น้าชาติ ประชาชื่น [email protected]
น้าชาติ อยากทราบประวัติพระมหาพิชัยราชรถเชิญพระบรมศพ
ดาว์
ตอบ ดาว์
“พระมหาพิชัยราชรถ” เป็นราชรถที่พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช รัชกาลที่ 1 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ โปรดเกล้าฯ ให้สร้างขึ้นในปี พ.ศ.2338 โดยปรากฏบันทึกการสร้างในพระราชพงศาวดารว่า “ปีเถาะ สัปตศก พระโองการรับสั่งให้ช่างทำพิชัยราชรถที่จะทรงพระโกศพระอัฐิ 7 รถ ให้ตัดเสาพระเมรุตั้งทรงประดับเครื่อง ให้แล้วเสร็จในปีเถาะ”
พระมหาพิชัยราชรถเป็นราชรถทรงบุษบกขนาดใหญ่ สร้างด้วยไม้แกะสลักปิดทองประดับกระจกตกแต่งด้วยชั้นเกรินประดับกระหนกเศียรนาค กระหนกท้ายเกริน และรูปเทพนมโดยรอบ มีความกว้าง 4.85 เมตร ความยาวรวมงอนรถ 18.00 เมตร (ความยาวเฉพาะตัวรถ 14.10 เมตร) สูง 11.20 เมตร น้ำหนัก 13.70 ตัน ปัจจุบันใช้กำลังพลฉุดชักจากกรมสรรพาวุธทหารบก 216 นาย
เมื่อแรกสร้างนั้นโปรดให้สร้างขึ้นเป็นราชรถขนาดใหญ่ตามโบราณราชประเพณีที่เคยมีมาแต่ครั้งกรุงศรีอยุธยา เพื่อใช้ทรงพระบรมโกศเชิญพระบรมอัฐิสมเด็จพระปฐมบรมมหาชนกออกถวายพระเพลิง ณ พระเมรุมาศท้องสนามหลวง ในปีพ.ศ.2339 หลังจากนั้นเมื่อสมเด็จพระพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากรมพระเทพสุดาวดี สิ้นพระชนม์ ในพ.ศ. 2342 ก็โปรดให้เชิญพระโกศทรงบนพระมหาพิชัยราชรถออกพระเมรุ นับจากนั้นก็นำพระมหาพิชัยราชรถเชิญพระโกศพระบรมศพพระมหากษัตริย์ พระบรมราชินีและพระบรมวงศ์ผู้ทรงศักดิ์ชั้นสมเด็จเจ้าฟ้าในสมัยต่อๆ มา
พระมหาพิชัยราชรถชำรุดทรุดโทรมลงตามกาลเวลา แต่ได้รับการซ่อมแซมอยู่เสมอ ดังที่ปรากฏในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 6 ซึ่งนอกจากการซ่อมแซมให้สวยงามแล้ว ยังโปรดให้เพิ่มล้อขึ้นอีก 1 ล้อ เพื่อให้รับน้ำหนักตัวราชรถ บุษบกยอด และพระโกศ ที่ตั้งอยู่บนราชรถได้ทั้งหมด รวมถึงครั้งที่กรมศิลปากรบูรณะซ่อมแซมให้งดงามและมั่นคงถาวร แล้วเสร็จในปี 2530
อย่างไรก็ตาม ภายหลังเชิญพระบรมโกศทรงพระบรมศพพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 แล้ว (คราวนั้นพระมหาพิชัยราชรถชำรุดจนไม่สามารถฉุดชักออกมาจากที่ตั้งได้ จึงได้ใช้พระเวชยันตราชรถเป็นราชรถทรงพระบรมศพ โดยออกนามในหมายเรียกว่า พระมหาพิชัยราชรถ เพื่อถวายพระเกียรติแด่พระบรมศพตามราชประเพณี) ก็มิได้เชิญพระมหาพิชัยราชรถออกอีก โดยเชิญ “พระเวชยันตราชรถ” ออกใช้การแทน แต่ให้ขนานนามตามหมายกำหนดการว่า พระมหาพิชัยราชรถ
จนกระทั่งในพระราชพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพสมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี ในปีพ.ศ.2539 จึงได้บูรณะพระมหาพิชัยราชรถครั้งใหญ่โดยกรมศิลปากรและกรมสรรพาวุธทหารบก เพื่อเชิญพระบรมโกศประกอบพระราชอิสริยยศ และครั้งล่าสุดพระมหาพิชัยราชรถได้เชิญพระโกศทรงพระศพสมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี ในงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพ วันที่ 9 เมษายน 2555
นอกจากนี้ พระมหาพิชัยราชรถยังเคยใช้เชิญพระโกศประกอบพระอิสริยยศของพระราชวงศ์ที่ไม่ได้ประทับในพระโกศ และจะได้เชิญออกใช้งานเชิญพระบรมโกศประกอบพระบรมราชอิสริยยศอีกครั้งในพระราชพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ซึ่งทางราชการมีหมายกำหนดการให้วันที่ 26 ตุลาคม พ.ศ.2560 เป็นวันถวายพระเพลิงพระบรมศพ ณ พระเมรุมาศท้องสนามหลวง
ปัจจุบันพระมหาพิชัยราชรถเก็บรักษาไว้ ณ โรงราชรถ พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร กรุงเทพมหานคร
พรุ่งนี้ (15 ส.ค.) อ่านประวัติ “พระเวชยันตราชรถ” และราชรถน้อยอีก 3 องค์
