สมเด็จพระนารายณ์มหาราช แห่งกรุงศรีอยุธยา ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สร้างป้อมป้องกันข้าศึกริมแม่น้ำเจ้าพระยา ทางเหนือของปากคลองบางหลวง (คลองบางกอกใหญ่) ตามคำแนะนำของ พระยาวิชาเยนทร์ หรือคอนสแตนติน ฟอลคอน ขุนนางชาวกรีกที่ได้กราบบังคมทูลขอให้ทรงสร้างเพื่อป้องกันเรือรบฮอลันดา เมื่อสร้างเสร็จแล้วได้ชื่อ ป้องบางกอก หรือป้อมวิไชยเยนทร์ โดยมีป้อมคู่กันอยู่ฝั่งตรงข้ามแม่น้ำเจ้าพระยาด้านทิศตะวันออก แต่ป้อมคู่ได้รื้ออกไปในรัชสมัยสมเด็จพระเพทราชา ต่อมาเมื่อสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราชขึ้นครองราชย์เป็นพระมหากษัตริย์แห่งกรุงธนบุรี ได้ทรงสร้างพระราชวังที่บริเวณป้อมนี้ ทั้งทรงปรับปรุงป้อมแล้วพระราชทานนามใหม่ว่า ป้อมวิไชยประสิทธิ์
ป้อมวิไชยประสิทธิ์มีสถาปัตยกรรมเป็นป้อมก่ออิฐฉาบปูน มีกำแพงรูปแปดเหลี่ยม 2 ชั้น สร้างขนานกัน กำแพงชั้นในมีหอคอยกลมทรงสอบสองหลัง ตั้งอยู่บนกำแพงตรงมุมด้านทิศเหนือ และทิศใต้ ปัจจุบันอยู่ในบริเวณกองบัญชาการกองทัพเรือ พระราชวังเดิม บางกอกใหญ่ กรุงเทพมหานคร
