จากกรณี น้องน้ำผึ้ง ปัญญา นักเรียนชั้น ม.6 จากโรงเรียนดำรงราษฎร์สงเคราะห์ จ.เชียงราย ที่ได้เป็นตัวแทนของประเทศไทย ไปเข้าร่วมแข่งขันโครงงานวิทยาศาสตร์ ในงาน Intel International Science and Engineering Fair 2019 ที่เมืองฟีนิกซ์ สหรัฐอเมริกา ระหว่างวันที่ 12-17 พ.ค.ที่จะถึงนี้ แต่สถานเอกอัครราชทูตอเมริกา ไม่อนุมัติวีซ่า โดยให้เหตุผลว่าน้องเป็นบุคคลไม่มีสัญชาติ ทำให้อาจจะต้องพลาดโอกาสสำคัญที่สุดในชีวิต ตามที่เสนอข่าวไปแล้วนั้น
ความคืบหน้าล่าสุดวันที่ 10 พ.ค. ผู้สื่อข่าวรายงานว่า นายเสรี จิ่งมาดา ผู้ใหญ่บ้านกลางทุ่ง หมู่ 7 ต.แม่ยาว อ.เมือง จ.เชียงราย นางเกี๋ยง ปัญญา อายุ 45 ปี พร้อมครูอาจารย์โรงเรียนดำรงราษฎร์สงเคราะห์ อ.เมือง จ.เชียงราย ได้พา น้องน้ำผึ้ง ไปยื่นเอกสารทำบัตประจำตัวประชาชนเป็นสัญชาติไทยเป็นครั้งแรก ณ ที่ว่าการอำเภอเมืองเชียงราย หลังทางกรมการปกครองและ จ.เชียงราย ได้ใช้วิธีการพิเศษให้ตรวจสอบประวัติและให้สัญชาติอย่างเร่งด่วน เพื่อให้ทันไปแข่งขันรายการดังกล่าวเหมือนกับ น.ส.ยลฤดี ปิยะทัต หรือน้องพลอย ชาว จ.ระนอง ที่ได้รับสัญชาติไปก่อนหน้านี้เพียงวันเดียว
ซึ่งในครั้งนี้นายประจญ ปรัชญ์สกุล ผวจ.เชียงราย มอบหมายให้ นายสมกิจ เกศนาคินทร์ นายอำเภอเมืองเชียงราย นำเจ้าหน้าที่ให้ความสะดวกจัดทำเอกสาร จัดพิมพ์ลายนิ้วมือและถ่ายภาพทำบัตรประจำตัวประชาชน โดยใช้เวลาประมาณ 15 นาที เนื่องจากครอบครัวของน้องน้ำผึ้ง อาศัยอยู่โดยยังไม่มีบ้านเลขที่อย่างเป็นทางการ ดังนั้น นายเสรี จึงให้น้องน้ำผึ้ง ได้เข้ามาอยู่ในทะเบียนบ้านของตนได้ และในอนาคตหากตั้งหลักได้แล้วจึงค่อยโอนย้ายออกไป ซึ่งเมื่อแล้วเสร็จกระบวนการแล้วได้สร้างความดีใจให้กับผู้ไปส่ง และน้องน้ำผึ้ง เป็นอันมาก และ นายประจญ พร้อมด้วย นายภาณุฉัตร สวัสดิชัย ประชาสัมพันธ์ จ.เชียงราย ได้เดินทางไปร่วมแสดงความยินดีพร้อมมอบทุนค่าเดินทางเพื่อเป็นกำลังใจให้ด้วย ก่อนที่ น้องน้ำผึ้ง จะเดินทางไปยังอาคารองค์การบริหารส่วนจังหวัด (อบจ.) เพื่อพาสปอร์ตเพื่อเดินทางไปประเทศสหรัฐอเมริกา
น้องน้ำผึ้ง กล่าวว่า วันนี้รู้สึกดีใจอย่างมากที่ได้บัตรประจำตัวประชาชนคนไทยเต็มตัว ต้องขอขอบคุณทุกองค์กรและทุกคนที่ช่วยเหลือมาโดยตลอด เช่น องค์กรสิทธิมนุษยชน อาจารย์เตือนใจ ดีเทศน์ อธิบดีกรมการปกครอง ผู้ว่าราชการจังหวัด ครูอาจารย์ ฯลฯ รวมทั้งท่านอื่นๆ ที่ไม่อาจเอ่ยได้ทั่วถึง ยืนยันว่าทำความดีเพื่อให้ทุกท่านภูมิใจ โดยจะเป็นคนดีและตั้งใจในการไปแข่งขันที่ประเทศสหรัฐอเมริกาเพื่อให้นานาชาติได้รู้ว่าคนไทยมีความรู้ความสามารถ จากนั้นก็จะตั้งใจเรียนและใช้การได้สัญชาติไทยสานความฝันในสิ่งที่อยากจะทำ โดยล่าสุดตนสอบเข้าเรียนที่คณะเทคนิคการแพทย์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ได้ ในอนาคตก็ตั้งใจจะทำงานเพื่อสังคมด้านการแพทย์ วิทยาศาสตร์สุขภาพต่อไป
ด้าน นางเกี๋ยง กล่าวว่า ตนและสามีเดินทางจากเมืองเชียงตุง ประเทศเมียนมา มาตั้งรกรากที่ ต.แม่ยาว และเมื่อให้กำเนิดลูกคนที่ 2 คือ น้องน้ำผึ้ง ได้เพียง 8 เดือน สามีก็เสียชีวิตทำให้ตนต้องหาเลี้ยงลูกทั้ง 2 คนเพียงลำพัง ปัจจุบันตนทำงานเป็นแม่บ้านที่ร้านกาแฟแห่งหนึ่งใน อ.เมืองเชียงราย ส่วนลูกสาวเรียนเก่งตั้งแต่อยู่ชั้นประถมศึกษาโรงเรียนบ้านแม่ยาวโดยได้เกรด 4 ทุกวิชามาโดยตลอด จนครูแนะนำให้ไปสอบเข้าเรียนต่อที่โรงเรียนดำรงราษฎร์สงเคราะห์ กระทั่งทราบว่าเขาได้เป็นตัวแทนของประเทศไทยและได้สัญชาติไทยก็รู้สึกดีใจและภูมิใจในลูกสาวคนนี้อย่างมาก
ด้านนายประจญ กล่าวว่าปัจจุบันมีผู้ที่ได้รับการสำรวจทางทะเบียนลักษณะเดียวกันกับ น.ส.น้ำผึ้ง หลายพันคน ซึ่งก็อยู่ในกระบวนการพิจารณาตาม พ.ร.บ.สัญชาติ หนึ่งในนั้นคือ น.ส.น้ำผึ้ง แต่เนื่องจากกรณีนี้เป็นเรื่องเร่งด่วนที่ได้เป็นตัวแทนของประเทศจะต้องเดินทางไปแข่งขันที่ประเทศสหรัฐอเมริกา จึงได้มอบหมายให้ทางจังหวัดและอำเภอตรวจสอบคุณสมบัติอย่างเร่งด่วน โดยเฉพาะการเกิดและยื่นทำบัตรโดยเร็วซึ่งตามปกติจะใช้เวลา 2 เดือน และจากการตรวจสอบก็พบว่าเด็กคนนี้เป็นคนดีและเรียนเก่งมาโดยตลอดจึงตั้งความหวังว่าจะสร้างความภาคภูมิใจและชื่อเสียงให้กับประเทศและเชียงรายต่อไป
นายสมกิจ กล่าวว่า ปัจจุบันมีอยู่ในทะเบียนพิจารณาให้สัญชาติไทยประมาณ 2,000-3,000 คน และจะได้รับการพิจารณาด้วยเงื่อนไขที่ว่าต้องเกิดในประเทศไทยและอาศัยอยู่มาแล้วไม่น้อยกว่า 10 ปี ซึ่งเมื่อเดือน เม.ย.ที่ผ่านมาตนเพิ่งอนุมัติรายชื่อเสนอต่อทางผู้ว่าราชการจังหวัดไปแล้วเพียง 42 ราย เพราะขั้นตอนต้องใช้เวลา โดยปัญหาที่พบคือการแจ้งเกิดและหลักฐานการเกิด ซึ่งหากมีก็จะได้รับการพิจารณาให้ได้สัญชาติไทยทุกคน แต่ปรากฎว่าที่ผ่านมาไม่มีให้จึงต้องใช้การสอบปากคำ เช่น ถามผู้ใหญ่บ้าน หมอตำแย ฯลฯ แต่กรณี น.ส.น้ำผึ้ง นั้นถือว่าเร่งด่วนและเขามีหลักฐานพยานชัดเจนว่าเกิดที่ ต.แม่ยาว รวมทั้งยังมีความรู้ความสามารถจนเป็นตัวแทนของประเทศจึงได้รับการพิจารณาเป็นพิเศษดังกล่าว
