ขนมหม้อแกงโบราณ – เมื่อเข้าสู่ช่วงฤดูหนาวของทุกปี นางมาลี ไลเลิศสมบูรณ์ หรือ พี่แมว อายุ 53 ปี ชาว ต.โพธิ์หัก อ.บางแพ จ.ราชบุรี พร้อมครอบครัว จะออกมาตั้งเตาถ่านอยู่ริมถนนเลียบคลองรางเหมือง เขตเทศบาลตำบลโพหัก เพื่อจำหน่ายขนมหม้อแกง และขนมบ้าบิ่น สูตรโบราณ ที่ยังคงอนุรักษ์การอบด้วยกาบมะพร้าว ส่งกลิ่นหอม และควันไฟคละคลุ้งไปทั่วบริเวณ ส่งสัญญาณให้รู้ว่าฤดูกินขนมหม้อแกงมาถึงแล้ว
โดย พี่แมว จะเริ่มออกมาตั้งร้านตั้งแต่เวลา 15.00 น. และขายไปจนถึงเวลา 19.00 น. ซึ่งจะมีจุดสังเกตเป็นเตาถ่านที่วางเรียงราย จำนวน 6 เตา สำหรับอบขนมหม้อแกง และขนมบ้าบิ่น แบบโบราณที่สืบทอดภูมิปัญญาจากรุ่นสู่รุ่น ด้วยการใช้กาบมะพร้าวเผาวางไว้บนปี๊บผ่าครึ่ง และที่เตาด้านล่างสำหรับเป็นเชื้อเพลิงอบให้ความร้อน ซึ่งช่วยทำให้ขนมมีกลิ่นหอม และความร้อนที่สามารถควบคุมให้ขนมสุกได้พอดีทั่วทั้งชิ้น
พี่แมว เปิดเผยว่า ชาวตำบลโพธิ์หักส่วนใหญ่มีเชื้อสายเป็นชาวไทยพื้นถิ่นภาคกลางและมีอาชีพทำนา เมื่อถึงช่วงเก็บเกี่ยวข้าวซึ่งตรงกับช่วงฤดูหนาว ในระหว่างที่ชาวบ้านช่วยกันลงแรงนวดข้าว ก็จะใช้วิธีก่อกองไฟคลายความหนาว และด้วยภูมิปัญญาของชาวบ้านจึงได้คิดนำข้าวที่เก็บเกี่ยวใหม่มาทำเป็นขนม เพื่อใช้สำหรับเลี้ยงผู้ที่มาช่วยงาน โดยจะนิยมทำขนมหม้อแกงและขนมบ้าบิ่น ในสมัยโบราณชาวบ้านจะนำมะพร้าวมาขูด แล้วคั้นเอากะทิมาทำขนมหม้อแกง จากนั้นก็จะนำเอามะพร้าวขูดที่เหลือไปทำขนมบ้าบิ่น จนกลายวัฒนธรรมการกินของชาวบ้านที่นี่
ส่วนของตน ได้รับการถ่ายทอดสูตรขนมหม้อแกงโบราณมาจากคุณยาย ซึ่งมีอาชีพเป็นแม่ครัวทำขนมหวานตามงานบุญต่างๆ ปัจจุบันเปิดร้านขายมาแล้ว 28 ปี เมื่อหมดช่วงฤดูหนาวที่ว่างเว้นจากการขายขนม ตนก็จะมีอาชีพทำการเกษตร และเป็นอาสาสมัครสาธารณสุขหมู่บ้าน หรือ อสม.ประจำตำบลโพธิ์หัก
โดยวิธีทำขนมหม้อแกงสูตรคุณยาย จะเริ่มจากการนำข้าวสารเจ้าไปแช่น้ำทิ้งไว้ข้ามคืน โม่ให้ได้น้ำแป้ง จากนั้นนำไปผสมกับกะทิ น้ำตาล ไข่ และหอมเจียว ก่อนเข้าอบแบบภูมิปัญญาชาวบ้าน โดยเตาถ่าน ปี๊บ และกาบมะพร้าว ใช้เวลาอบนานประมาณ 10 นาที ก็จะได้ขนมหม้อแกงสูตรโบราณรสชาติหวานมัน รสสัมผัสนุ่มนวล
ในส่วนของขนมบ้าบิ่น จะเริ่มจากการนำข้าวเหนียวไปแช่น้ำทิ้งไว้ข้ามคืน โม่ให้ได้น้ำแป้ง นำไปผสมกับกะทิ น้ำตาล และเนื้อมะพร้าวให้เข้ากัน ก่อนนำไปอบเช่นเดียวกับขนมหม้อแกง ต่างกันที่ขนมบ้าบิ่นจะมีการใส่น้ำมันพืชลงในภาชนะเล็กน้อย รอจนกระทั่งแป้งขนมสุกใช้เวลาประมาณ 10 นาที ก็จะได้ขนมบ้าบิ่นรสชาติหวานมัน สำหรับราคาจำหน่ายทั้งขนมหม้อแกงและขนมบ้าบิ่น ตนขายเพียงถาดละ 25 บาท
พี่แมว กล่าวว่าในปัจจุบัน ถึงแม้ว่าจะมีเตาอบไฟฟ้าเข้ามาแทนที่ ซึ่งสะดวก สบาย สามารถช่วยเพิ่มปริมาณการผลิตได้เป็นอย่างดี แต่ตนเองไม่คิดจะเลือกนำมาใช้ เพราะต้องการอนุรักษ์วัฒนธรรมการกินและเทคนิคการอบขนมแบบโบราณไว้ให้คนรุ่นหลังได้เข้ามาศึกษา เรียนรู้ สืบไป
ทั้งนี้ท่านใดที่สนใจลิ้มลองขนมหม้อแกงและขนมบ้าบิ่นโบราณแบบชาวโพธิ์หัก ที่ในหนึ่งปีมีให้กินได้แค่ช่วงเทศกาลลอยกระทงไปจนถึงตรุษจีนเท่านั้น สามารถติดต่อสอบถามเส้นทางหรือสั่งจองขนมกันได้ที่ 089 9169886 หรือเฟสบุ๊ค “มาลี ไลเลิศสมบูรณ์”
