คอลัมน์ อริยะโลกที่6
“พระนิมมานโกวิท” หรือ “หลวงพ่อทองดำ ฐิตวัณโณ” เป็นอดีตพระเถระชั้นผู้ใหญ่เมืองอุตรดิตถ์ มีความชำนาญด้านการออกแบบแปลน ก่อสร้างเสนาสนะ จนเป็นที่ยอมรับจากคณะสงฆ์ในจังหวัดอุตรดิตถ์
นามเดิมว่า ทองดำ เม่นพริ้ง เกิดเมื่อวันพุธ ขึ้น 4 ค่ำ เดือน 5 พ.ศ.2441 ที่บ้านไซโรงโขน อ.ตะพานหิน จ.พิจิตร เกิดในครอบครัวค้าขาย
พ่อแม่ประสงค์ให้ได้เรียนหนังสือ จึงนำไปฝากไว้กับหลวงพ่อโต เจ้าอาวาสวัดท่าทอง ต.วังกะพี้ อ.เมือง จ.อุตรดิตถ์
เมื่อวันที่ 5 พฤษภาคม 2463 อายุครบ 22 ปี เข้าพิธีอุปสมบท ณ อุโบสถวัดวังหมู ต.หาดกรวด อ.เมือง จ.อุตรดิตถ์ โดยมีพระครูวิเชียร ปัญญามหามุนี (เรือง) เจ้าคณะจังหวัดอุตรดิตถ์ เป็นพระอุปัชฌาย์ พระอาจารย์แส เจ้าอาวาสวัดสว่างอารมณ์ ต.ไผ่ล้อม อ.ลับแล จ.อุตรดิตถ์ เป็นพระกรรมวาจาจารย์ และพระครูดวง เจ้าอาวาสวัดวังหมู เป็นพระอนุสาวนาจารย์
ท่านมุ่งมั่นศึกษาหาความรู้เกี่ยวกับพระธรรมวินัยจนสอบได้นักธรรมชั้นตรี พ.ศ.2468 ดำรงตำแหน่งเจ้าอาวาสวัดท่าทอง ต.วังกะพี้ พ.ศ.2478 ได้รับการแต่งตั้งเป็นพระฐานานุกรม ของพระครูวิเชียรปัญญามหามุนี เจ้าคณะจังหวัดอุตรดิตถ์
พ.ศ.2482 เป็นเจ้าคณะตำบลหาดกรวด-วังกะพี้ อ.เมือง และในปีเดียวกัน ได้รับแต่งตั้งเป็นพระปลัดฐานานุกรมของพระครูธรรมสารโกวิท (ยศ) เจ้าคณะแขวงเมืองอุตรดิตถ์
พ.ศ.2500 ได้รับพระราชทานเลื่อนสมณศักดิ์เป็นพระครูธรรมาภรณ์ประสาท
พ.ศ.2504 ได้รับพระราชทานเลื่อนสมณศักดิ์เป็นพระราชาคณะชั้นสามัญที่ พระนิมมานโกวิท
และ พ.ศ.2510 ดำรงตำแหน่งเจ้าคณะอำเภอเมืองอุตรดิตถ์ จวบจนวาระสุดท้าย
หลังจากดำรงตำแหน่งเจ้าอาวาสวัดท่าทอง พัฒนาวัดวาอาราม ด้วยสภาพวัดขณะนั้นทรุดโทรมมาก ไม่มีเสนาสนะและถาวรวัตถุ เป็นเพียงวัดเล็กๆ เท่านั้น
ตลอดเวลาของท่านที่ครองสมณเพศ ได้พัฒนาวัดให้เจริญรุ่งเรืองผิดไปจากสภาพเดิมอย่างมิอาจเทียบเปรียบได้
เริ่มจากการขยายที่ดินของวัด เริ่มก่อสร้างศาลาการเปรียญ โบสถ์ วิหาร กุฏิ โรงเรียนพระปริยัติธรรม ศาลาปฏิบัติธรรม กุฏิสำนักวิปัสสนากัมมัฏฐาน รั้ว กำแพง เมรุเผาศพ และถาวรวัตถุอีกมากมาย
แต่เดิมวัดท่าทอง ต.วังกะพี้ อ.เมือง จ.อุตรดิตถ์ มีพื้นที่เพียง 3 ไร่เท่านั้น แต่ปัจจุบันมีมากกว่า 90 ไร่
นอกจากเป็นพระนักพัฒนาแล้ว ท่านยังมีความชำนาญในการออกแบบก่อสร้าง การอ่านแบบแปลนและดำเนินงานเอง จนเป็นที่ยอมรับในหมู่คณะสงฆ์ในจังหวัดอุตรดิตถ์ ดังนั้น การก่อสร้างศาสนสถานทุกแห่งท่านจะมีส่วนร่วมอยู่เสมอ บางวัดท่านก็เป็นผู้ริเริ่มดำเนินโครงการและวางแบบแปลนให้ด้วย
มิใช่เพียงแค่สร้างเสนาสนะทางศาสนาเท่านั้น ท่านยังได้มองการณ์ไกลเห็นความสำคัญของการศึกษา วัดที่มีการก่อสร้างท่านมักจะให้ดำเนินการก่อสร้างโรงเรียนประชาบาล ในวัดบางแห่งยังปรากฏนามของท่านด้วย
แม้ล่วงวัยชรา แต่ท่านยังมีสุขภาพแข็งแรงดี ออกปฏิบัติกิจของสงฆ์ทั่วไป ประกอบกับคณะศรัทธาจากทั่วสารทิศที่นับถือคุณงามความดีของท่านต่างแวะมากราบนมัสการอย่างไม่ขาดสาย โดยมีพระปลัดทองแดง ตปสีโล คอยดูแลปรนนิบัติอย่างใกล้ชิด
หลังจากรับใช้พระพุทธศาสนาอย่างเต็มความสามารถ ตรากตรำทำหน้าที่พระอริยสงฆ์ได้อย่างสมบูรณ์ที่สุด
ช่วงบั้นปลายชีวิต ท่านอาพาธด้วยโรคภาวะไตเสื่อมและโรคชรา
สุดท้ายมรณภาพอย่างสงบ ที่ห้องไอซียู โรงพยาบาลจุฬาภรณ์ เมื่อวันที่ 25 ส.ค.2548 สิริอายุ 104 ปี พรรษา 82
