คอลัมน์ รู้ไปโม้ด : อาสาฬหบูชา-ปฐมเทศนา - โดย...น้าชาติ ประชาชื่น

คอลัมน์ รู้ไปโม้ด : อาสาฬหบูชา-ปฐมเทศนา – โดย…น้าชาติ ประชาชื่น

อาสาฬหบูชา-ปฐมเทศนาฉบับวานนี้ (6ก.ค.) “ทับทิม” ถามว่า วันอาสาฬหบูชา มีประวัติเป็นมาอย่างไร พระพุทธเจ้าแสดงธรรมใด

เมื่อวานตอบถึงที่มาของวันอาสาฬหบูชา วันแรกบังเกิดสังฆรัตนะ สมบูรณ์เป็นพระรัตนตรัย คือ พระพุทธรัตนะ พระธรรมรัตนะ พระสังฆรัตนะ วันนี้อ่านการแสดงธรรมครั้งแรกของพระพุทธองค์ที่ทรงโปรดแก่ปัญจวัคคีย์

เมื่อปัญจวัคคีย์ตั้งใจเพื่อสดับพระธรรมของพระองค์แล้ว พระพุทธองค์จึงทรงพาเหล่าปัญจวัคคีย์ไปสู่ป่าอิสิปตนมฤคทายวันอันร่มรื่น แล้วทรงแสดงธัมมจักกัปปวัตตนสูตร ซึ่งเรียกว่า ปฐมเทศนา เป็นการยังธรรมจักรคือการเผยแผ่พระธรรมให้เป็นไปเป็นครั้งแรกในโลก

ทรงกล่าวสรุปว่า “… ภิกษุทั้งหลาย ตถาคตผู้อรหันตสัมมา สัมพุทธเจ้า ได้ประกาศอนุตตรธรรมจักรให้เป็นไปแล้ว ที่ป่า อิสิปตนมฤคทายวัน ใกล้นครพาราณสี, เป็นพระธรรมจักรที่ สมณพราหมณ์, เทพ มาร พรหม หรือใครๆ ในโลก จะต้านทานให้ หมุนกลับไม่ได้ (คือความจริงที่ไม่มีผู้ใดปฏิเสธได้) ข้อนี้คือ การบอก การแสดง การบัญญัติ การแต่งตั้ง การเปิดเผย การจำแนก และการทำให้ง่าย ซึ่งความจริงอันประเสริฐสี่ประการ

สี่ประการนั้นได้แก่ ความจริงอันประเสริฐคือความทุกข์, ความจริงอันประเสริฐคือเหตุให้เกิดทุกข์, ความจริงอันประเสริฐคือความดับไม่เหลือแห่งทุกข์ และความจริงอันประเสริฐคือทางที่ทำให้ ผู้ปฏิบัติตามลุถึงความดับไม่เหลือแห่งทุกข์…”

เมื่อพระพุทธองค์ตรัสแสดงพระปฐมเทศนานี้อยู่ ดวงตาเห็นธรรมได้เกิดขึ้นแก่พราหมณ์โกณฑัญญะ (1 ในปัญจวัคคีย์ อันประกอบด้วย โกณฑัญญะ วัปปะ ภัททิยะ มหานามะ และอัสสชิ) ว่า “สิ่งใดสิ่งหนึ่งมีความเกิดขึ้นเป็นธรรมดา สิ่งนั้นทั้งมวลล้วนมีความดับไปเป็นธรรมดา” ท่านโกณฑัญญะได้สำเร็จเป็นพระอริยบุคคลแล้ว

พระพุทธองค์ทรงทราบความที่พระโกณฑัญญะเป็นผู้ได้ดวงตาเห็นธรรม มีความเข้าใจอย่างแจ่มแจ้งในคำสอนของพระองค์ จึงทรงเปล่งพระอุทานว่า “อญฺญาสิ วต โภ โกณฺฑญฺโญ-ท่านผู้เจริญ ท่านโกณฑัญญะ รู้แล้วหนอ” เพราะเหตุนั้น คำว่า อัญญา จึงได้เป็นคำนำหน้าชื่อของท่านพระโกณฑัญญะ

เมื่อท่านพระโกณฑัญญะได้บรรลุโสดาบันแล้ว จึงกราบทูลขอบรรพชาอุปสมบท พระพุทธองค์จึงทรงประทาน เอหิภิกขุอุปสัมปทา ว่า “เธอจงเป็นภิกษุ มาเถิด ธรรมอันเรากล่าวดีแล้ว เธอจงประพฤติพรหมจรรย์ เพื่อทำที่สุดทุกข์โดยชอบเถิด”

ท่านพระอัญญาโกณฑัญญะจึงนับเป็นพระสงฆ์อริยสาวกองค์แรกในพระพุทธศาสนา ซึ่งวันนั้นเป็นวันเพ็ญกลางเดือนอาสาฬหะ หรือเดือน 8 เป็นวันที่พระรัตนตรัยครบบริบูรณ์บังเกิดขึ้นในโลกเป็นครั้งแรก คือมี พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ ครบบริบูรณ์

สำหรับป่าอิสิปตนมฤคทายวัน หรือฤๅษีปัตนมฤคทายวัน (บาลี : อิสิปตนมิคทายวน) แปลว่า ป่าอันยกให้แก่หมู่กวาง และเป็นที่ชุมนุมฤๅษี ปัจจุบันรู้จักกันในนาม สารนาถ พุทธสังเวชนียสถานแห่งที่ 3 (1 ใน 4 แห่ง) ตั้งห่างจากเมืองพาราณสีไปทางเหนือราว 9 กิโลเมตร อยู่ในรัฐอุตตรประเทศ ประเทศอินเดีย หรือแคว้นกาสี ชมพูทวีป ในสมัยพุทธกาล

ภายในอาณาบริเวณสารนาถมี ธรรมเมกขสถูป เป็นพุทธสถานขนาดใหญ่ที่สุดและสำคัญที่สุด สันนิษฐานว่าบริเวณที่ตั้งของ ธรรมเมกขสถูป เป็นสถานที่พระพุทธเจ้าทรงแสดงปฐมเทศนาประกาศพระสัจธรรมเป็นครั้งแรก