คอลัมน์ อริยะโลกที่6
“พระธรรมไตรโลกาจารย์” (รักษ์ เรวโต) อดีตที่ปรึกษาเจ้าคณะภาค 9 (ธรรมยุต) และอดีตเจ้าอาวาส วัดศรีเมือง ต.ในเมือง อ.เมือง จ.หนองคาย ผู้จัดตั้งโรงเรียนสอนพระปริยัติธรรม แผนกบาลี เป็นแห่งแรกของจังหวัด
เป็นพระสังฆาธิการที่มีความเคร่งครัดในธรรมวินัยอย่างสูง กอปรด้วยจริยวัตรอันงดงาม มีใจเอื้ออารี
มีนามเดิมว่า รักษ์ มีวรรณดิษฐ์ เกิดเมื่อวันที่ 17 เม.ย.2450 บ้านเดิมอยู่ที่บ้าน ขุนตรา ต.ศรีฐานเหนือ อ.เมือง จ.นครเวียงจันทน์ ในสมัยนั้นอายุ 5 ขวบ เรียนหนังสือไทยและหนังสือลาว รวมทั้งได้เรียนหนังสือธรรมะ-หนังสือขอมเพิ่มเติม จึงมีความรู้เทียบชั้นประถมศึกษาปีที่ 4
ต่อมาได้เรียนภาษาฝรั่งเศสที่โรงเรียน วัดจันทบุรี ต.ในเมือง อ.เมือง จ.นครเวียงจันทน์ แต่เรียนอยู่ 1 ปี ต้องเลิกเรียน บิดาจึงนำไปบรรพชาที่วัดขุนตรา ตาแสง (ตำบล) ศรีฐาน มีพระอธิการคำหล้า เป็นพระอุปัชฌาย์ มีโอกาสได้เรียนบาลีกับท่านอาจารย์มหาแก้ว ที่วัดจันทบุรี เป็นเวลา 3 ปี
พ.ศ.2465 ประสงค์จะเข้าไปเรียนพระปริยัติธรรมที่กรุงเทพฯ เดินทางถึงบางกอก ได้ถวายตัวเป็นศิษย์กับพระธรรมธีรราชมหามุนี (จันทร์ สิริจันโท) เจ้าอาวาสวัดบรมนิวาส ก่อนขอทำญัตติกรรมเป็นธรรมยุต
พ.ศ.2468 สอบได้นักธรรมชั้นตรีและเปรียญธรรม 3 ประโยค
เมื่ออายุครบ 21 ปี เข้าพิธีอุปสมบท เมื่อวันที่ 15 มิ.ย.2470 ที่วัดบรมนิวาส ต.ถนนรองเมือง อ.ปทุมวัน จ.พระนคร มีพระอุบาลีคุณูปมาจารย์ เป็นพระอุปัชฌาย์, พระอมราภิรักขิต เป็นพระกรรมวาจาจารย์, พระครูวินัยธร เป็นพระอนุสาวนาจารย์ และเจ้าจอมมารดาทับทิม วังมหานาค (สะพานขาว) เป็นผู้ถวายความอุปถัมภ์ในการอุปสมบท
ปี พ.ศ.2472 ท่านเดินทางมาทำบุญอุทิศส่วนกุศลให้บิดาที่ล่วงลับ ณ นครเวียงจันทน์
เมื่ออุทิศส่วนกุศลแล้วเสร็จ เจ้าเมืองคำผา ญาติฝ่ายมารดา ได้ขอให้มาเป็นครูสอนบาลี อยู่นครเวียงจันทน์จึงขออนุญาตและกราบลาพระอุบาลีคุณูปมาจารย์ มาอยู่จำพรรษาที่วัดจันทบุรี 1 พรรษา
พ.ศ.2474 ได้รับแต่งตั้งจากพระธรรมเจดีย์ (จูม พันธุโล) เจ้าคณะมณฑลอุดรธานี วัดโพธิสมภรณ์ อ.เมือง อุดรธานี ให้เป็นอาจารย์สอนบาลีไวยากรณ์วัดโพธิสมภรณ์
พ.ศ.2476 พระครูศีลสารวิสุทธิ์ เจ้าคณะจังหวัดหนองคาย ฝ่ายมหานิกาย ได้เดินทางไปยังวัดโพธิสมภรณ์ เพื่อขอให้ไปเป็นอาจารย์สอนบาลีไวยากรณ์ ที่ จ.หนองคาย ประจำอยู่ที่วัดศรีเมือง หรือวัดเมืองหนอง ซึ่งเป็นวัดธรรมยุตแห่งแรกใน จ.หนองคาย
จึงจัดตั้งโรงเรียนบาลีไวยากรณ์ขึ้นเป็นครั้งแรก โดยมีพระภิกษุ-สามเณร เข้ามาศึกษาเล่าเรียนหลายรูป
ลำดับสมณศักดิ์ พ.ศ.2490 เป็นพระราชาคณะชั้นสามัญที่ พระวิชัยมุนี พ.ศ.2500 เป็นพระราชาคณะชั้นเทพที่ พระเทพบัณฑิต พ.ศ.2521 เป็นพระราชาคณะชั้นธรรมที่ พระธรรมไตรโลกาจารย์
และเมื่อวันที่ 11 ก.ค.2531 ดำรงตำแหน่งเป็นที่ปรึกษาเจ้าคณะภาค 9 (ธรรมยุต)
พระธรรมไตรโลกาจารย์ มีความรู้พิเศษรอบด้าน อาทิ ภาษาฝรั่งเศส วิชาการไฟฟ้า เครื่องจักรกล และก่อสร้าง เป็นต้น
ส่วนวิทยฐานะในทางสงฆ์ อาทิ นักธรรมชั้นเอก เปรียญธรรม 4 ประโยค การเทศนาอบรมประชาชนในเรื่องศีลธรรม ความชำนาญการในการเป็นครูสอนบาลีไวยากรณ์กว่า 30 ปี
พ.ศ.2547 มรณภาพอย่างสงบ สิริอายุ 98 ปี พรรษา 77 โดยชาวจังหวัดหนองคาย จัดพิธีพระราชทานเพลิงอย่างสมเกียรติ
