มะนาวดอง
มะนาว เป็นไม้ผลชนิดหนึ่งที่ใครหลายๆ คนรู้จักกันดี ด้วยรสเปรี้ยว ที่มีความโดดเด่นจนกลายเป็นเครื่องปรุงที่มีความหลากหลาย เพราะนอกจากจะทำให้รสชาติอาหารไทย อย่างต้มยำกุ้ง ต้มแซ่บ ยำ นึ่ง ส้มตำ ลาบ มีรสชาติที่อร่อยติดปากคนไทยและชาวต่างชาติแล้ว มะนาวยังมีคุณสมบัติเป็นสมุนไพรที่สามารถช่วยป้องกันโรคลักปิดลักเปิดได้ เพราะเนื่องจากในมะนาวนั้นมีวิตามินซีเป็นปริมาณมาก ในบรรดาเครื่องปรุงรส มะนาวถือว่ามีความสำคัญทางเศรษฐกิจชนิดหนึ่งที่ตลาดมีความต้องการสูงตลอดทั้งปี แต่อย่างไรก็ตาม ในบางช่วงมะนาวมีปริมาณมากเกินความต้องการของผู้บริโภคจนล้นตลาด ส่งผลทำให้ราคามะนาวถูก เกษตรกรผู้ปลูกตลอดจนแม่ค้าพ่อค้า กลุ่มแม่บ้านเกษตรกรในชุมชนจึงได้นำมะนาวมาผ่านกระบวนการถนอมอาหาร โดยการนำมาแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์เก็บรักษาให้ได้นานที่สุด มะนาวสามารถนำไปแปรรูปได้หลากหลายรูปแบบ อาทิ น้ำมะนาวเข้มข้น มะนาวแช่อิ่มตากแห้ง มะนาวดอง แยมมะนาว มะนาวกวนปรุงรส เปลือกมะนาวสามรส เปลือกมะนาวแช่อิ่ม เปลือกมะนาวเชื่อม และนอกจากนี้ มะนาวยังสามารถนำมาแปรรูปเป็นมะนาวผงปรุงรสและมะนาวผงพร้อมดื่ม โดยศูนย์เรียนรู้ชุมชนต้นแบบ กลุ่มแม่บ้านเกษตรกรโพธิ
คุณประวิทย์ แขนงาม กรรมการกลุ่มวิสาหกิจผู้ปลูกมะนาวบ้านยอด ตำบลยอด อำเภอสองแคว จังหวัดน่าน เปิดเผยว่า เนื่องจากปัจจุบันผลผลิตมะนาวตาฮิติของบ้านยอดที่ส่งไปขายยัง บริษัท สยามแม็คโคร จำกัด มีปริมาณเกินความต้องการ จึงได้เริ่มทดลองแปรรูปมะนาว เนื่องจากทางกลุ่มเพิ่งได้รับงบประมาณสนับสนุนจากโครงการไทยนิยมยั่งยืนของรัฐบาลมาจัดซื้อเครื่องอบจำนวน 2 เครื่อง ปัจจุบัน กำลังฝึกให้สมาชิกทดลองทำมะนาวอบแห้งอยู่ หากสามารถทำได้ดี จะประสานกับทางสยามแม็คโครให้รับซื้อมะนาวอบแห้งอีกรายการหนึ่ง ส่วนมะนาวที่เหลือจากการส่งขายสยามแม็คโครและแปรรูปแล้ว ทางกลุ่มก็จะขายให้กับพ่อค้าคนกลางที่มารับซื้อที่โรงคัดมะนาวเท่านั้น โดยจะไม่อนุญาตให้สมาชิกขายให้พ่อค้าคนกลางโดยตรง หากใครไม่ปฏิบัติตามกฎกติกา จะถูกตัดออกจากสมาชิก ทั้งนี้เพื่อให้กลุ่มวิสาหกิจผู้ปลูกมะนาวบ้านยอดเกิดความยั่งยืน “ตอนนี้สมาชิกในกลุ่มมีความต้องการที่อยากจะหาแหล่งศึกษาดูงาน ต้องการหาตลาดเพิ่ม และอยากให้มีวิทยากรเก่งๆ เข้ามาช่วยแนะนำการแปรรูปมะนาว เป็นมะนาวดอง มะนาวแช่อิ่ม น้ำมะนาวขวด เพราะพวกเราต้องการต่อยอด เนื่องจากในพื้นที่มีมะนาวเยอะอยู่แล้ว มะนาวเป
ใครๆ ก็รู้ว่า ช่วงหน้าแล้ง มะนาวมีราคาแพงที่สุดในรอบปี หลายคนอาจเคยซื้อมะนาวในราคาแพงถึงผลละ10-15 บาทกันมาแล้ว แต่พอถึงช่วงฤดูฝนอย่างเต็มต้ว ต้นมะนาวกลับมี ผลผลิตออกมามากจนล้นตลาด ราคาขายลดฮวบเหลือแค่ผลละ 1- 2 บาทเท่านั้น ความจริงปัญหามะนาวถูกในช่วงฤดูฝน แก้ไขได้ไม่ยาก แค่สร้างมูลค่าเพิ่มมะนาว โดยนำมะนาวมาแปรรูปในลักษณะมะนาวดองน้ำปลา สามารถขายได้ราคาสูงถึงผลละ 10 บาทเลยทีเดียว คุณมณี จังพานิช เกษตรกรชาวสวนมะนาวในพื้นที่ตำบลดอนยอ อำเภอเมือง จังหวัด นครนายก ซึ่งมีรายได้เสริมจากการแปรรูปมะนาวดองน้ำปลาตลอดทั้งปี เล่าว่า คุณพ่อของเธอเป็นชาวจีนอพยพที่ได้สอนลูกหลานให้รู้จักการทำมะนาวดองสูตรโบราณ เริ่มจากนำผลมะนาวมาล้างน้ำให้สะอาดแช่น้ำเกลือ 3 คืนก่อนจึงค่อยนำลูกมะนาวมาฝนเปลือกออก ด้วยกระดาษทรายน้ำเอามีดปาดบริเวณหัวจุกมะนาวเป็น 4 แฉก และนำผลมะนาวไปนึ่งในความร้อนเพื่อฆ่าเชื้อโรคประมาณ 15-20 นาที หลังจากนั้นให้นำผลมะนาวออกมาตากแดดอีก 3 วัน จึงนำไปนึ่งด้วยความร้อนอีกครั้ง ระหว่างนี้ คุณมณีจะเตรียมน้ำดองมะนาว ที่ใช้น้ำปลายี่ห้อที่คิดว่าอร่อยที่สุด ต้มร่วมกับ น้ำตาลทรายจำนวนหนึ่ง หลังจากนั้นนำผลมะน