ในประเทศไทยมีหลายพื้นที่ประสบปัญหาเกี่ยวกับน้ำ ชลบุรีเป็นจังหวัดหนึ่งที่กำลังพยายามก้าวข้ามวิกฤตการณ์ดังกล่าวด้วยพลังคนรุ่นใหม่ เกิดเป็น “โครงการเยาวชนคนรักษ์น้ำ ประจำปี 2561” โดยมีโรงเรียนวัดเขาวนาพุทธาราม จ.ชลบุรี เป็นเป้าหมาย
นายธนา สุวัฑฒน ผู้อำนวยการสำนักวิจัยและพัฒนา กรมชลประทาน เล่าความเป็นมาของโครงการนี้ว่า กรมชลประทานดำเนินการศึกษาแนวทางพัฒนาอ่างเก็บน้ำคลองหลวง ตั้งแต่ปี 2508 จนปี 2525 ในหลวงรัชกาลที่ 9 พระราชทานพระราชดำริสรุปความว่า เนื่องจากโครงการอ่างเก็บน้ำคลองหลวงเป็นโครงการขนาดใหญ่ต้องใช้เวลาก่อสร้างหลายปีและใช้งบประมาณสูง ทั้งค่าก่อสร้างและ ค่าเวนคืนที่ดิน สมควรพิจารณาก่อสร้าง อ่างเก็บน้ำให้มีขนาดเล็กลงเท่ากับพื้นที่ที่จัดซื้อที่ดินเอาไว้แล้ว หรืออาจจะต้องซื้อเพิ่มเติมอีกเล็กน้อย จะทำให้ราคาค่าก่อสร้างลดลงและดำเนินการก่อสร้างได้รวดเร็วขึ้น สำหรับระบบส่งน้ำให้สร้างไว้ตามเดิม เนื่องจากราษฎรในลุ่มน้ำคลองหลวงขาดแคลนน้ำมาก ทั้งน้ำเพื่อการอุปโภค บริโภค และน้ำเพื่อการเกษตร โดยเฉพาะอย่างยิ่งในช่วงที่ขาดฝนและในฤดูแล้งเป็นประจำทุกปี
จนกระทั่งคณะรัฐมนตรีอนุมัติให้ดำเนินการก่อสร้างโครงการเมื่อวันที่ 28 เมษายน 2552 และเนื่องจากอ่างเก็บน้ำของกรมชลประทานหลายแห่งอยู่ใกล้ชุมชน จึงจำเป็นต้องให้ความรู้คนในชุมชนที่กลายเป็นแหล่งน้ำสำคัญของพื้นที่ ทั้งในแง่ระบบนิเวศ การประมง การเกษตร การอุปโภคบริโภค จำเป็นที่คนในพื้นที่ต้องช่วยกันดูแลรักษา ตรงกับวัตถุประสงค์ของโครงการเยาวชนคนรักษ์น้ำ ที่ต้องการให้เยาวชนเผยแพร่ความรู้การอนุรักษ์แหล่งน้ำได้ โดยมีกำลังสำคัญคอยสนับสนุนคือกรมชลประทาน
ในงานจัดกิจกรรมส่งเสริมความรู้การอนุรักษ์ทรัพยากรน้ำ รวมถึงความรู้ในการป้องกันน้ำท่วมและน้ำเสีย เพื่อให้น้องๆ เยาวชนนำกลับไปเผยแพร่ให้ชุมชนปฏิบัติ
น้องนิว ด.ญ.นิวธิชา งอกขาว อายุ 10 ขวบ ชั้นป.5 โรงเรียนวัดเขาวนาพุทธาราม กล่าวว่า “ดีใจที่ได้มาร่วมกิจกรรมนี้ค่ะ นอกจากจะได้เรียนรู้การวัดคุณภาพน้ำแล้ว ยังได้ทดลองทำอีเอ็มบอล (EM Ball) ที่ช่วยให้เราบำบัดน้ำเสียได้ด้วยตัวเอง เป็นกิจกรรมที่ชอบมากที่สุด เพราะได้ทดลองทำจริงๆ EM Ball เป็นตัวช่วยเปลี่ยนน้ำเสียให้กลายเป็นน้ำใสที่นำกลับมาใช้ประโยชน์ได้ทั้งในชีวิตประจำวันและการเกษตร น้ำที่เน่าเสียยังส่งผลกระทบ ต่อแหล่งท่องเที่ยว สัตว์น้ำก็ไม่สามารถอาศัยอยู่ได้”
“การอนุรักษ์น้ำในแบบของหนูคิดว่าถ้าเราไม่ทิ้งขยะหรือสิ่งสกปรกลงไปในแม่น้ำลำคลองก็เป็นการช่วยรักษาสภาพแวดล้อมของน้ำให้สะอาดได้ค่ะ รวมถึงการรณรงค์ให้คนไม่ตัดไม้ทำลายป่า เพราะการที่ป่าเหลือน้อย เวลาฝนตกทำให้ไม่มีต้นไม้มารองรับน้ำส่งผลให้เกิดน้ำท่วม น้ำเน่าเสีย นอกจากเราจะลำบากไม่มีน้ำสะอาดใช้แล้ว ยังส่งผล กระทบต่อการทำอาชีพ อยากให้ทุกคนเห็นความสำคัญของน้ำ” น้องนิวกล่าว
ด้าน น้องแฮม ด.ช.วุฒิชัย สืบสาย อายุ 10 ขวบ ชั้นป.5 โรงเรียนวัดเขาวนาพุทธาราม เล่าว่า กิจกรรมในวันนี้พี่ๆ มาให้ความรู้เกี่ยวกับที่มาของน้ำ สอนให้ดูสีของน้ำว่าน้ำแบบไหนที่นำมาใช้ได้ การวัดคุณภาพน้ำอย่างง่าย และการลงมือทำ EM Ball ที่ช่วยทำให้น้ำเสียดีขึ้น ชอบมากที่สุดเลยเพราะเป็นกิจกรรมที่สนุก ได้ลงมือปั้น EM Ball
“วิธีการอนุรักษ์น้ำผมจะคอยดูแลแหล่งน้ำรอบๆ บ้านให้ไม่มีขยะ และไม่ทิ้งสิ่งสกปรกลงในน้ำ จะช่วยรักษาความสะอาด ถ้าเราปล่อยให้น้ำเน่าเสีย ปลาที่อาศัยอยู่ในน้ำก็จะอยู่ไม่ได้ และเราก็ไม่สามารถใช้น้ำในชีวิตประจำวันได้ด้วยครับ อยากให้คนเห็นความสำคัญของป่าไม้ด้วย ต้นไม้เหลือน้อยน้ำก็ยิ่งท่วม ความรู้ที่ได้รับจากกิจกรรม ในวันนี้จะนำไปบอกต่อให้คนเห็นความสำคัญของน้ำ เพราะน้ำเป็นเรื่องใกล้ตัวของเราที่สุด” น้องแฮมกล่าว
โครงการอ่างเก็บน้ำคลองหลวงก่อสร้างแล้วเสร็จและเริ่มเก็บกักน้ำตั้งแต่ปี 2558 ปัจจุบันโครงการอ่างเก็บน้ำคลองหลวงฯ เป็นแหล่งน้ำที่สำคัญสำหรับการเกษตรกรรม การอุปโภค-บริโภค แหล่งเพาะพันธุ์สัตว์น้ำ รวมทั้งยังสามารถบรรเทาปัญหาอุทกภัยให้กับอำเภอเกาะจันทร์และอำเภอพนัสนิคม จำเป็นที่คนในพื้นที่ต้องช่วยกันดูแลรักษาเพื่อการใช้ประโยชน์อย่างยั่งยืน
