ตรุษจีน : ส่งเจ้าขึ้นสวรรค์
วันตรุษจีน มีพิธีส่งเจ้าขึ้นสวรรค์เจ้าองค์ไหน พิธีนี้สำคัญยังไง
แต้วแว้ว
ตอบ แต้วแว้ว
ผู้เชี่ยวชาญเรื่องจีน ถาวร สิกขโกศล เล่าไว้ในหนังสือ “เทศกาลจีนและการเซ่นไหว้” (สนพ.มติชน) ดังนี้
เทศกาลตรุษจีนของแต่ละปี เริ่มกิจกรรมแรกด้วยการ “ส่งเจ้าขึ้นสวรรค์” เจ้าที่ว่าเป็นใคร มีความเชื่อเป็น 2 แนวทางด้วยกัน
1.การส่งเฉพาะ “เจ้าเตาไฟ” ขึ้นไปรายงานพฤติกรรมมนุษย์ โดยหลังจากมนุษย์รู้จักใช้ไฟปรุงอาหารแล้ว เตาก็เข้ามามีบทบาทสําคัญ จนไม่สามารถขาดได้ เป็นเหตุให้เกิดประเพณีรําลึกถึงเตาไฟขึ้นในสมัยโบราณ แล้ววิวัฒนาการมาเป็นการบูชาเจ้าเตาไฟด้วยเชื่อว่าเตาไฟมีเทพเจ้าสิงสถิตอยู่
เตาไฟที่เจ้าเตาสถิตนั้น ไม่ใช่เตาขนาดเล็กที่หิ้วเคลื่อนย้ายไปมา แต่เป็นเตาขนาดใหญ่ที่ติดตั้งประจำอยู่ในครัวที่เรียกว่า เจ่าเจ้าเตาไฟเป็นเจ้าไม่มีศาล และไม่มีภาพหรือรูปปั้นตั้งรวมอยู่ในศาลเจ้าตลอดจนวัดวาอารามแห่งใด ทั้งนี้เพราะถือกันว่าท่านอยู่ประจําที่เตาไฟในทุกครัวเรือน
เจ้าเตาไฟเป็น 1 ใน 5 เทพประจําบ้าน คือ เทพแห่งเตาไฟ เทพแห่งประตูบ้าน เทพแห่งประตูห้อง เทพแห่งบ่อน้ำ (อยู่ในบ้าน) และเทพแห่งห้องโถงกลาง เทพทั้งห้านี้มีหน้าที่คุ้มครองคนในบ้านภายหลังคติการบูชาเทพทั้งห้าเสื่อมลง คงเหลือแต่เทพแห่งเตาไฟและเทพแห่งประตูบ้านเท่านั้น
เจ้าเตาไฟเป็นเทพที่เง็กเซียงฮ่องเต้ประมุขแห่งสวรรค์ส่งลงมาอยู่ประจําบ้านเรือนมนุษย์ มีหน้าที่คุ้มครองป้องกันและจดบันทึกการกระทําของคนในครอบครัวนั้น แล้วกลับขึ้นไปรายงาน ปีละครั้ง เง็กเซียงฮ่องเต้จะพิจารณาจากรายงานนั้นแล้วลิขิตชะตาชีวิตในปีต่อไปของแต่ละคน
2.การส่งเจ้าทั้งหลายที่อยู่ในโลกมนุษย์ขึ้นไปสวรรค์ เทพเจ้าทั้งหลายเมื่อไปพบเง็กเซียงฮ่องเต้ประมุขแห่งสวรรค์ ก็จะนำบันทึกที่แต่ละท่านจดไว้ไปรายงานพฤติกรรมของมนุษย์โลกว่า 1 ปีที่ผ่านมา ใครทำดี ทำชั่ว คดโกง สุจริต กันอย่างไรบ้าง เพื่อใช้ประกอบการพิจารณาในการลิขิตชะตาชีวิตมนุษย์แต่ละคน เทพเจ้าจะกลับจากสวรรค์ในวัน 4 ค่ำ เดือน 1 ตามปฏิทินจันทรคติของจีน (บางถิ่นว่า 30 เดือน 12) ด้วยเหตุนี้จึงมีการจัดพิธีเซ่นไหว้ส่งเจ้าขึ้นสวรรค์ เพื่อเอาใจให้ท่านไปรายงานแต่สิ่งที่ดีงาม
ระหว่างที่โลกปลอดจากเทพเจ้า มนุษย์โลกมีใครเป็น ผู้คุ้มครอง? คำตอบคือ บรรพบุรุษที่ล่วงลับไปแล้วจะคอยคุ้มครองลูกหลานของตนแทนชั่วคราว
ส่วนการเก็บกวาดทำความสะอาดบ้านเรือนนั้น ก็เป็นเหตุสืบเนื่องกัน มีนิทานเล่าว่า เง็กเซียงฮ่องเต้ต้องการทราบความเป็นไปในโลกมนุษย์ จึงส่งเทพสามศพมาคอยสอดส่อง พอถึงปลายปีเทพสามศพกลับไปรายงานว่า พวกมนุษย์หยาบคาย กล้าด่าแม้กระทั่งท่าน เง็กเซียงฮ่องเต้กริ้วมาก สั่งให้เทพสามศพตรวจสอบกวดขันผู้ใดด่าท่านให้เขียนชื่อไว้ที่ฝาผนังบ้านของคนด่า ถึงปลายปีจะส่งทหารสวรรค์ลงไปจับตัวมาลงโทษ
เจ้าเตาทราบเรื่อง จึงคิดหาทางช่วยด้วยการบอกให้มนุษย์ทำความสะอาดบ้านในช่วงสิ้นปี เมื่อทหารสวรรค์ลงมาตรวจดูตามฝาผนังก็ไม่พบชื่อเลยแม้แต่คนเดียว มนุษย์ปากร้ายที่ นินทาเง็กเซียงฮ่องเต้จึงพ้นภัย
