คอลัมน์ รู้ไปโม้ด : เทพีจัสติซ (ตอนแรก)

คอลัมน์ รู้ไปโม้ด

น้าชาติ ประชาชื่น [email protected]

เทพีจัสติซคือใคร มีเรื่องเล่าเป็นตำนานไหมคะ ชื่อเทวีทีมิส และทำไมต้องมีผ้าปิดตา

บาซูก้า

ตอบ บาซูก้า

ขอแนะนำให้รู้จัก “ทีมิส” (Themis) เทพีในกลุ่มไททัน (เทพ 12 องค์ที่เรืองอำนาจในยุคทอง ก่อนถูก เทพ โอลิมปัส ล้มล้างอำนาจ) เทพปกรณัมกรีกพรรณนา ว่าเธอสามารถ “ให้คำปรึกษา ที่ดี” และเป็นบุคลาธิษฐานของความสงบเรียบร้อย ความมีกฎ มีระเบียบ กฎหมาย และจารีตประเพณี ทั้งนี้ คำว่า Themis แปลว่า กฎสวรรค์ อยู่ฝั่งตรงกันข้ามกับกฎที่มนุษย์สร้างขึ้น และมีความหมายตามตัวว่า “อันซึ่งประดิษฐานไว้” (that which is put in place) มาจากคำกิริยาแปลว่า วาง หรือ ตั้ง โดยกรีกเชื่อว่าทีมิสเป็นผู้จัดระบบกิจการสังคมของมนุษย์โดยเฉพาะการมาชุมนุมกัน

ผู้เชี่ยวชาญสาขาวิชาคลาสสิค โมเสส ไอ. ฟินลีย์ (Moses I. Finley) ตั้งข้อสังเกตเกี่ยวกับ Themis ซึ่งเป็นคำที่ใช้โดย โฮเมอร์ ในศตวรรษที่ 8 ว่าเป็นคำที่ทำให้เกิดความมีระเบียบของสังคมในยุคมืดกรีกในศตวรรษที่ 10 และ 9 ก่อนคริสต์ศักราช เป็นคำที่แปลไม่ได้ ทีมิสคือสิ่งที่ได้รับการประทานจากพระเจ้า และเป็นสัญลักษณ์ของความมีวัฒนธรรม บางครั้งหมายถึงวัฒนธรรมอันถูกต้อง กระบวนการอันเหมาะสม ความมีระบบของสังคม และบางครั้งก็เพียงพระประสงค์ของพระเจ้าที่แทบจะไม่มีส่วนใดที่เกี่ยวข้องกับความถูกต้อง ทีมิสปรากฏในประเพณีธรรมเนียมพื้นบ้าน ที่ไม่ว่าจะใช้คำใดก็ตามต่างหมายถึงพลังอันยิ่งใหญ่ของสิ่งที่กระทำหรือไม่กระทำ

มีหลายตำราเล่าถึงทีมิส รวมถึงที่ระบุ ทีมิสคือ ยูสทิเทีย (Iustitia/Justitia) เทพีอันเป็นบุคลาธิษฐานของกฎทั้งหลาย ไม่ว่าจะเป็นกฎสวรรค์ กฎธรรมชาติ กฎหมาย ประเพณี และจารีต เป็นเทพชั้นผู้ใหญ่ที่ได้รับการขนานนาม ว่าเป็นผู้ปรึกษาที่ดี ทั้งเธอยังเป็นเทพองค์แรกที่ชี้นำมนุษย์ให้ตระหนักถึงกฎความ ถูกต้อง และจริยธรรม ผ่านเสียงสวรรค์ (Themistes) เป็นเทพีแห่งเทพพยากรณ์ผู้สร้างวิหารแห่งเดลฟีให้เทพอะพอลโล

รูปปรากฏของทีมิสส่วนใหญ่ มีผ้าปิดตา (หรือหลับตา) มือหนึ่งถือดาบ มือหนึ่งชูตราชั่ง แต่ดาบของเธอไม่ได้ใช้เป็นอาวุธ หากเป็นสัญลักษณ์ถึงการตัดแยกความจริงออกจากความเท็จ ส่วนผ้าปิดตา หรืออาการหลับตา คือการปฏิเสธอคติ และตรา ชูตาชั่งหมายถึงความยุติธรรม

เทพีทีมิสไม่กราดเกรี้ยว ไม่ดุร้าย แม้มนุษย์จะละเมิดกฎที่เธอดูแล สิ่งที่เธอทำเพียงตัดสินว่าสิ่งใดผิด สิ่งใดถูก และควรจะได้รับรางวัลหรือโทษอย่างไร เทพที่ดูแลรับเอาคำตัดสินของเธอไปขยายผลต่อคือ เนเมซิส เทพีแห่งการล้างแค้นและการลงโทษ ผู้กระทำผิด กับ ไดคี เทพีแห่งความเที่ยงธรรม ก่อนโรมันจะรวมเทวะลักษณะของเทพีทีมิสและไดคีเข้าด้วยกัน ขนานนาม “ยูสทิเทีย” หรือ เลดี้ จัสติซ (Lady Justice) เทพีแห่งความยุติธรรมอันศักดิ์สิทธิ์ของกฎหมาย

ย้อนไปยังกลุ่มเทพ “ไททัน” ตำนานกรีกเล่าว่าเป็นเทพรุ่นเก่าที่ถูกชิงอำนาจไปโดยเหล่าเทพโอลิมเปียน เทพไททันเป็นบุตรของ ไกอา และ ยูเรนัส มีจำนวน 12 องค์คือ 1.โอเชียนัส 2.โคไออัส 3.ไครอัส 4.ไฮเพอเรียน 5.ไออาพีทัส 6.ไทอา 7.รีอา 8.ทีมิส 9.นีโมซินี 10.ฟีบี 11.ทีทิส และ 12.โครนอส ในภายหลังได้เพิ่ม ไดโอนี เป็นเทพีไททันองค์ที่ 13

เทพไททันเป็นหนึ่งในบรรดาลูกของไกอาที่ถูกยูเรนัสโยนลงไปในพื้นใต้พิภพ ไกอาเคียดแค้นมาก ให้บุตรรวมตัวกันล้ม ล้างอำนาจของยูเรนัส โครนอส บุตรองค์สุดท้อง ทำการสำเร็จ แล้วชักชวนเหล่าเทพไททันอื่นๆ กลับขึ้นมาครองพื้นพิภพ แต่ไม่ยอมช่วยเหล่าอสุรกายอัปลักษณ์ที่เป็นลูกตนอื่นๆ ของไกอาขึ้นมาด้วย ไกอาจึงสาปแช่งให้โครนอสต้องถูกลูกของตนยึดอำนาจเช่นเดียวกับที่โครนอสได้ทำกับยูเรนัส คำสาปของไกอาประสบผลเมื่อเทพโอลิมเปียนถือกำเนิดขึ้นและยึดอำนาจจากโครนอส

เรื่องราวพรุ่งนี้ (22 ส.ค.) ตามรอย ทีมิส มาข้องเกี่ยวสัมพันธ์กับกฎหมายได้อย่างไร