สิ่งก่อสร้างที่เป็นทางเดินมีหลังคาคลุมล้อมรอบบริเวณที่เรียกว่า พุทธาวาสที่มีเจดีย์ พระอุโบสถ หรือมหาวิหารเป็นศูนย์กลาง อันไม่ใช่เป็นที่อยู่ของพระภิกษุ สามเณร หรือพุทธา ในเขตของพุทธวาส หรือในเขตระเบียงคด
คติของจักรวาลทัศน์นี้ ระเบียงคด เป็นสัญลักษณ์ของกำแพงจักรวาลที่ปรากฏอยู่ในไตรภูมิกถาฝ่ายเถรวาท
กำแพงจักรวาลนี้เป็นที่ที่มีพระธรรมศาสตร์ที่หมายถึง กฎหมายสำหรับให้จักรพรรดิราชใช้ปกครองโลก
ฝ่ายมหายานเรียกขอบเขตของจักรวาลว่า มันดาละ หรือ พุทธมณฑล หรือ แผนที่จักรวาล
อันเป็นที่สถิตของพระพุทธเจ้าฝ่ายมหายานสำคัญ 5 พระองค์ ซึ่งปรากฏในภาพที่เรียกว่า มันดาละ
เป็นแนวเขต 4 ด้าน ภายในขอบของวงกลม ซึ่งทั้ง 4 ด้านนั้นจะมีสัญลักษณ์ของพระพุทธเจ้า 4 พระองค์ ที่เป็นตัวแทนของความหยั่งรู้หรือปัญญาในวิถีต่างๆ