“มัณฑนา ชอุ่มผล”
จําปี ดอกไม้มีกลิ่นหอมที่คนไทยคุ้นเคยกันดี นำมาร้อยมาลัยไหว้พระ หรือปลูกให้กลิ่นหอมในบริเวณบ้าน แล้วถ้าเป็นป่าจำปีจะหอมขนาดไหน
“ต้นจำปีสิรินธร ในป่าซับจำปาที่นี่นะคะ เมื่อก่อนชาวบ้านจะเรียกว่า ต้นจำปาค่ะ เพราะว่าต้นจำปีสิรินธรสูงใหญ่ เราจะได้กลิ่นหอมจากที่ไกลๆ และจะเห็นกลีบดอกได้ก็ต่อเมื่อร่วงลงมาหรือโดนกระรอกกระแตกัดร่วงลงมาค่ะ ยากมากที่จะได้เห็นดอกชัดๆ ใกล้ๆ
เพราะต้นสูงถึง 20 เมตรค่ะ ชาวบ้านเห็นกลีบสีเหลืองๆ หล่นที่โคนต้นก็นึกว่าเป็นดอกจำปา เลยเป็นที่มาของชื่อหมู่บ้าน บ้านซับจำปาค่ะ แต่เมื่อ ดร.ปิยะ เฉลิมกลิ่น เข้ามาสำรวจแล้วพบว่าต้นไม้ชนิดนี้ไม่ใช่จำปา แต่เป็นจำปีสายพันธุ์ใหม่ของโลก
จึงนำไปขอพระราชทานชื่อจากสมเด็จพระเทพฯ เมื่อพ.ศ.2543 ชื่อว่า จำปีสิรินธร ค่ะ” น้องน้ำพลอย พัชรพร บุญยัง รุ่นพี่ของชมรมอนุรักษ์จำปีสิรินธรฯ โรงเรียนท่าหลวงวิทยาคม อ.ท่าหลวง จ.ลพบุรี เล่าเรื่องราวที่มาของต้นจำปีที่ ตำบลซับจำปา อ.ท่าหลวง จ.ลพบุรี
ต้นจำปีสิรินธร ขึ้นอยู่ในป่าพรุน้ำจืดกลางชุมชนซับจำปา ซึ่งเป็นป่าที่มีลักษณะเฉพาะ ขนาด 148 ไร่ ตั้งอยู่ใกล้เขตเมืองโบราณยุคทวารวดีซับจำปา พรุน้ำจืดแห่งนี้เป็นจุดที่มีน้ำซึมขึ้นมาจากใต้ดินทั้งปี ต้นไม้ที่ขึ้นในบริเวณนี้จึงมีการปรับตัวให้เข้ากับความชุ่มชื้นในดินมาหลายร้อยปี ทั้งต้นคลุ้ม ต้นเฟิร์น ต้นกรวย และที่สำคัญคือต้นจำปีสิรินธร
“ปีนี้ต้นจำปีล้มเยอะมากจนทางเดินศึกษา ธรรมชาติพังหลายจุดเลยค่ะ จากที่สำรวจว่ามี 200 กว่าต้น ตอนนี้เหลือไม่ถึง 100 ต้นแล้วค่ะ หนูเสียดายมากๆ เพราะแต่ละต้นกว่าจะโตได้ขนาดนี้ใช้เวลาไม่ต่ำกว่า 20 ปี บางต้นนักวิชาการเขาดูวงปีบอกว่าอายุตั้ง 80 ปีค่ะ มาล้มแบบนี้น่าเสียดายมากๆ” น้องมุก ด.ญ. สุมินตรา สุขสิทธิ รุ่นน้องชมรมอนุรักษ์จำปีสิรินธรฯ เล่าถึงสภาพป่าจำปีในปัจจุบัน
ป่าจำปีสิรินธรเริ่มล้มตายเพราะผลกระทบจากพืชเชิงเดี่ยวและการดึงน้ำบาดาลไปใช้ รวมถึงสภาวะโลกร้อนที่ทำให้ฝนไม่ตกตามฤดูกาล ผืนดินที่เคยชุ่มน้ำ มีน้ำซึมน้ำซับจนไหลออกมาเหมือนลำธารก็ค่อยๆ แห้งเหือด รากต้นไม้ที่เคยขึ้นในดินชุ่มชื้นก็โยกคลอนและล้มลง จนชาวบ้านเริ่มเป็นห่วงและคิดร่วมกันหลายหน่วยงานว่าต้องช่วยกันดูแลป่าแห่งนี้อย่างจริงจัง
ก่อนที่ต้นจำปีจะเหลือแต่ตำนานดอกจำปีที่ซับจำปา จึงจัดงานช่วยกันปลูกต้นจำปี สิรินธรเพิ่ม และเพิ่มแหล่งน้ำให้กับต้นจำปีและป่าซับจำปาแห่งนี้ให้กลับมาชุ่มชื้นดังเดิม
“ต้นจำปีสิรินธรเป็นต้นไม้ที่แปลกมากค่ะ ถ้าปลูกไม่ถึง 10 ปีขึ้นไป หรือขึ้นอยู่ในที่ ที่ไม่ชุ่มชื้นก็จะไม่ออกดอกค่ะ ปีนี้ต้นจำปี สิรินธรของโรงเรียนเราที่เอาเมล็ดมาเพาะปลูกไว้เมื่อ 13 ปีที่แล้วออกดอกแล้วค่ะ พวกเราดีใจมาก ตอนแรกต้นมันจะตายแล้วค่ะ คุณครูเอาสายน้ำหยดมาเปิดช่วงปิดเทอมปีที่แล้ว ต้นจำปีได้น้ำเพียงพอก็เลยออกดอกมาให้ดูเป็นปีแรก ปีนี้ถึงเดือนมิถุนายน เขาก็บานให้พวกเราเห็นอีกครั้งเป็นปีที่ 2 แล้ว พวกหนูดีใจมาก เพราะตั้งแต่เกิดมาเป็น 10 กว่าปี ก็เพิ่งได้เห็นดอกจำปีสิรินธรด้วยตาเปล่าแบบนี้” น้องพลอย ด.ญ.พลอยนภา พันธุ เล่าถึงความตื่นเต้นที่ได้เห็นดอกจำปี สิรินธรที่โรงเรียนท่าหลวงวิทยาคม
การช่วยกันดูแลต้นจำปีสิรินธรที่ยังอยู่ เพาะเมล็ด ปลูกเพิ่ม และช่วยกันดูแล จึงเป็นภารกิจร่วมกันของเด็กๆ ชมรมอนุรักษ์จำปีสิรินธร คณะครู และผู้ใหญ่ในชุมชนจึงช่วยกันหาทางรักษาป่าที่มีพันธุ์ไม้หายากและเป็นเอกลักษณ์ของชุมชนเอาไว้ให้อยู่สืบต่อไป
เด็กๆ ในชุมชนซับจำปาได้รับการปลูกฝังให้รักต้นจำปีสิรินธรของพวกเขา นอกจากกิจกรรมการปลูกต้นจำปีสิรินธรลงบนผืนดินแล้ว ยังได้ปลูกความรักและหวงแหนลงในหัวใจของพวกเขาอีกด้วย ไปชมกิจกรรมอนุรักษ์ต้นจำปีสิรินธรของเด็กๆ ชุมชนซับจำปา และชมความงามของจำปีสิรินธรร่วมกันในรายการทุ่งแสงตะวัน ตอน “จำปีที่ซับจำปา” เสาร์ที่ 11 สิงหาคมนี้ ทางช่อง 3 และช่อง 33 เวลา 06.25 น.
