คอลัมน์ ข่าวสดหลากหลาย
ธีรดา ศิริมงคล
การดูแลสุขภาพประชาชนนั้นนอกจากการแพทย์ ที่มีส่วนสำคัญที่สุดแล้ว อีกส่วนที่สำคัญไม่ แพ้กันก็คือพยาบาล ผู้เปรียบเสมือนผู้ช่วยของแพทย์ ซึ่งต้องพัฒนาวิชาชีพพยาบาลให้ก้าวหน้าเพื่อระบบสุขภาพที่ดีในประเทศ ไทยอีกด้วย
สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) สภาการพยาบาล คณะพยาบาลศาสตร์ 5 มหาวิทยาลัย ประกอบด้วย ขอนแก่น เชียงใหม่ บูรพา มหิดล สงขลานครินทร์ จัดประชุม เชิงปฏิบัติการการพัฒนาศูนย์เรียนรู้ และนวัตกรรมทางการพยาบาลเพื่อการสร้างเสริมสุขภาพ มหาวิทยาลัย มีพยาบาล และนักศึกษาพยาบาลเข้าร่วมกว่า 400 คน
งานนี้ นพ.เกียรติภูมิ วงศ์รจิต รองปลัดกระทรวงสาธารณสุข เป็นประธานเปิดงาน พร้อมกล่าวว่า ยุคนี้เป็นยุค 4.0 พยาบาลเอง ก็ต้องเป็นพยาบาล 4.0 เช่นกัน ต้องพัฒนาให้เก่งขึ้น ต้องช่วยสร้างเสริม สุขภาพของประชาชนด้วย อีกทั้งศูนย์การเรียนรู้ที่จะเกิดขึ้นก็เป็นสิ่งที่ดีเพราะการศึกษาเป็นสิ่งสำคัญ ต้องเป็นผู้ช่วยผลักดันเรื่องต่างๆ ในด้านสาธารณสุขให้ขับเคลื่อนไปได้
ด้าน ศ.เกียรติคุณ ดร.วิจิตร ศรีสุพรรณ ประธานคณะกรรมการโครงการขับเคลื่อนวิชาชีพการพยาบาลเพื่อการสร้างเสริมสุขภาพ กล่าวว่า พยาบาลส่วนใหญ่ทำงานเฉพาะหน้าด้านการรักษา การทำงาน สร้างเสริมสุขภาพจึงน้อย หากปรับวิธีคิดและวิธีการทำงานจะเกิดผลกระทบต่อประชาชนอย่างมหาศาล สสส.จึงทำงานร่วมกับสภาการพยาบาล และคณะพยาบาลศาสตร์ จาก 5 มหาวิทยาลัย พัฒนาหลักสูตรพยาบาลนักสร้างเสริมสุขภาพ ทดลองใช้กับนักศึกษาพยาบาล พยาบาลวิชาชีพ และพยาบาลเฉพาะทาง ในพื้นที่ของ เครือข่ายองค์กรวิชาชีพทั้ง 5 ภาคของประเทศ
เป้าหมายในงานนี้คือประเมินผลและปรับปรุงก่อนนำหลักสูตรไปใช้กับกลุ่มเป้าหมายทั่วประเทศ และพัฒนาแนวปฏิบัติทางการพยาบาล เพื่อการสร้างเสริมสุขภาพสำหรับพยาบาลในระดับปฐมภูมิ ทุติยภูมิ และตติยภูมิ เพื่อใช้เป็นแนวทางในการปฏิบัติงานสร้างเสริมสุขภาพในระบบบริการสุขภาพ ซึ่งถือเป็นชุดแรกของไทย พร้อมกับส่งเสริมให้เกิดนวัตกรรมการพยาบาลสร้างเสริมสุขภาพ โดยพิจารณาตัดสินและประกาศผลนวัตกรรมการพยาบาลสร้างเสริม สุขภาพดีเด่นในวันที่ 3 มิ.ย.2560
รศ.ดร.ทัศนา บุญทอง นายกสภาการพยาบาล กล่าวว่า พยาบาลต้องมีส่วน ในการสร้างเสริมสุขภาพให้ประชาชนเพื่อให้ประชาชนมีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น เป็นอีกภารกิจสำคัญของวิชาชีพพยาบาลส่วนในเรื่องพยาบาล 4.0 นั้น พยาบาลคงต้องพัฒนา ให้มีความรู้ความสามารถมากขึ้น เพราะยุค 4.0 เป็นยุคของการใช้ไอทีก็อาจจะนำมาประยุกต์ใช้ในการเก็บข้อมูลคนไข้ และเรื่องต่างๆ
นพ.ชาญวิทย์ วสันต์ธนารัตน์ ผู้อำนวยการสำนักสนับสนุนการพัฒนาระบบสุขภาพ สสส. กล่าวว่า จากการ ทำงานของโครงการขับเคลื่อนวิชาชีพการพยาบาลเพื่อการสร้างเสริมสุขภาพ ปัจจุบันมีศูนย์การเรียนรู้เพื่อการ สร้างเสริมสุขภาพ 30 แห่ง กระจายใน 5 ภูมิภาค ซึ่งเป็นการทำงานเชิงรุกของหน่วยบริการสุขภาพตั้งแต่ร.พ.สต. โรงพยาบาลอำเภอจนถึงโรงพยาบาลใหญ่ของรัฐ ที่มุ่งเน้นทำงานเชิงรุกของหน่วยบริการสุขภาพ
โดยมี นวัตกรรมสร้างเสริมสุขภาพที่โดดเด่นตั้งแต่ยังไม่เจ็บป่วยกระทั่งการเสียชีวิตอย่างสงบ ซึ่งได้ศึกษาแนวคิดการทรงงานของในหลวงรัชกาลที่ 9 ที่ทรงพัฒนาศูนย์เรียนรู้เพื่อการพัฒนา เป็นศูนย์เรียนรู้เพื่อการสร้างเสริมสุขภาพ เพื่อเป็นพื้นที่เรียนรู้แก่คนทำงานและดูแลสุขภาพเชิงรุก
สําหรับงานดังกล่าวนี้ มีกิจกรรมนำเสนอตัวอย่างนวัตกรรมทางการพยาบาลเพื่อการสร้างเสริมสุขภาพ อาทิ PSU Cat คลอดธรรมชาติแบบท่าแมว ลดความเจ็บปวด และผ่อนคลายด้วยบทเพลง จากคณะพยาบาลศาสตร์ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ ซึ่งวิธีนี้จะให้คุณแม่รอคลอดคุกเข่าในท่าแมวเพื่อให้ช่วยลดความเจ็บปวด
พบว่าการคุกเข่าในท่าแมว จะช่วยให้เด็กกลับหัวเร็วขึ้น ระยะเวลาระหว่างที่แม่รอคลอด ก็จะสั้นลง หลังจากนั้นก็กลับมานอนคลอดในท่าปกติ ซึ่งเป็นวิธีที่ยังต้องศึกษาว่าจะมีความเสี่ยงอะไรหรือไม่ อาจจะนำมาใช้จริงกับคุณแม่ในระยะเวลาไม่นานนี้ หากศึกษาแล้วไม่พบว่ามีความเสี่ยงใด
ดนตรีสร้างสุขด้วยอังกะลุง ป้องกันโรคสมองเสื่อมและภาวะซึมเศร้าในผู้สูงอายุ ของโรงพยาบาลส่งเสริม สุขภาพตำบลท่ากว้าง จ.เชียงใหม่ โดยจะนำผู้สูงอายุในตำบลมาฝึกเล่นอังกะลุง ฝึกจำการใช้มือแทนสัญลักษณ์ ตัวโน้ต โด เร มี ฟา ซอล ลา ที โด มีคอนดักเตอร์เป็นผู้กำหนดตัวโน้ตให้เล่นอังกะลุงตาม เมื่อผู้ป่วยซึมเศร้าได้สัมผัสกับดนตรีออกมาพบเจอเพื่อน ก็จะรู้สึกดีขึ้น บรรเทาอาการซึมเศร้าไปได้ ส่วนโรคสมองเสื่อมก็เช่นกัน เมื่อผู้ป่วยพยายามใช้สมองฝึกจำตัวโน้ตก็จะสามารถจำได้ดีขึ้น
และยังมีศูนย์พึ่งได้ เครือข่ายดูแลผู้ถูกกระทำความรุนแรง ส่วนร.พ.น้ำพอง จ.ขอนแก่น มีโปรแกรมการฝึกอบรมการดูแลตนเองในผู้ป่วยฟอกไตทางหน้าท้อง ร.พ.ชลบุรี การสร้างเสริมสุขภาพผู้ป่วย ที่มีออสโตมีและแผล ร.พ.ศิริราช การป้องกัน แผลกดทับบริเวณหูในผู้ป่วยที่ใส่ท่อหายใจที่ต้องผูกยึดท่อช่วยหายใจในหอผู้ป่วยไอซียู โดยใช้แผ่นยางธรรมชาติแปะหู
การใช้กล่องเก็บนมแม่แช่แข็งช่วยรักษาอุณหภูมิของนมแม่ขณะเปิดตู้เย็น ป้องกันการปนเปื้อน สามารถนำนมแม่เก่ามาใช้ก่อนนมใหม่ โรงพยาบาลสงขลานครินทร์ และยังมีนวัตกรรมจากทุกภูมิภาคของประเทศอีกกว่า 20 ด้าน
การพัฒนาศูนย์การเรียนรู้ของพยาบาลนั้นถือเป็นเรื่องที่ดี เพราะไม่เพียงเป็นความก้าวหน้าของพยาบาลในประเทศไทย ยังมีประโยชน์ต่อระบบสุขภาพของประชาชนด้วย เพราะนวัตกรรมต่างๆ สร้างขึ้นมาเพื่อช่วยเหลือด้วยความเจ็บป่วยของประชาชน ต่อไปประชาชนจะมีสุขภาพที่ดีขึ้นอาจจะเจ็บป่วยถึงขึ้นเข้าโรงพยาบาลน้อยลง ทำให้ช่วยลดความแออัดของผู้ป่วยในโรงพยาบาล ได้ด้วย
