คอลัมน์ เลาะรั้ว : แผนผังมีแต่ควบคุม

การวางหรือจัดทำผังเมืองไม่ว่าในระดับใด หมายถึง การกำหนดวิสัยทัศน์ของเมืองไว้ 20 ปี (ไม่เกี่ยวกับยุทธศาสตร์ชาติ 20 ปี) ดังนั้น ซึ่งครั้งนี้กำหนดว่า กรุงเทพมหานคร มหานครแห่งเอเชีย (Bangkok Vibrant of Asia) ประกอบด้วยคุณสมบัติการเป็นมหานครแห่งคุณค่า

มหานครแห่งโอกาส มหานครสะดวก มหานครน่าอยู่ มหานครสีเขียว

มีวัตถุประสงค์ในการส่งเสริมให้เมืองเป็นไป ตามวิสัยทัศน์ เช่น ส่งเสริมคุณภาพชีวิตของประชาชน ส่งเสริมความปลอดภัยในชีวิต และทรัพย์สิน ส่งเสริมการแก้ไขปัญหาภาวะโลกร้อน ฯลฯ โดยให้ภาคประชาชนเป็นผู้ให้ความร่วมมือในการพัฒนาเมือง

ด้วยเหตุที่แผนผังร่างกฎกระทรวงผังเมืองรวม กรุงเทพฯ ยังไม่ได้จัดพิมพ์ และแจกจ่ายให้ผู้ที่ได้รับผลกระทบโดยตรง จึงขอเล่าล่วงหน้าเพื่อจะประชาชน มี 2 ประเด็น คือ

1. มีแผนผังการใช้ประโยชน์ที่ดิน 4 ระยะ คือ ระยะที่ 1 พ.ศ. 2561-2565 ระยะที่ 2 พ.ศ. 2565-2570 ระยะที่ 3 พ.ศ. 2571-2575 ระยะที่ 4 พ.ศ. 2575-2580

ทุกแผนผังคือ การกำหนดการใช้ประโยชน์ที่ดินที่มีรายละเอียดการใช้ประโยชน์ในพื้นที่ของ กรุงเทพฯ ไม่ต่างจากแผนผังการใช้ประโยชน์ที่ดินในแผนผังผังเมืองรวมกรุงเทพฯ 2556 เพียงแต่เพิ่มรายละเอียดที่แตกต่างกันเล็กน้อย ซึ่งไม่อาจจะเข้าใจได้ว่า แผนผังนี้สอดคล้องกับวิสัยทัศน์กรุงเทพฯ ในลักษณะใด เพราะข้อสำคัญของแผนผังการใช้ประโยชน์ที่ดินมีลักษณะเป็นการควบคุม การห้ามก่อสร้างอาคารบางชนิด บางประเภท การควบคุมขนาด ชนิด ประเภท พื้นที่ของอาคารเป็นสำคัญ ซึ่งหากพิจารณาจะเห็นว่ามีลักษณะเป็นการจำกัดสิทธิ์ รอนสิทธิ์ ที่ไม่อาจกระทำได้ในฐานะทางกฎหมาย ระดับกฎกระทรวง

ประเด็นสำคัญก็คือ การกำหนดการใช้ประโยชน์ในที่ดิน หรือการควบคุมขนาด ชนิด ประเภทของอาคาร เป็นการเน้นย้ำถึงความไม่เท่าเทียมกันในสิทธิ์ ทั้งจากรัฐธรรมนูญ และจากสิทธิ์ในการครอบครองทรัพย์สินที่ดินตามประมวลกฎหมายแพ่ง และพาณิชย์

2. การที่ไม่มีรายละเอียดชัดเจน ไม่ว่าขนาด ชนิด ประเภทของสาธารณูปโภค สาธารณูปการ ที่จะต้องปรากฏชัดเจน (เพื่อให้ผู้ที่จะใช้ประโยชน์ในที่ดินใดก็ตามได้ทราบข้อเท็จจริงขึ้น) ในแผนผังการคมนาคมขนส่ง (แผนผังนี้ก็ไม่มีแม้แต่ขนาดความกว้างยาวของถนน ระดับแนวทางเส้นทางการจราจรทั้งทางบกและทางน้ำ) ไม่มีรายละเอียดขนาดของท่อน้ำทิ้ง น้ำเสีย น้ำใช้

แม้สิ่งที่สำคัญคือ หน่วยงานที่ตั้งทางสาธารณูปการ โรงเรียน โรงพยาบาล ขนาดประสิทธิภาพการให้บริการของหน่วยงานนั้น และแนวเขตการให้บริการของเขตพื้นที่รักษาความปลอดภัย พื้นที่การควบคุมการบริหารจัดการ ขยะ และสิ่งแวดล้อม

ขอย้ำว่า ไม่มีเมืองใดที่มีผังเมืองมีแต่การควบคุมการใช้ประโยชน์ที่ดิน (ที่ไม่เป็นธรรม) ไม่มีแผนผังรายละเอียดการคมนาคมขนส่ง ไม่มีระบบโครงข่ายการสาธารณูปโภค ไม่มีขอบเขตและแผนผังของสาธารณูปการ ที่มีรายละเอียดชัดเจนทุกระบบจะเป็น 5 คุณสมบัติมหานครแห่งเอเชีย

ร่างกฎกระทรวงผังเมืองรวมกรุงเทพฯ ก็ยังคงความรู้สึกของผู้คนในเมืองว่าเป็นเพียงแผนที่ระบายสีที่ยังคงสร้างความอึดอัดและแออัดต่อไป