ท้าวทองกีบม้า : ลูกใคร?
คอลัมน์ รู้ไปโม้ด
โดย…น้าชาติ ประชาชื่น
ท้าวทองกีบม้า : ลูกใคร? – ดูละครที่ย้อนกลับมาฉายแล้วฉายอีก (เราก็ดูแล้วดูอีก) สนใจ ท้าวทองกีบม้า ภรรยาเจ้าพระยาวิชเยนทร์ สืบประวัติให้อีกทีค่ะ ลูกเต้าเหล่าใครกัน(แน่)
ดวงผกา
ตอบ ดวงผกา
บทความ “ท้าวทองกีบม้า ลูกใคร?” โดย ปรามินทร์ เครือทอง เผยแพร่ในเว็บไซต์ศิลปวัฒนธรรม www.silpa-mag.com/ ระบุว่า ประวัติชีวิตในตำนานของท้าวทองกีบม้า ตามที่ปรากฏหลักฐานในเอกสารต่างๆ จัดว่ามีอยู่น้อย กระจัดกระจาย และสับสนเกินกว่าจะผูกเรื่องราวชีวิตของหญิงผู้นี้ได้อย่างสมบูรณ์ ไม่เว้นแม้กระทั่งข้อสันนิษฐานที่อ้างว่าท้าวทองกีบม้าผู้นี้คือต้นคิดขนมไทยตำรับโปรตุเกส รวมไปถึงนามบรรดาศักดิ์ “ท้าวทองกีบม้า” ซึ่งปัจจุบันก็ยังไม่พบหลักฐานเอกสารใดๆ ที่อ้างอิงไว้อย่างชัดเจนว่า มารี กีมารด์ คือเจ้าของนามบรรดาศักดิ์ ท้าวทองกีบม้า คนแรก ทั้งหมดนั้นเป็นเพียงแนวคิดและการตีความของนักวิชาการในชั้นหลังทั้งสิ้น
แม้ว่าประวัติชีวิตของท้าวทองกีบม้าจะไม่มีความชัดเจน เนื่องจากถูกบดบังไปกับประวัติชีวิตและงานของ ก็องสตังซ์ ฟอลคอน เป็นส่วนใหญ่ แต่อย่างไรก็ดีหลักฐานจากบันทึกในจดหมายเหตุของชาวต่างประเทศ ก็ได้ทิ้งเบาะแสไว้ให้แกะรอยท่านผู้หญิงหมายเลขหนึ่งท่านนี้ ในช่วงเวลาที่ฟอลคอนเรืองอำนาจในสยาม และยามตกอับ เพียงพอให้เห็นเงาร่างของท้าวทองกีบม้าได้พอสมควร
จากประวัติท้าวทองกีบม้าในเอกสารหลายฉบับทั้งในภาษาไทยและภาษาต่างประเทศ มีความสับสนจนถึงคลาดเคลื่อนในหลายประเด็น โดยเฉพาะเรื่อง “พ่อ” ของท้าวทองกีบม้า กับภาคภาษาไทยที่สับสนใน คำว่า Grandmother ว่าควรจะเป็น “ยาย” หรือ “ย่า” มากกว่ากัน ความสับสนนี้ทำให้เกิดบทสรุปในชีวิตของท้าวทองกีบม้าผิดแผกไปจากที่ควรจะเป็นอย่างยิ่ง โดยเฉพาะเรื่องของชาติกำเนิด
ต้นสกุลลึกที่สุดที่มีหลักฐานปรากฏในบันทึกของ บาทหลวงเดอ แบส ต้นสกุลคือ อิกเนซ มาร์แตงซ์ (Ignez Martinz) แต่งงานกับชายชาวญี่ปุ่น ที่เป็นเจ้านายชั้นสูง ก่อนจะย้ายเข้ามาอยู่ในสยาม จากนั้นก็อนุญาตให้บุตรชายแต่งงานกับหญิงสาวชาวญี่ปุ่นคือ อุรซุล ยามาดา (Ursule Yamada) ซึ่งพำนักอยู่ในสยามเช่นเดียวกัน แล้วก็ให้กำเนิดท้าวทองกีบม้าในลำดับต่อมา เท่ากับว่า อิกเนซ มาร์แตงซ์ แท้จริงคือย่าของท้าวทองกีบม้า ในขณะที่บุตรชายของ อิกเนซ มาร์แตงซ์ ซึ่งไม่ปรากฏชื่อในบันทึกใดๆ ก็ควรจะเป็นพ่อแท้ๆ ของท้าวทองกีบม้า
แต่แล้วก็ปรากฏคนชื่อ ฟานิก (Phanick) ขึ้นมา ซึ่งถูกอ้างในเอกสารหลายแห่งว่าเป็นพ่อของท้าวทองกีบม้าที่มีบทบาทหวงลูกสาวเมื่อคราวฟอลคอนไปขอแต่งงาน ทำให้เกิดปัญหาว่าฟานิก ผู้นี้คือใครกันแน่
จดหมายของ อิงลิช คาทอลิก ที่มีไปถึง หลวงพ่อปิแอร์ ด’อรเลอังส์ (Letter of “An English Catholic” to Pere d’Orleans) ระบุว่า ฟานิกเป็นคนผิวคล้ำ ลูกครึ่งระหว่างเบงกอลกับญี่ปุ่น และเป็นคาทอลิก การที่ฟานิกถูกระบุว่าเป็นลูกครึ่งเบงกอลกับญี่ปุ่น จึงไม่ใช่บุตรชายของอิกเนซ มาร์แตงซ์ กับชายชาวญี่ปุ่นแน่
ในขณะที่บันทึกความทรงจำของบาทหลวงเดอ แบส ซึ่งอ้างว่าได้พบและพูดคุยกับอิกเนซ มาร์แตงซ์ ย่าของท้าวทองกีบม้า กล่าวถึงฟานิกในฐานะเป็นพ่อ รวมทั้งเอกสารของบาทหลวงชาวฝรั่งเศสหลายฉบับไม่ลังเลที่จะใช้คำว่า พ่อของมารี กีมารด์
ดังนั้นจึงเป็นไปได้ 2 ทาง อย่างแรกคือ ฟานิกคนนี้เป็นพ่อเลี้ยงของท้าวทองกีบม้า โดยที่ อุรซุล ยามาดา แม่ของท้าวทองกีบม้า แต่งงานใหม่กับฟานิก หลังจากให้กำเนิดท้าวทองกีบม้าแล้ว ข้อสันนิษฐานนี้สอดคล้องกับบทความของ อี. ดับเบิลยู. ฮัตชินสัน (E. W. Hutchinson) ซึ่งเขียนหนังสือเกี่ยวกับประวัติศาสตร์สยามสมัยพระนารายณ์ฯ ในหนังสือ 2 เล่ม ที่มีการกล่าวถึงประวัติชีวิตของท้าวทองกีบม้า คือ Adventure in Siam in the 17th Century และ 1688 Revolution in Siam ฮัตชินสันมักจะใช้คำว่า ผู้เลี้ยงดู หรือ พ่อเลี้ยง เมื่อกล่าวถึงฟานิก
อีกทางหนึ่งคือ ฟานิกเป็นพ่อแท้ๆ ของท้าวทองกีบม้าซึ่งแต่งงานใหม่กับอุรซุล ยามาดา ภายหลังบุตรชายของอิกเนซ มาร์แตงซ์ แล้วให้กำเนิดท้าวทองกีบม้า ซึ่งสอดคล้องกับหลักฐานบางชิ้นที่ระบุว่า ท้าวทองกีบม้ามีผิวคล้ำ ใกล้เคียงกับฟานิกที่เป็นลูกครึ่งเบงกอล-ญี่ปุ่น และมีผิวคล้ำ
เราไม่สามารถหาข้อสรุปในกรณีนี้ได้อย่างชัดเจนว่า ท้าวทองกีบม้าแท้จริงแล้วเป็นลูกใคร โดยเฉพาะอย่างยิ่งเมื่อมีคำกล่าวอ้างในทางร้ายเกี่ยวกับอุรซุล ยามาดา แม่ของท้าวทองกีบม้า ว่าเป็นหญิงที่มีความประพฤติไม่ดีในทางชู้สาว ฟานิกอาจจะเป็นคนที่เข้ามาตรงกลางระหว่างบุตรชายของอิกเนซ มาร์แตงซ์ กับอุรซุล ยามาดา จนให้กำเนิดท้าวทองกีบม้าก็เป็นได้
แต่ที่แน่ๆ คือ ฟานิกเป็นบุคคลที่คนยอมรับให้เป็นพ่อของท้าวทองกีบม้า ไม่ว่าจะเป็นพ่อเลี้ยง หรือพ่อตัวจริงก็ตาม
