น้าชาติ ประชาชื่น
ขอข้อมูลเกี่ยวกับฉัตรค่ะน้าชาติ มีกี่แบบ กี่ชั้น
อาจาร์นิด
ตอบ อาจารย์นิด
พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตย สถาน พ.ศ.2554 ให้ความหมาย “ฉัตร” ไว้ว่า “เครื่องสูงชนิดหนึ่งมีรูปคล้ายร่มที่ซ้อนกันขึ้นไปเป็นชั้นๆ ชั้นบนมีขนาดเล็กกว่าชั้นล่างลดหลั่น กันไปโดยลำดับ สำหรับแขวน ปัก ตั้ง หรือเชิญเข้ากระบวนแห่เป็นเกียรติยศ”
ฉัตรถือเป็นของ สูง เปรียบเสมือนสวรรค์ซึ่งเป็นศูนย์รวมจักรวาล เป็นเครื่องแสดงพระอิสริยยศของผู้ทรงฉัตร แยกเป็น 4 ชนิด คือ เศวตฉัตร ฉัตรขาวลายทอง ฉัตรตาด และฉัตรโหมด
1.เศวตฉัตร เป็นฉัตรผ้าขาวกว้าง มี 4 แบบ คือ “นพปฎลมหาเศวตฉัตร” หรือเรียกโดยย่อว่า “พระมหาเศวตฉัตร” สำหรับพระมหากษัตริย์ที่ทรงรับพระบรมราชาภิเษกตามโบราณราชประเพณีแล้ว ลักษณะเป็นฉัตรผ้าขาว 9 ชั้น แต่ละชั้นมีระบายขลิบทองแผ่ลวดซ้อน 3 ชั้น และมียอด ชั้นล่างสุดห้อยอุบะจำปาทอง นับเป็นราชกกุธภัณฑ์ของพระมหากษัตริย์ที่สำคัญที่สุด มีที่ใช้คือ ปักที่พระแท่นราชอาสน์ราชบัลลังก์ กางกั้นเหนือพระแท่นที่บรรทม ปักพระยานมาศ และแขวนกางกั้นพระโกศทรงพระบรมศพ เป็นต้น
แต่โบราณมาไทยถือเศวตฉัตรเป็นสิ่งสำคัญยิ่งกว่าสิ่งอื่นใด หมายถึงความเป็นพระราชามหากษัตริย์ เช่นเดียวกับมงกุฎของชาวยุโรป ตามประเพณีของพราหมณ์แต่เดิม เป็นเศวตฉัตร 6 ชั้น อันหมายถึงสวรรค์ 6 ชั้น ตั้งแต่ชั้นจตุมหาราชิกาจนถึงชั้นปรนิมมิตวสวัตดี ส่วนความหมายของฉัตร 9 ชั้นที่ใช้ในปัจจุบัน หมายถึงผู้ที่ชนะทั้ง 8 ทิศ ชั้นล่างสุดหมายถึงพระมหากษัตริย์ที่จะต้องทรงแบกภาระอันใหญ่หลวงในการดูแลประชาชนทั้ง 8 ทิศ
ปัจจุบันมีพระมหาเศวตฉัตรแห่อยู่จำนวน 7 องค์ ได้แก่ พระที่นั่งจักรีมหาปราสาท (ท้องพระโรงกลางเหนือพระที่นั่งพุดตานถม), พระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท (ท้องพระโรงเหนือพระแท่นราชบัลลังก์ประดับมุก) พระที่นั่งอมรินทรวินิจฉัยมไหยสูรยพิมาน (เหนือพระที่นั่งพุดตานกาญจนสิงหาสน์ ท้องพระโรง), พระที่นั่งไพศาลทักษิณ (เหนือพระที่นั่งภัทรบิฐ ท้องพระโรง), พระที่นั่งจักรพรรดิพิมาน (มี 2 องค์ คือ เหนือพระแท่นราชบรรจถรณ์ และเหนือพระแท่นเครื่องพระสำอาง) และพระที่นั่งอนันตสมาคม (ท้องพระโรงกลางเหนือพระแท่นราชบัลลังก์)
“สัปตปฎลเศวตฉัตร” เป็นฉัตรขาว 7 ชั้น ลักษณะเหมือนนพปฎลมหาเศวตฉัตร ใช้สำหรับพระมหากษัตริย์ที่ยังมิได้ทรงรับพระบรมราชาภิเษก พระอัครมเหสี สมเด็จพระบรมราชินี สมเด็จพระยุพราช สมเด็จพระบรมราชกุมารี สมเด็จเจ้าฟ้าที่ได้รับสถาปนาเป็นพิเศษ ตลอดจนพระบรมราชาธิบดีประเทศราชล้านนา โดยหากใช้กับสมเด็จพระอัครมเหสีและสมเด็จพระบรมราชชนนี เรียกว่า สัปตปฎลเศวตฉัตร หรือพระเศวตฉัตร 7 ชั้น แต่ถ้าใช้กับสมเด็จพระยุพราชและกรมพระราชวังบวรสถานมงคล (วังหน้า) เรียกว่า พระบวรเศวตฉัตร
มี สัปตปฎลเศวตฉัตร ตามข้อมูลอยู่ดังนี้ ประดิษฐานอยู่ ณ พระที่นั่งไพศาลทักษิณ ที่พระที่นั่งอัฐทิศ, ประดิษฐานอยู่ ณ พระที่นั่งอมรินทรวินิจฉัยมไหยสูรยพิมาน คือพระที่นั่งบุษบกมาลามหาจักรพรรดิพิมาน และประดิษฐานอยู่ ณ พระที่นั่งอัมพรสถาน พระราชวังดุสิต ท้องพระโรงของสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวมหาวชิราลงกรณ บดินทรเทพยวรางกูร
“เบญจปฎลเศวตฉัตร” เป็นฉัตรขาว 5 ชั้น มีระบายขลิบทองแผ่ลวดซ้อน 2 ชั้น ใช้สำหรับพระราชวงศ์ที่ดำรงพระอิสริยยศชั้นเจ้าฟ้า พระมเหสีชั้นพระอัครราชเทวี พระอัครชายาเธอ สมเด็จพระสังฆราชที่ได้รับมหาสมณุตมาภิเษกเป็น สมเด็จพระมหาสมณเจ้า และกรมพระราชวังบวรสถานพิมุข และ “เศวตฉัตร 3 ชั้น” เป็นฉัตรขาว 3 ชั้น มีระบายขลิบทองแผ่ลวดซ้อน 2 ชั้น ใช้สำหรับสมเด็จพระสังฆราช
ฉบับพรุ่งนี้ (17 ต.ค.) พบกับฉัตรอีก 3 ชนิด คือ ฉัตรขาวลายทอง ฉัตรตาด และฉัตรโหมด
