รำลึกครบ1ปี-มรณกาล
พระอุบาลีคุณูปมาจารย์
คอลัมน์อริยะโลกที่ 6
รำลึกครบ1ปี-มรณกาล พระอุบาลีคุณูปมาจารย์ – วันจันทร์ที่ 29 มิ.ย.2563 น้อมรำลึกครบรอบ 1 ปี มรณกาล “พระอุบาลีคุณูปมาจารย์” (ปวง ธัมมปัญโญ) อดีตเจ้าอาวาสวัดศรีโคมคำ ต.เวียง อ.เมือง จ.พะเยา สาธุชนต่างประจักษ์ในผลงานต่างๆ เป็นที่ยกย่องเชิดชูมากมาย และเป็นแบบอย่างในการปฏิบัติตนสำหรับพระภิกษุ-สามเณรรุ่นหลัง รวมทั้งชาวเมืองพะเยาได้เจริญรอยตาม
มีนามเดิมว่า ปวง วงศ์เรือง เกิดเมื่อวันพุธที่ 11 ก.ค.2460 ที่บ้านสางเหนือ อ.เมือง จ.พะเยา บิดา-มารดา ชื่อ นายหนานปุ๊ด และนางหลวง วงศ์เรือง
จบชั้นประถมศึกษาปีที่ 4 จากโรงเรียนบ้านสาง ต.บ้านสาง ก่อนเข้าพิธีบรรพชา เมื่อวันอาทิตย์ที่ 15 พ.ค.2475 ที่พัทธสีมา วัดสางเหนือ ต.บ้านสาง อ.เมือง จ.พะเยา โดยมีเจ้าอธิการตื้อ ธัมมวังโส วัดศรีบุญเรือง อ.เมือง จ.พะเยา เป็นพระอุปัชฌาย์
พ.ศ.2476 สอบได้นักธรรมชั้นตรี-โท จากสำนักศาสนศึกษาวัดสางได้ อ.เมือง จ.พะเยา
อายุครบ 20 ปี เข้าพิธีอุปสมบท เมื่อวันศุกร์ที่ 10 มิ.ย.2481 ที่พัทธสีมาวัดสางเหนือ ต.บ้านสาง อ.เมือง จ.พะเยา โดยมีเจ้าอธิการตื้อ ธัมมวังโส วัดศรีบุญเรือง เป็นพระอุปัชฌาย์, พระปวง ธัมมวโร วัดศรีบุญเรือง เป็นพระกรรมวาจาจารย์ และพระตุ้ย ญาณรังสี วัดสันกว๊าน เป็นพระอนุสาวนาจารย์
ตั้งมั่นเร่งศึกษาธรรม พ.ศ.2483 สอบได้นักธรรมชั้นโท สำนักเรียนวัดมหาพฤฒาราม เขตบางรัก กทม.และด้วยความปรารถนาอย่างแรงกล้า แสวงหาความรู้ ได้เข้าเรียน พระปริยัติธรรม แผนกบาลี ในสำนักเรียน วัดเบญจมบพิตรดุสิตวนาราม
พ.ศ.2487 สอบได้เปรียญธรรม 5 ประโยค
มีความสามารถพิเศษ ถือเป็นพรสวรรค์ส่วนตัว อันเป็นเอกลักษณ์ของภูมิปัญญาแห่งล้านนาตะวันออก ในการอ่าน เขียนภาษาล้านนา การออกแบบแปลน พระอุโบสถ กุฏิ วิหารแบบล้านนา และศึกษาประวัติศาสตร์โบราณคดีล้านนาอย่างแตกฉาน
เป็นประธานฝ่ายสงฆ์ ในการจัดทอดผ้าป่าหาทุนสร้างอาคารและวัสดุครุภัณฑ์ โรงพยาบาลพะเยาและวิทยาลัยพยาบาลพะเยาเป็นประจำทุกปี
มีความเข้าใจและมีความวิริยอุตสาหะในการศึกษาค้นคว้าประวัติศาสตร์โบราณคดีล้านนาและเมืองพะเยา มาเป็นเวลานานกว่า 40 ปี เป็นผู้เปิดประตูเมืองพะเยาในอดีตให้อนุชนรุ่นหลังได้ศึกษา ก่อให้เกิดความรู้ความเข้าใจวัฒนธรรมของตน อันเป็นมรดกล้ำค่า โดยเก็บสะสมวัตถุโบราณต่างๆ มาตั้งแต่ พ.ศ.2508 เป็นจำนวนมาก ตลอดจนโบราณวัตถุอีกมากมาย อาทิ วัตถุโบราณ ประมาณ 1,000 ชิ้น,หลักศิลาจารึกหินทราย 30 ชิ้น ตำราคัมภีร์โบราณ สมุดข่อย
อีกทั้งได้ปริวรรตแต่งหนังสือเกี่ยวกับประวัติศาสตร์และความรู้ทั่วไปหลายเรื่อง ประมาณ 25 เรื่อง เช่น ประวัติเมืองพะเยา, ประวัติพญางำเมือง ผู้ครองนครภูกามยาวในอดีต ตำนาน ความเป็นมาต่างๆ
ผลงานทั้งหมดถือเป็นส่วนสำคัญทำให้เกิดหอวัฒนธรรมนิทัศน์วัดศรีโคมคำ ซึ่งสร้างขึ้นในพื้นที่โฉนดของวัดศรีโคมคำ สถานศึกษาประวัติศาสตร์โบราณคดีและที่รวบรวมจัดแสดงศิลปวัฒนธรรมภูมิปัญญาชาวบ้าน ภูมิปัญญาท้องถิ่นพร้อมกับวัตถุโบราณ
ลำดับงานปกครองคณะสงฆ์ พ.ศ.2490 เป็นพระอุปัชฌาย์ พ.ศ.2512 เป็นเจ้าอาวาสวัด ศรีโคมคำ พ.ศ.2521 เป็นเจ้าคณะจังหวัดพะเยา
พ.ศ.2526 เป็นรองเจ้าคณะภาค 6 พ.ศ.2542 เป็นที่ปรึกษาเจ้าคณะภาค 6
ลำดับสมณศักดิ์ พ.ศ.2499 ได้รับพระราชทานเลื่อนสมณศักดิ์ เป็นพระราชาคณะชั้นสามัญที่ พระโสภณธรรมมุนี พ.ศ.2524 ได้รับพระราชทานเลื่อนสมณศักดิ์เป็นพระราชาคณะชั้นราชที่ พระราชวิสุทธิโสภณ
พ.ศ.2532 ได้รับพระราชทานเลื่อนสมณศักดิ์เป็นพระราชาคณะชั้นเทพที่ พระเทพวิสุทธิเวที พ.ศ.2537 ได้รับพระราชทานเลื่อนสมณศักดิ์เป็นพระราชาคณะชั้นธรรมที่ พระธรรมวิมลโมลี
พ.ศ.2551 ได้เข้ารับพระราชทานเลื่อนสมณศักดิ์ เป็นพระราชาคณะเจ้าคณะรองชั้นหิรัญบัฏ ในราชทินนามที่ พระอุบาลี คุณูปมาจารย์
ละสังขารด้วยอาการสงบ เมื่อวันที่ 29 มิ.ย.2562 เวลา 20.11 น. ที่โรงพยาบาลพะเยา
สิริอายุ 102 ปี พรรษา 82
