ท่องตาม‘ตะวัน’ ลูกทะเลเมืองจันท์

คอลัมน์ สดจากเยาวชน

โดย…กนกวรรณ อำไพ

ท่องตาม‘ตะวัน’ ลูกทะเลเมืองจันท์ : สดจากเยาวชน – ธรรมชาติเป็นแหล่งอาหารอันอุดมสมบูรณ์ของทั้งมนุษย์และสัตว์น้อยใหญ่ที่ต่างพึ่งพาอาศัย หาอยู่หากิน หลายสิ่งหลายอย่างที่ได้จากธรรมชาติ คนที่ผูกพัน พึ่งพารู้ดีว่านั่นคือของขวัญล้ำค่าที่ธรรมชาติมอบให้

บ้านหัวแหลม อ.นายามอาม จ.จันทบุรี เป็นอีกหนึ่งชุมชนตัวอย่างในการช่วยกันดูแล คลังอาหาร มีอ่าวคุ้งกระเบนเป็นแหล่งทรัพยากร ธรรมชาติอันอุดม ผู้คนที่นี่ประกอบอาชีพประมงพื้นบ้านทำมาหากินแบบเกื้อกูลกับ ระบบนิเวศในชุมชนของตน ในอดีตชาวบ้านใช้ทรัพยากรจากท้องทะเลโดยไม่มีกติกาใดๆ จำนวนคนเพิ่มขึ้นการใช้สอยก็เพิ่มขึ้นตามมา จนกระทั่งเริ่มมองเห็นผลกระทบระยะยาวที่จะเกิด จึงหันมาร่วมแรงกาย แรงใจ และพลังความคิดปกป้องทะเลหน้าบ้าน

คุณเก๊า นิวัติ ธัญญะชาติ เล่าว่า “หลายปีก่อน ช่วงฤดูกาลปูม้า จากที่ชาวบ้านเคยหาได้ตลอด 3 เดือน กลับไม่มีบ้านไหนหาปูม้าได้เลย จึงพากันไปศึกษาเรียนรู้หาแนวทางแก้ไขที่ศูนย์ศึกษาการพัฒนาอ่าวคุ้งกระเบนฯ ก็พบว่าเมื่อก่อนเราได้ปูม้า เราก็ขายหมด ต้มหมด จริงๆ แล้วในนั้นจะมีแม่ปูม้าที่มีไข่นอกกระดอง ไข่ของเขานั้นมหาศาล ประมาณ 3 แสนตัวถึง 3 ล้านตัว เราจึงตั้งกติการ่วมกันว่าใครออกเรือแล้วได้ปูม้าที่มีไข่นอกกระดองจะต้องมีขั้นตอนการเขี่ยไข่ปูออก ช่วยกันเพาะเลี้ยงอนุบาล ก่อนนำไปปล่อยสู่ทะเล”

จัดตั้งธนาคารปูม้าเพียงไม่นานทะเลหน้าบ้านก็ฟื้นตัว ปูม้าที่เคยห่างหายกลับมาอุดมสมบูรณ์อีกครั้ง ผ่านมา 10 กว่าปีวันนี้คนบ้านหัวแหลมเข้าร่วมกลุ่มอนุรักษ์เข้มแข็งทุกครัวเรือน มีกติการ่วมกันในการจับและดูแลสัตว์น้ำ จากที่เคยหาปูม้าได้ 3-4 เดือนต่อปี ทุกวันนี้คนบ้านหัวแหลมจับปูม้าได้ตลอดทั้งปี มีกิน มีใช้ มีรายได้จากปูม้าทุกวัน เมื่อทะเลสมบูรณ์ก็มีอาหาร สำหรับเด็กๆ แล้วยังเป็นพื้นที่เล่นสนุกรื่นรมย์ด้วย

ตะวัน ชัยธร ธัญญะชาติ เด็กชายวัย 11 ขวบ ลูกชายคนเล็กของพ่อเก๊า แววตาประกายสดใส บอกเล่าด้วยรอยยิ้ม “เวลาว่างๆ ผมก็จะออกเรือไปหาหอย ตกปลาบ้าง ตกหมึกบ้าง บางทีก็ไปดำน้ำดูปะการัง เก็บขยะในทะเลกับพ่อ ถ้าอยู่บ้านเวลาที่เรือปูเข้ามา ผมก็จะช่วยพ่อกับแม่เขี่ยไข่ปู เอามาเพาะเลี้ยง พอเริ่มโตก็จะปล่อยลงทะเลครับ”

ตั้งแต่ 3 ขวบ เด็กชายตะวันก็ติดตามพ่อเก๊าไปทำกิจกรรมหลากหลาย ไม่ว่าจะออกทะเล หาอยู่หากินตามวิถี ฝึกฝนว่ายน้ำและขับเรือจนเชี่ยวชาญ อีกทั้งกิจกรรมการอนุรักษ์ของชุมชน ไปเรียนรู้แลกเปลี่ยนกับชุมชนอื่นๆ ทั่วประเทศ นอกจากนี้ตะวันยังสนใจฝึกฝนการดำน้ำลึกแบบ Scuba Diving เป็นผู้ช่วยตัวน้อยของพ่อ เก๊าไปเก็บขยะในทะเล และลงไปติดตั้งบ้านปลาถึงกลางทะเลอีกด้วย

“นอกจากธนาคารปู หมู่บ้านของเราก็มีการอนุรักษ์สัตว์น้ำหลายอย่างครับ เช่น การขยายขนาดตาอวนเพื่อให้ปูเล็กหรือปลาเล็กลอดออกไปได้ จะได้แต่ตัวใหญ่ๆ แล้วก็การทำบ้านปลาหรือที่เรียกว่าซั้งเชือกด้วยครับ”

“ซั้ง” เป็นภูมิปัญญาของคนรุ่นก่อน บางท้องถิ่นอาจทำจากเถาวัลย์ ไม้ไผ่ หรือทางมะพร้าว ช่วยดึงดูดสัตว์น้ำให้มาอยู่รวมกัน ปลาขนาดเล็กก็จะมาอาศัยร่มเงา ปลาขนาดใหญ่ก็มาติดตามหาอาหาร หลายๆ พื้นที่นำซั้งมาปรับประยุกต์ใช้ในการอนุรักษ์ให้สัตว์นํ้าเข้ามาอาศัย เพาะพันธุ์ วางไข่ เจริญเติบโต และขยายพันธุ์ต่อไป เช่น ที่บ้านหัวแหลมแห่งนี้

“เวลาอยู่ในทะเลซั้งเชือกจะคล้ายๆ กับใบไม้หรือพุ่มหญ้าครับ ปลาก็จะเข้าไปหลบซ่อน วางไข่ พอเห็นว่าที่เราช่วยกันเอาซั้งไปวาง แล้วปลามันเข้ามาอาศัยจริงๆ ก็รู้สึกดีใจ ปลาก็เหมือนคน ใครๆ ก็รักชีวิต ปูก็รักชีวิต ปลาก็รักชีวิต หมึกก็รักชีวิต เราไปจับเขากินก็ต้องอนุรักษ์เขาด้วย”

เมื่อทะเลสมบูรณ์ มีธรรมชาติเกื้อกูล สะท้อนความสัมพันธ์การพึ่งพาระหว่างคน สัตว์ และท้องทะเล ตลอดจนเชื่อมโยงไปถึงการดูแลรักษาให้คงอยู่และยั่งยืน

พ่อเก๊ายิ้มอย่างภูมิใจทุกครั้งที่เห็นตะวันมีชีวิตสัมพันธ์กับทะเล “ดีใจที่เขาชอบทะเล แค่เขารู้สึกอยากมาเที่ยวเล่น มาทำกิจกรรมก็ดีแล้ว แล้วเขาก็จะดูแลเอง”

ตามเด็กชายตะวันไปสัมผัสชีวิตลูกทะเล เมืองจันท์และเรื่องราวการดูแลทรัพยากรของชุมชน ในทุ่งแสงตะวัน เสาร์ที่ 23 มีนาคมนี้ เวลา 06.25 น. ทางช่อง 3 ช่อง 33 ร่วมแลกเปลี่ยนได้ทางเฟซบุ๊ก ทุ่งแสงตะวัน

อ่าน : ทุ่งแสงตะวัน : ทุ่งแสงตะวัน