“พระมหาชนก”เป็นพระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช เพื่อทรงสื่อสารคำสอนเรื่องวิริยะบารมีหรือความเพียรโดยไม่หวังผลตอบแทน เป็นที่มาของพระราชดำรัสซึ่งประชาชนไทยจดจำได้ดีคือ “ขอจงมีความเพียรที่บริสุทธิ์ ปัญญาที่เฉียบแหลม กำลังกายที่สมบูรณ์”
ฉบับแรกพิมพ์ เป็นหนังสือปกแข็งจำหน่ายพร้อมเหรียญพระมหาชนก เมื่อพุทธศักราช 2539 เนื่องในโอกาสทรงครองสิริราชสมบัติครบ 50 ปี
ทั้งนี้ ทรงพระราชนิพนธ์ “พระมหาชนก” จากแรงบันดาลพระราชหฤทัยที่ได้ทรงสดับพระธรรมเทศนาของ สมเด็จพระมหาวีรวงศ์ (วิน ธัมมสารมหาเถร) วัดราช ผาติการาม เมื่อพ.ศ.2520
เดือนมิถุนายน 2539 พระบาทสมเด็จพระปรมินทร มหาภูมิพลอดุลยเดช ทรงครองสิริราชสมบัติครบ 50 ปี โปรดเกล้าฯ พระราชทานเรื่องพระมหาชนก ออกพิมพ์ครั้งแรกเป็นฉบับปกแข็ง จำหน่ายพร้อมเหรียญพระมหาชนก
ภายในเล่มมีเนื้อหาเป็นภาษาไทย ภาษาอังกฤษ ภาพประกอบส่วนหนึ่งเป็นภาพฝีพระหัตถ์ ประดิษฐ์ด้วยคอมพิวเตอร์ เช่น อักษรเทวนาครี และภาพแผนที่ ร่วมกับผลงานของจิตรกรไทยชื่อดัง 8 ท่าน
เนื้อหาแบ่งเป็น 37 ตอนนับตั้งแต่พระมหาชนกทรงครองราชย์ ทรงผจญคลื่นลมในทะเล จนถึงนางมณีเมขลามาช่วย พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงมีพระราชประสงค์ให้จิตรกรร่วมสร้างสรรค์ภาพไทยร่วมสมัย มีพระบรมราชวินิจฉัยนับแต่การคัดเลือกจิตรกร และพิจารณาภาพร่างด้วยพระองค์เอง
พุทธศักราช 2540 มีพระบรมราชานุญาตให้จัดพิมพ์พระมหาชนกฉบับปกอ่อน เนื้อหาและรูปแบบเหมือนฉบับปกแข็งหากย่อส่วนลง
นอกจากหนังสือ “พระมหาชนก ฉบับพระราชนิพนธ์ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดชมหาราช” ที่ทรงมีพระกรุณาธิคุณโปรดเกล้าฯ ให้ดำเนินการจัดพิมพ์แล้ว
นับเป็นพระมหากรุณาธิคุณเป็นล้นพ้น ที่พระราช ทานพระบรมราชานุญาตให้ดำเนินการจัดสร้าง เหรียญพระมหาชนก ควบคู่กับหนังสือ เปิดให้ผู้สนใจสั่งจอง 2 แบบ 2 ราคา คือ
1.) ชนิดราคา 50,000 บาท ประกอบด้วย หนังสือ “พระมหาชนก ฉบับพระราชนิพนธ์” จำนวน 1 เล่ม พร้อมเหรียญพระมหาชนก 3 กษัตริย์ คือ เหรียญพระมหาชนกเนื้อทองคำหนัก 34 กรัม จำนวน 1 เหรียญ เหรียญพระมหาชนกเนื้อนากหนัก 24 กรัม จำนวน 1 เหรียญ และเหรียญพระมหาชนกเนื้อเงินหนัก 23 กรัม จำนวน 1 เหรียญ บรรจุอยู่ในกล่องเดียวกัน กล่องบรรจุเป็นสีน้ำเงิน
2.) ชนิดราคา 5,000 บาท ประกอบด้วยหนังสือ “พระมหาชนกฉบับพระราชนิพนธ์” 1 เล่ม พร้อมเหรียญพระมหาชนกเนื้อเงิน จำนวน 1 เหรียญ บรรจุอยู่ในกล่องเดียวกัน โดยกล่องบรรจุหนังสือและเหรียญเป็นสีแดง
ในการนี้ ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ เสด็จฯ ทรงเป็นประธานในการประกอบพระราชพิธีชัยมังคลาภิเษก ณ พระอุโบสถวัดบวรนิเวศวิหาร เมื่อวันที่ 9 พฤษภาคม 2539
มี เจ้าประคุณสมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก ทรงเป็นประธานฝ่ายสงฆ์ พร้อมด้วยพระคณาจารย์-พระเกจิอาจารย์อีกหลายรูป อาทิ หลวงตามหาบัว ญาณสัมปันโน, หลวงพ่อคูณ ปริสุทโธ แห่งวัดบ้านไร่ หลวงพ่อเปิ่น วัดบางพระ, หลวงพ่อแย้ม วัดตะเคียน เป็นต้น
เหรียญพระมหาชนก จัดสร้างเป็นพิมพ์ใหญ่และพิมพ์เล็ก เนื้อทองคำ เงิน และนาก
ด้านหน้าเหรียญ เป็นประติมากรรมนูนต่ำพระบรมรูปพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ขณะทรงงาน มีอักษรภาษาไทย อักษรเทวนาครี และอักษรภาษาอังกฤษ
ด้านหลังเหรียญ เป็นภาพพระมหาชนกอยู่ในห้วงสาคร มีนางเมขลาลอยอยู่เบื้องบน เป็นตอนที่ 21 จากพระราชนิพนธ์ ฉบับปกแข็ง ด้านล่างมีตัวอักษรภาษาไทย “พระมหาชนก” อักษรเทวนาครี และภาษาอังกฤษ
เป็นวัตถุมงคลอีกรุ่นที่เสด็จฯ ทรงเป็นประธานประกอบพระราชพิธีชัยมังคลาภิเษกด้วยพระองค์เอง
