รามาธิบดีประกาศความสำเร็จ "หุ่นยนต์ช่วยผ่าตัดสมองแห่งแรกในเอเชีย"

คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี มหาวิทยาลัยมหิดล ประกาศความสำเร็จ “หุ่นยนต์ช่วยผ่าตัดสมองแห่งแรกในเอเชีย” โดยเรื่องนี้ ศ.นพ.ปิยะมิตร ศรีธรา คณบดีคณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี ม.มหิดล เผยว่า หน่วยงานของเรามุ่งเน้นการรักษาพยาบาลผู้ป่วยที่เข้ารับการบริการ หนึ่งในนั้นคือการผ่าตัดรักษา ซึ่งคณะแพทยศาสตร์ รามาฯ ให้การรักษาด้วยวิธีการผ่าตัดมาโดยตลอด และนำเทคโนโลยีเข้ามาช่วยอย่างต่อเนื่อง

ล่าสุดถือเป็นความสำเร็จของวงการแพทย์ไทยและเอเชีย ที่ทีมแพทย์จากภาควิชาศัลยศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์ รามาฯ นำเทคโนโลยีหุ่นยนต์ช่วยผ่าตัดมาใช้รักษาผู้ป่วยโรคมะเร็งสมอง ด้วยนวัตกรรมเต็มประสิทธิภาพในเทคโนโลยีขั้นสูง ทำให้การผ่าตัดสมองมีความปลอดภัยสูง ลดอัตราเสี่ยง รวมทั้งลดภาวะแทรกซ้อนของการผ่าตัดลงได้มาก อีกทั้งยังมีความแม่นยำในการผ่าตัดสูงสุด ถือเป็นความสำเร็จครั้งแรกของไทยและของเอเชีย นับเป็นความสำเร็จครั้งสำคัญของคณะแพทยศาสตร์ รามาฯ และของคนไทยที่มีวิธีการรักษาอย่างเต็มประสิทธิภาพ

ศ.นพ.วชิร คชการ หัวหน้าภาควิชาศัลยศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี ม.มหิดล กล่าวว่า ยุคนี้การผ่าตัดด้วยการบาดเจ็บน้อย หรือ Minimally Invasive Surgery นับว่ามีบทบาทสำคัญ เป็นรูปแบบการผ่าตัดที่ช่วยให้ผู้ป่วยสามารถบรรลุวัตถุประสงค์ของการผ่าตัดรักษาได้ มีแผลจากการผ่าตัดขนาดเล็กลง หากเปรียบเทียบกับการผ่าตัดในสมัยก่อนๆ และผู้ป่วยสามารถฟื้นตัวกลับไปทำงานหรือใช้ชีวิตตามปกติได้เร็วขึ้น นอกจากนี้ ผู้ป่วยยังอาจได้รับภาวะแทรกซ้อนจากการผ่าตัดลดลง อันเนื่องมาจากการบาดเจ็บจากการผ่าตัด

การทำการผ่าตัดแบบ Minimally Invasive Surgery ได้เป็นอย่างดีนั้น ศัลยแพทย์ต้องมีความรู้และประสบการณ์ที่ดี ขณะเดียวกันความก้าวหน้าทางเทคโนโลยีโดยเฉพาะวิศวกรรมชีวการแพทย์ ได้แก่ การถ่ายภาพทางการแพทย์ เช่น CT หรือ MRI ร่วมกับเทคโนโลยีในการกำหนดเป้าหมาย ทำให้ศัลยแพทย์สามารถทำการผ่าตัดแบบ Minimally Invasive Surgery ได้ประสบความสำเร็จมากขึ้น รวมถึงก้าวหน้าของการใช้เครื่องมือการผ่าตัด เช่น กล้องผ่าตัด (endoscope) หรือ หุ่นยนต์ช่วยผ่าตัด จะช่วยเสริมประสิทธิภาพการผ่าตัดได้เป็นอย่างดีอีกด้วย นับเป็นบทบาทสำคัญของความก้าวหน้าทางเทคโนโลยีที่มีต่อการผ่าตัดอย่างแท้จริง

รศ.นพ.สุรศักดิ์ ลีลาอุดมลิปิ ผอ.โรงพยาบาลรามาธิบดี กล่าวถึงแนวทางให้ผู้ป่วยชาวไทยเข้าถึงการผ่าตัดด้วยเทคโนโลยีขั้นสูงตามข้อบ่งชี้ว่า ปัจจุบันผู้ป่วยเนื้องอกในสมองเป็นกลุ่มผู้ป่วยอันดับต้นๆ ที่เข้ารับการรักษาในภาควิชาศัลยศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี การรักษาจำเป็นต้องได้รับการดูแลแบบสหสาขาวิชาเพื่อบูรณาการการรักษา ไม่ว่าจะด้วยยาหรือการผ่าตัดรักษาซึ่งเป็นผลดีกับผู้ป่วยเป็นอย่างมาก

นอกจากนี้ ยังมีข้อบ่งชี้อื่นๆที่จำเป็นสำหรับผู้ป่วยที่จะต้องได้รับการรักษาด้วยการผ่าตัดโดยมีหุ่นยนต์ช่วยผ่าตัด เพื่อให้เกิดความแม่นยำ ความถูกต้อง ลดผลข้างเคียงจากการผ่าตัด และที่สำคัญที่สุดคือ เพื่อคุณภาพชีวิตที่ดีของผู้ป่วย ทั้งนี้ ข้อบ่งชี้อื่น ๆ ได้แก่ การผ่าตัดรักษาภาวะ Parkinson, การผ่าตัดรักษาโรคลมชักในสมองที่ไม่สามารถใช้ยารักษาได้ หรือการผ่าตัดรักษาโรคจิตผิดปกติบางประเภทในสมอง นับเป็นข้อบ่งชี้สำคัญที่จะทำให้ผู้ป่วยได้รับประโยชน์สูงสุดจากการผ่าตัดสมอง ซึ่งมีหุ่นยนต์เป็นผู้ช่วยผ่าตัด

รศ.นพ.เอก หังสสูต หัวหน้าสาขาประสาทศัลยศาสตร์ ภาควิชาศัลยศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี ม.มหิดล กล่าวถึงความจำเป็นของประสาทศัลยแพทย์กับการใช้งานเทคโนโลยีคอมพิวเตอร์และหุ่นยนต์สำหรับช่วยการผ่าตัดสมอง ว่า การผ่าตัดสมองเป็นความท้าทายในการรักษาผู้ป่วยของศัลยแพทย์ โดยเฉพาะการผ่าตัดผู้ป่วยโรคเนื้องอกในสมองที่มีขนาดเส้นผ่าตัดศูนย์กลางเล็กกว่า 3 เซนติเมตร และมีความจำเป็นต้องตัดชิ้นเนื้อออกมา โดยขนาดของชิ้นเนื้อที่ตัดมีเส้นผ่าศูนย์กลางน้อยกว่า 3 เซนติเมตร ก็จะเป็นความยุ่งยากอย่างยิ่งให้แก่ศัลยแพทย์ นอกจากนี้ยังมีอาจเกิดภาวะแทรกซ้อนขึ้นได้

จึงมีการนำหุ่นยนต์ช่วยผ่าตัดเข้ามาใช้ร่วมด้วย เนื่องจากมีความแม่นยำสูง ทำหน้าที่สนับสนุนการผ่าตัดได้เป็นอย่างดี ซึ่งหุ่นยนต์จะคำนวณระยะสู่เป้าหมาย แนวทางการเดินและวัดระยะต่างๆ ได้อย่างมีประสิทธิภาพแม่นยำ จนทำให้ศัลยแพทย์สามารถวางแผนการผ่าตัดได้เป็นอย่างดีอย่างมีขั้นตอน

นอกจากนี้ หุ่นยนต์ยังช่วยให้การผ่าตัดมีลักษณะบาดเจ็บน้อย เมื่อประสาทศัลยแพทย์จำเป็นต้องการเข้าสู่เป้าหมายในสมองที่ขนาดเล็กมากๆ เพื่อรักษาภาวะความผิดปกติบางอย่าง เช่น ภาวะลมชักในสมอง ภาวะ Parkinson ที่ไม่สามารถรักษาด้วยยาได้แล้ว ประสาทศัลยแพทย์จึงสามารถผ่าตัดได้โดยไม่จำเป็นต้องเปิดแผลที่ศีรษะให้มีขนาดใหญ่เกินไปได้ เทคโนโลยีที่สำคัญนี้จะช่วยให้การผ่าตัดรักษาผู้ป่วยมีความปลอดภัย เพื่อคุณภาพชีวิตที่ดี ลดภาวะแทรกซ้อนจากการผ่าตัด

ผศ.นท.นพ.สรยุทธ ชำนาญเวช สาขาประสาทศัลยศาสตร์ ภาควิชาศัลยศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี ม.มหิดล กล่าวถึงวิธีการผ่าตัด ข้อดีและข้อจำกัดในการรักษาด้วยวิธีนี้ว่า ประกอบด้วย 4 ขั้นตอน ดังนี้

1.วางแผนเข้าสู่เป้าหมายโดยอาศัยภาพ MRI ของสมองผู้ป่วย ประสาทศัลยแพทย์สามารถกำหนดทางเข้าและเป้าหมายปลายทางได้อย่างง่ายดาย เพื่อลดอันตรายที่อาจเกิดต่อหลอดเลือดหรืออวัยวะสำคัญๆ ในสมอง

2.ประสาทศัลยแพทย์ติดตั้งอุปกรณ์อ้างอิงบนศีรษะของผู้ป่วย เพื่อทำการลงทะเบียนสมองของผู้ป่วยจากเครื่อง CT ในห้องผ่าตัดกับภาพ MRI สมองของผู้ป่วย

3. การทำ Registration ระหว่าง CT สมองของผู้ป่วยแล้วกับภาพถ่าย MRI ของสมอง

4. หลังจากที่ประสาทศัลยแพทย์กำหนดทิศทางเป้าหมายการผ่าตัดและลงทะเบียนผู้ป่วยเรียบร้อยแล้วก็จะเข้าสู่ขั้นตอนการผ่าตัดโดยหุ่นยนต์จะขยับแขนของหุ่นยนต์ไปยังเป้าหมายที่ประสาทศัลยแพทย์วางแผนไว้จากนั้นประสาทศัลยแพทย์ทำการผ่าตัดตามขั้นตอนอย่างปลอดภัย

ขณะนี้หุ่นยนต์ช่วยผ่าตัดสมองนับว่าให้ความปลอดภัยได้สูงในผู้ป่วยที่ต้องได้รับการผ่าตัดสมองอันเนื่องมาจากการมีเนื้องอกในสมอง โรคลมชักในสมอง หรือภาวะ Parkinson ที่กินยาแล้วไม่ดีขึ้น ความคลาดเคลื่อนที่เกิดขึ้นได้อาจจะน้อยกว่า 1 มิลลิเมตร

ซึ่งนับว่ายังไม่มีอุปกรณ์ใดมาทดแทนความแม่นยำช่วยการผ่าตัดของหุ่นยนต์นี้ได้