ดาหลา

ดาหลา เป็นพืชที่มีถิ่นกำเนิดบริเวณป่าร้อนชื้น นิยมปลูกมากในภาคใต้ของประเทศไทย  ดาหลาถือเป็นดอกไม้ที่อยู่คู่กับคนไทยมาเป็นระยะเวลานาน เช่น หลักฐานจากวรรณคดีเรืองลิลิตพระลอ ถูกแต่งขึ้นในรัชสมัยสมเด็จพระนารายณ์มหาราช เป็นต้น ปัจจุบันสามารถพบดาหลาได้ทั่วทุกภาคของประเทศไทย สามารถพบได้ทั้งในธรรมชาติ และพบตามอาคารบ้านเรือน สวนสาธารณะ หรือการปลูกเพื่อจำหน่าย แต่จะพบได้มากทางภาคใต้ เพราะคนในภาคใต้นำดาหลามาใช้ประโยชน์มาตั้งแต่ในอดีตแล้ว เพราะด้วยสรรพคุณทางยาที่หลากหลาย เช่น ใช้ขับลม แก้ปวดหัว ต้านมะเร็ง โรคเกาต์ ดาหลาจัดเป็นไม้ล้มลุก มีลำต้นหรือเหง้าอยู่ใต้ดิน เหง้านี้จะเป็นบริเวณที่เกิดของหน่อดอก และหน่อต้น ส่วนลำต้นเหนือดินเป็นกาบใบที่โอบซ้อนกันแน่นคล้ายข่า เรียกว่าลำต้นเทียม โดยลำต้นเทียมที่อยู่เหนือดินจะมีสีเขียวเข้มสูงประมาณ 2-5 เมตร ใบเป็นใบเดี่ยวมีลักษณะคล้ายใบข่า เป็นรูปทรงยาวเรียว ไม่มีก้านใบ ใบเป็นสีเขียวเข้มเป็นมันผิวใบเกลี้ยง ดอกออกเป็นดอกเดี่ยวเป็นช่องอกขึ้นจากเหง้าใต้ดิน ส่วนกลีบดอกจะหนา ผิวเรียบเป็นมันวาวคล้ายพลาสติก กลีบดอกด้านนอกมีขนาดใหญ่ แล้วค่อยๆ ลดขนาดลงเข้าสู่ด้านใน ตรงศูนย

ดาหลา เป็นไม้ดอกท้องถิ่นทางภาคใต้ชนิดหนึ่งที่นยิมปลูกอยู่มากในเขตจังหวัดยะลา นาราธิวาส เป็นระยะเวลานาน ในอดีตดาหลามีการนำหน่ออ่อนและดอกมาใช้เป็นผักประกอบอาหาร เหมือนผักทั่วไป การนำไปใช้เป็นผักประกอบอาหารบางประเภทเพื่อบริโภคในพื้นที่ ในขณะที่ไม่ได้มีการส่งเสริมให้ปลูก ส่งผลทำให้ปริมาณต้นดาหลาในพื้นที่ภาคใต้เริ่มลดน้อยลงทุกปี บางสายพันธุ์ที่มีปลูกอยู่ในพื้นที่ถึงกับเกือบจะสูญพันธุ์ ดังนั้น ศูนย์ส่งเสริมและพัฒนาอาชีพการเกษตร จังหวัดตรัง (พันธุ์พืชเพาะเลี้ยง) จึงได้ทำการเก็บรวบรวมพันธุ์มาเพาะเลี้ยงไว้ที่ศูนย์ เพื่อเป็นแหล่งอนุรักษ์พันธุกรรมพืชที่กำลังจะสูญสิ้นไป ศูนย์ส่งเสริมและพัฒนาอาชีพการเกษตร จังหวัดตรัง (พันธุ์พืชเพาะเลี้ยง) ให้ข้อมูลว่า ดาหลาเป็นพืชล้มลุกประเภทใบเลี้ยงเดี่ยว มีดอกที่สวยงาม จัดเป็นพืชที่มีอยู่ในวงศ์เดียวกับขิงและข่า มีลำต้นอยู่ใต้ดินเรียกว่าเหง้าซึ่งเป็นบริเวณที่เกิดของหน่อดอกและหน่อใหม่ ส่วนลำต้นจะอยู่เหนือผิวดินขึ้นมามีสีเขียวเข้มลักษณะเป็นกาบใบที่โอบซ้อนกันแน่น มีความสูงประมาณ 2-3 เมตร โดยรวมแล้ว ดาหลา 1 ต้น สามารถให้หน่อใหม่ได้ประมาณ 7 หน่อ ในเวลา 1 ปี ใบ มีรูปร่า

เมื่อวันที่ 29 มิถุนายนที่ผ่านมา มีกิจกรรมเล็กๆ ที่น่าสนใจ คืองาน “มหัศจรรย์ดาหลา : ป่าอาหารสำหรับเมือง” จัดที่มูลนิธิเกษตรกรรมยั่งยืน (ประเทศไทย) ตำบลไทรม้า อำเภอเมืองนนทบุรี จังหวัดนนทบุรี เป็นการหยิบยกเอาพืชอาหารที่สำคัญอย่างหนึ่งของภาคใต้คือ ดาหลา (torch ginger) ซึ่งมีการเอาดอกอ่อนรสเปรี้ยวมาปรุงอาหารปักษ์ใต้หลายสำรับมานานแล้ว อีกทั้งด้วยความสวยสมบูรณ์แบบของสีสันและทรงดอก ก็ยังใช้ประโยชน์ในการประดับประดาตกแต่งสถานที่ให้สวยงามได้ด้วย ในงานนี้จึงมีทั้งร้านชาวบ้านในเครือข่ายมูลนิธิฯ ที่มาจำหน่ายหน่ออ่อนและเมล็ดดาหลาพันธุ์ต่างๆ ในราคาย่อมเยา มีกับข้าวคาวหวาน กระทั่งน้ำเชื่อมและไอศกรีมที่ปรุงจากดอกดาหลา และพืชผัก วัตถุดิบอินทรีย์อื่นๆ ให้ซื้อหาจับจ่ายอีกมากมาย ที่อยากเอามาเล่าสู่กันฟัง เพราะมีการพูดคุยเรื่อง “มหัศจรรย์ดาหลา : ป่าอาหารสำหรับเมือง” ว่ากันถึงที่มาที่ไปของกระแสดาหลาในวันนี้ แล้วผมต้องไปพูดคุยเรื่องการ “กินดาหลา” ในวงนี้ด้วยครับ เลยอยากสรุปส่วนที่เจ้าหน้าที่มูลนิธิเกษตรกรรมฯ และคนปลูกดาหลาเขามาเล่าในวันนั้น ซึ่งผมเห็นว่าน่าสนใจมากๆ พี่สุภา ใยเมือง จากมูลนิธิเกษตรกรรมฯ เล่าเร

ดาหลา เป็นไม้ดอกท้องถิ่นทางภาคใต้ชนิดหนึ่ง มีรูปทรงและสีสันที่สวยงาม บวกกับความทนทานของดอกดาหลา จึงนิยมจำหน่ายเป็นไม้ตัดดอกที่ทำกำไรให้กับผู้ปลูกเป็นจำนวนมาก ซึ่งไม่เพียงแค่การใช้เป็นไม้ประดับ แต่ดอกดาหลายังสามารถนำมาทำเป็นอาหารได้หลากหลาย ทั้งต้มจิ้มน้ำพริก ทำแกงส้ม แกงจืด แกงเผ็ด แกงกะทิ และผสมในข้าวยำที่เป็นอาหารเอกลักษณ์ประจำท้องถิ่นของชาวปักษ์ใต้ หรือบางแห่งก็นำดอกดาหลาไปแปรรูปเป็นน้ำสมุนไพร ไวน์สมุนไพร น้ำส้ม น้ำยาทำความสะอาด หรือแม้แต่นำไปทำเป็นน้ำหมักชีวภาพ ซึ่งช่วยเพิ่มมูลค่าให้กับผลผลิตทางการเกษตรได้เป็นอย่างดี คุณพันธุ์จีรา มุลเมฆ Young Smart Farmer ตำบลย่านตาขาว อำเภอย่านตาขาว จังหวัดตรัง หนึ่งในเกษตรกรที่นำดอกดาหลามาแปรรูปเป็นเมนูอาหารเพื่อสุขภาพ เล่าให้ฟังว่า ก่อนหน้านี้เคยทำงานเกี่ยวกับรายการอาหาร ชื่นชอบการทำอาหารเพื่อสุขภาพและอาหารท้องถิ่น หลังจากตัดสินใจกลับมาบ้านเกิดเพื่อใช้เวลาดูแลคุณแม่ให้มากขึ้น และดูแลสวนยางพาราของครอบครัว เมื่อมีเวลาว่างบวกกับความชื่นชอบในการทำอาหารเพื่อสุขภาพ และคุณแม่ก็ทำน้ำข้าวยำหรือน้ำบูดูอร่อย จึงคิดที่จะทำข้าวยำสมุนไพรวางจำหน่าย ซึ่งข้าวยำ

ดาหลา เป็นไม้ดอกท้องถิ่นทางภาคใต้ชนิดหนึ่งที่นิยมปลูกอยู่มากในเขตจังหวัดยะลา นราธิวาส เป็นระยะเวลานาน ในอดีตดาหลามีการนำหน่ออ่อนและดอกมาใช้เป็นผักประกอบอาหาร เหมือนผักทั่วไป  การนำไปใช้เป็นผักประกอบอาหารบางประเภทเพื่อบริโภคในพื้นที่ ในขณะที่ไม่ได้มีการส่งเสริมให้ปลูก ส่งผลทำให้ปริมาณต้นดาหลาในพื้นที่ภาคใต้เริ่มลดน้อยลงทุกปี บางสายพันธุ์ที่มีปลูกอยู่ในพื้นที่ถึงกับเกือบจะสูญพันธุ์ ดังนั้น ศูนย์ส่งเสริมและพัฒนาอาชีพการเกษตร จังหวัดตรัง (พันธุ์พืชเพาะเลี้ยง) จึงได้เก็บรวบรวมพันธุ์มาเพาะเลี้ยงไว้ที่ศูนย์ เพื่อเป็นแหล่งอนุรักษ์พันธุกรรมพืชที่กำลังจะสูญสิ้นไป ข้อมูลจากศูนย์ส่งเสริมและพัฒนาอาชีพการเกษตร จังหวัดตรัง (พันธุ์พืชเพาะเลี้ยง) ระบุว่า ดาหลาเป็นไม้ดอกที่สามารถนำไปใช้ประโยชน์ได้หลากหลาย ทั้งการนำไปประกอบอาหารและปลูกเป็นไม้ตัดดอก เนื่องจากเป็นไม้ที่ให้ดอกดกในฤดูร้อน ประกอบกับดอกที่มีขนาดใหญ่ สีสดใส รูปทรงแปลกตา ทำให้เป็นที่สนใจของผู้พบเห็นและเป็นที่ต้องการของตลาด สายพันธุ์ดาหลาที่มีอยู่ในพื้นที่ภาคใต้ เริ่มมีแนวโน้มและปริมาณลดลง บางสายพันธุ์มีปลูกอยู่ไม่กี่จังหวัด ทางศูนย์จึงเข้าร่วม “

ในยุคนี้การสร้างรายได้ให้หลากหลายนับว่าเป็นสิ่งสำคัญของใครหลายๆ คน เพราะสภาพเศรษฐกิจที่เปลี่ยนแปลงไป ทำให้แม้แต่คนที่ทำงานประจำเอง ยังต้องสร้างรายได้ให้หลากหลายช่องทางมากขึ้น รวมไปถึงผู้ที่เกษียณจากงานประจำแล้วเช่นกัน ได้ใช้เวลาว่างจากการอยู่บ้านเฉยๆ มาเพาะพันธุ์ต้นไม้จำหน่าย ช่วยเกิดรายได้อีกนึ่งช่องทาง คุณวิภาวี อุ่นเสียม อยู่บ้านเลขที่ 39/44 ถนนราชดำเนิน ซอยหัวหลาง ตำบลในเมือง อำเภอเมือง จังหวัดนครศรีธรรมราช แม้จะเกษียณจากงานมาแล้วหลายปี เธอได้ใช้เวลาว่างให้เกิดประโยชน์ คือการขยายพันธุ์ดาหลาจำหน่าย เพราะต้นดาหลานอกจากดอกจะมีความสวยงามแล้ว ยังสามารถนำไปประกอบอาหารได้อีกด้วย จึงทำให้เธอเห็นความสำคัญของการทำตลาดคือ นอกจากขยายพันธุ์จำหน่ายแล้ว แม้แต่ดอกยังส่งจำหน่ายให้กับร้านอาหารได้อีกด้วย คุณวิภาวี เล่าให้ฟังว่า สมัยก่อนทำงานรับราชการเมื่อเกษียณอายุราชการออกมาแล้ว ก็ได้มีความสนใจในเรื่องของการทำเกษตร เพราะคนที่เริ่มมีความสนใจก่อนของครอบครัวคือลูกสาว เมื่อเธอได้เกษียณจากงานราชการมาอย่างเต็มตัว จึงได้มาทำการปลูกเลี้ยงดาหลา เพราะก่อนหน้านั้นที่ลูกสาวทำสามารถจำหน่ายและเกิดรายได้เห็นผลจริง

ดาหลา เป็นไม้ดอกท้องถิ่นทางภาคใต้ชนิดหนึ่งที่นิยมปลูกอยู่มากในเขตจังหวัดยะลา นาราธิวาส เป็นระยะเวลานาน ในอดีตดาหลามีการนำหน่ออ่อนและดอกมาใช้เป็นผักประกอบอาหาร เหมือนผักทั่วไป  การนำไปใช้เป็นผักประกอบอาหารบางประเภทเพื่อบริโภคในพื้นที่ ในขณะที่ไม่ได้มีการส่งเสริมให้ปลูก ส่งผลทำให้ปริมาณต้นดาหลาในพื้นที่ภาคใต้เริ่มลดน้อยลงทุกปี บางสายพันธุ์ที่มีปลูกอยู่ในพื้นที่ถึงกับเกือบจะสูญพันธุ์ ดังนั้น ศูนย์ส่งเสริมและพัฒนาอาชีพการเกษตร จังหวัดตรัง (พันธุ์พืชเพาะเลี้ยง) จึงได้เก็บรวบรวมพันธุ์มาเพาะเลี้ยงไว้ที่ศูนย์ เพื่อเป็นแหล่งอนุรักษ์พันธุกรรมพืชที่กำลังจะสูญสิ้นไป ข้อมูลจากศูนย์ส่งเสริมและพัฒนาอาชีพการเกษตร จังหวัดตรัง (พันธุ์พืชเพาะเลี้ยง) ระบุว่า ดาหลา เป็นไม้ดอกที่สามารถนำไปใช้ประโยชน์ได้หลากหลาย ทั้งการนำไปประกอบอาหารและปลูกเป็นไม้ตัดดอก เนื่องจากเป็นไม้ที่ให้ดอกดกในฤดูร้อน ประกอบกับดอกที่มีขนาดใหญ่ สีสดใส รูปทรงแปลกตา ทำให้เป็นที่สนใจของผู้พบเห็นและเป็นที่ต้องการของตลาด สายพันธุ์ดาหลาที่มีอยู่ในพื้นที่ภาคใต้ เริ่มมีแนวโน้มและปริมาณลดลง บางสายพันธุ์มีปลูกอยู่ไม่กี่จังหวัด ทางศูนย์ฯ จึงเข้าร่

ดาหลา เป็นไม้ดอกท้องถิ่นทางภาคใต้ชนิดหนึ่งที่นยิมปลูกอยู่มากในเขตจังหวัดยะลา นาราธิวาส เป็นระยะเวลานาน  ในอดีตดาหลามีการนำหน่ออ่อนและดอกมาใช้เป็นผักประกอบอาหาร เหมือนผักทั่วไป การนำไปใช้เป็นผักประกอบอาหารบางประเภทเพื่อบริโภคในพื้นที่ ในขณะที่ไม่ได้มีการส่งเสริมให้ปลูกส่งผลทำให้ปริมาณต้นดาหลาในพื้นที่ภาคใต้เริ่มลดน้อยลงทุกปี  บางสายพันธุ์ที่มีปลูกอยู่ในพื้นที่ถึงกับเกือบจะสูญพันธุ์  ดังนั้นศูนย์ส่งเสริมและพัฒนาอาชีพการเกษตร จังหวัดตรัง (พันธุ์พืชเพาะเลี้ยง) จึงได้ทำการเก็บรวบรวมพันธุ์มาเพาะเลี้ยงไว้ที่ศูนย์ เพื่อเป็นแหล่งอนุรักษ์พันธุกรรมพืชที่กำลังจะสูญสิ้นไป ศูนย์ส่งเสริมและพัฒนาอาชีพการเกษตร จังหวัดตรัง (พันธุ์พืชเพาะเลี้ยง) ให้ข้อมูลว่า ดาหลาเป็นพืชล้มลุกประเภทใบเลี้ยงเดี่ยว มีดอกที่สวยงาม จัดเป็นพืชที่มีอยู่ในวงศ์เดียวกับขิงและข่า มีลำต้นอยู่ใต้ดินเรียกว่าเหง้าซึ่งเป็นบริเวณที่เกิดของหน่อดอกและหน่อใหม่  ส่วนลำต้นจะอยู่เหนือผิวดินขึ้นมามีสีเขียวเข้มลักษณะเป็นกาบใบที่โอบซ้อนกันแน่น มีความสูงประมาณ 2-3 เมตร  โดยรวมแล้ว ดาหลา 1 ต้น สามารถให้หน่อใหม่ได้ประมาณ 7 หน่อ ในเวลา 1 ปี ใบ มีรูป

เรียน คุณหมอเกษตร ทองกวาว ที่นับถือ ผมปลูกดาหลาไว้หลายกอในสวนหลังบ้าน มีทั้งชนิดดอกสีชมพู และสีขาว ปลูกมาแล้วปลายปี ผมบำรุงต้นอย่างดี มีการให้ดอกสม่ำเสมอ แต่ทำไมไม่ยอมติดเมล็ด มีผู้รู้เล่าว่า หากปลูกไว้หลายพันธุ์ในบริเวณเดียวกัน เมล็ดที่ได้เมื่อนำไปปลูกต่อจะได้พันธุ์ใหม่ๆ แปลกจากต้นพ่อแม่ ผมควรทำอย่างไรจึงจะทำให้ต้นดาหลาที่ปลูกไว้สามารถติดเมล็ดได้ ขอขอบคุณมาในโอกาสนี้ ด้วยความเคารพอย่างสูง วิโรจน์ อนันตรัตน์ นนทบุรี ตอบ คุณวิโรจน์ อนันตรัตน์ ดาหลา (Torch Ginger) มีถิ่นกำเนิดอยู่ในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ตั้งแต่อินโดนีเซีย มาเลเซีย เมียนมา และภาคใต้ของไทย ดาหลา จัดอยู่ในวงศ์ขิง ข่า ให้ดอกตลอดปี แต่จะมากที่สุดในระหว่างเดือนมีนาคมไปจนถึงพฤษภาคมในปีเดียวกัน ส่วนของลำต้นแท้อยู่ใต้ดิน เรียกว่า เหง้า ส่วนเหนือดินเรียกว่า ลำต้น หรือลำต้นเทียม สูง 1.5-2.0 เมตร รูปร่างของดอกมีกลีบซ้อนสวยงาม การขยายพันธุ์ทำได้ทั้งการแยกเหง้าและเพาะจากเมล็ด การปลูกดาหลาในกรุงเทพฯ และปริมณฑล จะไม่ติดเมล็ด ผมเองก็เคยทดลองมาแล้ว ที่กรุงเทพฯ เชื่อมต่อกับจังหวัดนนทบุรี แม้มีการบำรุงอย่างเต็มที่ก็ตาม เช่นเดียวกันจากที่ผม