คสช.สิ้นสภาพ–โอนอำนาจ‘กอ.รมน.’
คสช.สิ้นสภาพ–โอนอำนาจ‘กอ.รมน.’ : คณะรักษาความสงบแห่งชาติ (คสช.) ได้สิ้นสุดการปฏิบัติหน้าที่หลังการถวายสัตย์ปฏิญาณของคณะรัฐมนตรี(ครม.)ตั้งแต่วันที่ 16 ก.ค. เป็นต้นไป พร้อมโอนหน้าที่ให้กองอำนวยการรักษาความมั่นคงภายในราชอาณาจักร (กอ.รมน.) ดูภาพรวมด้านความมั่นคงในทุกมิติและเป็นหน่วยงานในการบูรณาการขับเคลื่อนงานของกระทรวง ทบวง กรมต่างๆ ตามบทบาทอำนาจหน้าที่ เพื่อให้เกิดประโยชน์ต่อพี่น้องประชาชน
มีความเห็นจากนักวิชาการ กรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ(กสม.) และนักการเมือง ดังนี้
พงศกร รอดชมภู
รองหัวหน้าพรรคอนาคตใหม่
เมื่อครม.ถวายสัตย์ปฏิญาณวันที่ 16 ก.ค. ถือว่ามีครม.ชุดใหม่เข้ามาบริหารประเทศ คสช.ก็หมดหน้าที่ลง อำนาจตามมาตรา 44 ก็ไม่สามารถใช้ได้อีก
ทว่าคำสั่งตามมาตรา 44 จำนวนหนึ่งที่ประกาศใช้ระหว่างปี 2557-62 จะยังคงอยู่ต่อไป ตามบทเฉพาะกาลมาตรา 279 ของรัฐธรรมนูญ 2560 ซึ่งหลายภาคส่วนยังคงมีความกังวล โดยเฉพาะประเด็นสำคัญคือการถ่ายอำนาจของคสช.บางส่วนมาไว้ที่กอ.รมน. จากคำสั่งคสช.ที่ 51/2560
ทำให้กอ.รมน.มีหน้าที่ประเมินภัยคุกคาม เรียกประชุมร่วมกับข้าราชการพลเรือนที่จะมีทั้ง ผู้ว่าฯ อัยการและตำรวจ เข้าร่วมด้วย โดยแม่ทัพภาคจะนั่งหัวโต๊ะ ขัดต่อการตรวจสอบถ่วงดุลตามกระบวนการยุติธรรม เพราะให้ทุกหน่วยงานมารวมอยู่ที่จุดเดียว มีอำนาจเรียกเอกสารหรือบุคคลมาให้ข้อมูล หรือไปหาประชาชน ที่บ้านได้ ทั้งที่ตามกระบวนการปกติไม่อาจทำได้ เปรียบเสมือน เกสตาโปในยุคนาซี
ทว่าการให้ความเห็นของอัยการสูงสุดที่ตีความว่า เมื่อคสช.พ้นไป ประกาศและคำสั่งคสช.ต้องหมดสภาพตามไปด้วย โดยไม่ต้องยกเลิก เพราะถือว่าขัดต่อหลักนิติธรรมกระบวนการตามกฎหมายปกติ
โดยเฉพาะคำสั่งคสช.ที่ 3/2558 และ 13/2559 เกี่ยวกับการให้อำนาจเรียกบุคคลมารายงานตัว จับกุมตรวจค้นควบคุมตัวได้ 7 วัน ซึ่งยังไม่ถูกยกเลิกและกำลังเป็นข้อถกเถียงกันในสังคม ถือเป็นประเด็นที่น่าสนใจ เพราะเมื่อคสช.ไม่อยู่ การใช้อำนาจเดิมของคสช.จะไม่ยึดโยงกับอะไร เหมือนคู่ความตายในชั้นศาล และไร้ทายาทมารับไม้ต่อ คดีก็ต้องจบไป
ประเด็นของอัยการสูงสุดจึงต้องติดตามว่า จะดำเนินการอย่างไรต่อไป เนื่องจากอีกฝ่ายจะโต้แย้งว่า มีบทเฉพาะกาลของมาตรา 279 รองรับไว้อยู่
แต่ข้อดีอย่างน้อยตอนนี้ก็ทำให้เห็นแล้วว่า เมื่อคสช.หมดไป เจ้าหน้าที่ที่ใช้อำนาจตามมาตรา 44 ต้องพึงระมัดระวัง หากเกิดปัญหาขึ้น อาจจะกลายเป็นความผิดและต้องรับผิดชอบด้วยตนเอง เนื่องจากหัวอย่างคสช.หายไปแล้ว
สำหรับพรรคอนาคตใหม่ จะเดินหน้าผลักตามที่มีการเสนอญัตติตั้งกมธ.พิจารณาศึกษาผลกระทบจากมาตรา 44 ควบคู่ไปกับการรณรงค์ของภาคประชาชนสังคมที่เข้าชื่อกว่า 10,000 รายชื่อ เพื่อ เสนอร่างพ.ร.บ.ยกเลิกคำสั่งและประกาศคสช.ตามมาตรา 44 ซึ่งคาดว่าจะพิจารณาอย่างรอบด้านทั้งผลกระทบและมาตรการเยียวยา ในชั้นคณะกรรมาธิการราว 2 เดือน จากนั้นราว 4 เดือน น่าจะ ผลักดันจนออกมาเป็นพ.ร.บ.ยกเลิกได้
รวม 6 เดือนก็น่าจะลบล้างมรดกคสช.ในส่วนนี้ได้
อังคณา นีละไพจิตร
กรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ
คสช.ได้ยกเลิกคำสั่งของคสช.ไปหลายฉบับแล้ว แต่บางฉบับที่ยังไม่ยกเลิกก็จะเปลี่ยนสภาพเป็นกฎหมายทั่วไปที่ใช้กันต่อไป หากกฎหมายเหล่านั้นถูกนำไปใช้อาจมีข้อกังวลเรื่องการละเมิดสิทธิเสรีภาพ ซึ่งสภาผู้แทนราษฎรสามารถยื่นเรื่องเพื่อขอปรับปรุงกฎหมายได้ แต่คงไม่ใช่เป็นเรื่องง่ายนักที่จะทำได้เร็วหรือทุกฉบับ
ในส่วนของกสม.ได้ตรวจสอบกฎหมายและพบว่าบางส่วนหรือบางครั้งมีการใช้ดุลพินิจของเจ้าหน้าที่ ในการที่จะเป็น การไปละเมิดสิทธิมนุษยชนมากกว่าเจตนารมณ์ในการเขียนคำสั่งหรือกฎหมายก็เป็นได้
การตั้งข้อสังเกตว่าอำนาจหรือคำสั่งต่างๆ จะถูกมอบมายังกอ.รมน. โดยถ้าคำสั่งของ คสช.ที่ยังไม่ถูกยกเลิกก็ยังถือว่าคำสั่งนั้นยังคงอยู่ เจ้าหน้าที่ที่เกี่ยวข้องยังจะสามารถใช้ได้ แต่ต้องมีการปรับจากการที่เคยเป็นคำสั่งคสช. มาเป็นตามการใช้งานของกฎหมายกับองค์กรนั้นๆ
เข้าใจว่าเรื่องนี้ถือเป็นความรู้ใหม่มากสำหรับพวกเรา คงต้องติดตามกันต่อไปว่าเมื่อกอ.รมน.นำไปใช้แล้วจะนำไปใช้อย่างไร แต่ไม่ว่าจะอย่างไรก็ดีเรามีรัฐธรรมนูญซึ่งถือเป็นร่มใหญ่สุดที่คุ้มครองสิทธิเสรีภาพของประชาชนไว้ ในส่วนนี้คงต้องนำมาให้เกิดสมดุลในเรื่องความมั่นคงของประเทศและมนุษยชน
ประเทศไทยได้ให้คำมั่นกับนานาประเทศ ไม่ว่าจะเป็นองค์การสหประชาชาติ เรื่องการคุ้มครองสิทธิเสรีภาพของประชาชน เรื่องนี้จึงถือว่าเป็นคำมั่นสัญญาหนึ่งที่ประเทศไทยต้องนำมาปฏิบัติ ไม่ว่าจะใช้กฎหมายอะไร ทั้งเรื่องความมั่นคง ความสงบเรียบร้อย จะต้องตีความให้ได้ว่าการจำกัดสิทธิเสรีภาพนั้นทำได้ แต่ทำได้เท่าที่จำเป็น และได้สัดส่วน ไม่ใช่อะไรก็สามารถจำกัดสิทธิได้เลย
เมื่อคสช.สิ้นสภาพแล้วเข้าใจว่าจะไม่มีมาตรา 44 และมีกฎหมายบางฉบับที่ ยังคงอยู่ เพราะเขาให้เหตุผลว่าจำเป็นต้องคงไว้เพื่อที่จะรักษาความสงบเรียบร้อย แต่อย่างที่ทราบว่าความสงบเรียบร้อยนั้นอยู่ที่ดุลพินิจในการตีความด้วย ฉะนั้น ในการใช้ดุลพินิจต้องให้ได้สัดส่วน และต้องมีการจำกัดสิทธิเสรีภาพของประชาชน ต้องกระทำตามเพียงเท่าที่มีความจำเป็น ไม่สามารถที่จะไปจำกัดสิทธิเสรีภาพในวงกว้างได้
เรื่องนี้คงต้องติดตามว่าเมื่อคำสั่งหรือกฎหมายบางฉบับที่ยังคงอยู่แล้วถูกนำมาปรับใช้ในองค์ใดจะมีการคำนึงถึงเรื่องนี้ด้วยมากน้อยเพียงใด
ธนพร ศรียากูล
นายกสมาคมรัฐศาสตร์แห่งมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์
คสช.สิ้นสภาพวันที่ 16 ก.ค. แต่ผลทางกฎหมายยังมีปัญหาอยู่ เพราะคำสั่งคสช.ฉบับล่าสุด คิดว่ามีการยกเลิกโดยคำสั่งคสช.เอง เพียงไม่กี่สิบฉบับ แต่ในรอบ 5 ปีที่ผ่านมา ประกาศหรือคำสั่งคสช. มีเป็นจำนวนหลายร้อยฉบับ
ดังนั้นรัฐบาลควรชี้แจงว่าฉบับไหนยกเลิกและสิ้นสภาพ ฉบับไหนมีกฎหมายรองรับ และฉบับไหนยังมีผลบังคับใช้อยู่
การที่นายวิษณุ เครืองาม รองนายกฯ บอกว่ายกเลิกคำสั่งไป 60 กว่าฉบับนั้นยังไม่เพียงพอ นายวิษณุควรออกมาจำแนกให้เห็นว่าฉบับไหนพ้นสภาพไปแล้ว ฉบับไหนมีกฎหมายปกติมารองรับแทน และฉบับไหนยังมีผลบังคับใช้ต่อไป ไม่เช่นนั้นจะเกิดคำถาม และมีการตีความในการบังคับใช้
หวังว่ารัฐบาลจะให้การสนับสนุนการทำงานของฝ่ายค้านที่จะตั้งกรรมาธิการวิสามัญ เพื่อศึกษาผลกระทบจากประกาศและคำสั่ง คสช.ว่าใน 5 ปีเกิดผลอะไรขึ้นบ้าง เช่น จับกุมกี่ราย ฟ้องศาลกี่ราย เมื่อได้เห็นภาพรวมแล้วเราก็จะได้ข้อมูลทั้งสองส่วน ทั้งกฎหมายที่ยกเลิกไปแล้ว กฎหมายที่มีกฎหมายอื่นรองรับ รวมทั้งกฎหมายที่ยังบังคับใช้อยู่ เราต้องทราบว่าคำสั่งคสช.ที่เหลือจะถอนพิษอย่างไร
นอกจากนี้ ต้องแจกแจงรายละเอียดว่า ในรอบ 5 ปี ซึ่งมีการออกประกาศและคำสั่งคสช.หลายร้อยฉบับในแต่ละปี เช่น ปี 2557 มีกี่ฉบับ สิ้นสภาพกี่ฉบับ มีกฎหมายรองรับกี่ฉบับ และยังมีผลบังคับใช้กี่ฉบับ อะไรบ้าง โดยต้องแยกออกมาอย่างนี้ทุกปี
ส่วนที่มีการตั้งข้อสังเกตว่าอำนาจหรือคำสั่งต่างๆ จะถูกส่งมอบให้กอ.รมน.นั้น ถ้าข้อมูลยังไม่แจกแจงให้กระจ่าง ก็จะนำไปสู่ปัญหาเรื่องการบังคับใช้กฎหมายต่อไป เช่น การให้เจ้าหน้าที่ทหารควบคุมตัวได้ 7 วัน หน่วยงานที่ทำหน้าที่คือ กอ.รมน. แต่คำสั่งยังคลุมเครือ
หรือคำสั่งที่คุกคามเสรีภาพขั้นพื้นฐาน นักกฎหมายบางสำนักก็บอกว่าสิ้นสภาพ ไปตามคสช. แต่บางสำนักบอกว่าถ้ายังไม่มีคำสั่งยกเลิกก็ยังมีผลบังคับใช้อยู่ สิ่งเหล่านี้ จะทำให้เกิดความไม่โปร่งใสในการบังคับใช้กฎหมาย หน่วยงานที่รับผิดชอบไม่ว่าจะเป็นตำรวจหรือกอ.รมน. ก็เกิดสภาพว่าการบังคับใช้ไม่เหมือนกัน เป็นดับเบิ้ล สแตนดาร์ด จะทำให้สิ่งที่เราบอกว่าเป็นประชาธิปัตย์ ใช้หลักนิติธรรมปกครองประเทศจะถูกสังคมมองว่าโกหก
เพราะยังมีกฎหมายที่ตีความเป็นบวกกับตัวเองตลอดเวลา และมีกฎหมายที่ตีความทางลบกับฝ่ายตรงข้าม
วันวิชิต บุญโปร่ง
อาจารย์ประจำคณะรัฐศาสตร์วิทยาลัยรัฐกิจ มหาวิทยาลัยรังสิต
การสิ้นสภาพของคสช. ในวันที่ 16 ก.ค. หากมองเรื่องกฎหมายต่างๆที่คสช.เคยใช้ตามมาตรา 44 ไม่มีผลต่อการบริหารงานของรัฐบาล พล.อ.ประยุทธ์ จันทร์โอชา นายกรัฐมนตรีและรมว.กลาโหม เพราะกฎหมาย และคำสั่งตามมาตรา 44 ที่คสช.เคยใช้ได้แปลงสภาพเป็นกฎหมายปกติไปหมดแล้ว ทั้งก่อนและหลังการเลือกตั้ง
หมายความว่าคสช.ได้เตรียมการในส่วนนี้ไว้พอสมควร เพื่อไม่ให้ถูกกล่าวหาว่าไม่เป็นประชาธิปไตย แม้ว่าจะเป็นรัฐบาลที่มาจากการเลือกตั้งแล้ว
หากไม่มองกันเฉพาะเรื่องกฎหมาย แต่มองเรื่องความต่อเนื่องของการบริหารงาน จะเห็นว่ามีหลายส่วนโดยเฉพาะรัฐมนตรีที่มาจากคสช. หากมองดูกันให้ดีจะเห็นมิติเรื่องความมั่นคงที่รัฐบาลให้ความสำคัญอย่างต่อเนื่อง
ยกตัวอย่าง พล.อ.อนุพงษ์ เผ่าจินดา ที่ดำรงตำแหน่งรมว.มหาดไทย มา 5 ปี และยังได้เป็นต่อเนื่อง ตรงนี้คือมิติด้านความมั่นคง และการเมือง ที่แสดงให้เห็นว่ามีความสำคัญต่อรัฐบาลของพล.อ.ประยุทธ์ การสิ้นสภาพของคสช.จึงไม่มีผลอะไร
ส่วนตัวเชื่อว่ารัฐบาลค่อนข้างจะอยู่ต่อไปได้ สิ่งที่น่าเป็นห่วงคือเรื่องในสภาที่จะต้องดูให้ดีมากกว่า
สำหรับการตั้งข้อสังเกตว่าอำนาจหรือคำสั่งต่างๆ อาจถูกส่งมอบให้กอ.รมน. รัฐธรรมนูญปี 2560 เขียนอำนาจเรื่องนี้ไว้ครอบจักรวาล โดยให้อำนาจเจ้าหน้าที่ฝ่ายความมั่นคงไม่มาก เพราะนอกจากการรักษาความมั่นคงภายในประเทศ ยังเพิ่มมิติด้านการพัฒนาประเทศเข้าไปด้วย
อย่างกรณีเจ้าหน้าที่จะเข้าไปสังเกตการณ์รักษาฐานมวลชน เพื่อไม่ให้เกิดการระดมมวลชนในลักษณะต่อต้านรัฐบาล การที่ให้กอ.รมน.ดูแล ในแง่บวกอาจเป็นลักษณะการรักษาความมั่นคง แต่หากเข้าไปปิดกั้นคนคิดต่างไม่ให้สามารถแสดงความเห็นแบบนั้นก็ถือเป็นเชิงลบ
หากเจ้าหน้าที่เข้าไปในลักษณะพูดคุยสังเกตการณ์จะเป็นการเปิดโอกาสมากกว่า รวมถึงกอ.รมน.อาจทำหน้าที่ตัวกลางรับฟังปัญหาแล้วส่งต่อรัฐบาลก็จะเป็นเรื่องดี
