ท้าวเวสสุวรรณ
คติ- สัญญลักษณ์สถาปัตยกรรมไทย
ความเชื่อของ ผู้ศรัทธาในประเทศไทย ท้าวเวสสุวรรณเป็นยักษ์หรืออสูร (ต้นตระกูลเป็นพรหม) ยืนขาโก่งถือกระบองใหญ่ จึงเรียกว่ายักษ์สามขา มีกายสีขาวบ้าง สีเขียวบ้าง ตัวสูงใหญ่ (ถึง 200 เส้น) มีกระบองเป็นอาวุธ มีชื่ออีกชื่อหนึ่งว่า ท้าวกุเวร มี 4 ปาง ตั้งแต่ปางในชั้นพรหม ชั้นเทวดารักษาโลก ชั้นเทวดาในสวรรค์ชั้นดาวดึงส์ และปางมนุษย์
ท้าวเวสสุวรรณเป็นเจ้าแห่งยักษ์ เป็นนายแห่งภูตผีปีศาจ เป็นผู้พิทักษ์พระสัมมาสัมพุทธเจ้า เป็นผู้ปกป้องผู้นั่งสมาธิกรรมฐาน เป็นผู้ขับไล่ภูต ผี ปีศาจ ที่จะเข้ามารบกวนมนุษย์ในภาคเหนือ ของไทย นิยมมีภาพของท้าวเวสสุวรรณเอาไว้ที่เปลเด็ก เพื่อป้องกันผีร้ายที่จะเข้ามาทำร้ายเด็ก และป้องกันผู้มีศรัทธาให้ปลอดภัย
ท้าวเวสสุวรรณเป็นเทวดาอสูรที่จะให้ โชคลาภแก่ผู้มีศรัทธา สักการะ เนื่องจากนอกจากเป็นนายของเหล่าผี ปีศาจแล้ว ยังเป็นผู้มีทรัพย์สินเป็นมหาเทพแห่งความมั่งคั่ง (ท้าวธเนศวร) เป็นเจ้าแห่งทรัพย์มีเพชรเต็มถุง (ท้าวรัตคัน) หรือท้าวกุเวรรัตนบดีผู้เป็นใหญ่แห่งทรัพย์
สำหรับนิกายวัชรยานฝ่ายมหายาน เทพผู้พิทักษ์พุทธศาสนารูปนี้นาม วิคานันทากะ – Vighnantaka เป็นเทพผู้พิทักษ์ด้านทิศเหนือ มีหน้าสีฟ้าอ่อนกายสีแดง สองมืองอเข้าด้านซ้าย ขาขวาเหยียดตรง บางรูปจะมีสองมือและบางรูปจะมี 6 มือ ที่สำคัญคือจะถือสามง่ามในมือซ้ายและถือวัชระในมือขวา ผมบนเศียรสีน้ำตาลเหยียดยาว รอบกายมีเปลวไฟอันหมายถึงความสว่างแห่งปัญญา
มีรูปแบบเหมือนพระโพธิสัตว์ปางดุร้าย ไม่ปรากฏว่าเป็นเทพแห่งยักษ์หรือปีศาจ แต่ก็เป็นเจ้าแห่งอสูรและปีศาจ หรือเป็นเจ้าแห่งทรัพย์สมบัติเหมือนท้าวเวสสุวรรณในความเชื่อในประเทศไทย
นอกจากจะมี Vighnantaka ที่ประจำทิศเหนือแล้ว ยังมี หรือเป็นเทพผู้พิทักษ์อีกสององค์ประจำทิศตะวันออกเฉียงเหนือ นาม อจลา (ACHLA) มีกายสีน้ำเงิน มีเศียร 3 เศียร ใบหน้าขาวหรือแดง มือถือดาบ สัญลักษณ์ของการตัดความเศร้าหมองในจิตใจ (บางครั้งอาจจะมีอีกชื่อหนึ่งว่า จันทรามหาราช) สวมมงกุฎเพชร นุ่งห่มเสื้อ ไม่ค่อยปรากฏตัวทั่วไป
อีกองค์หนึ่งนาม มหาพาลา (MAHABALA) ประจำทิศตะวันตกเฉียงเหนือ มีรูปร่างเหมือน อจลา มีสามเศียรเหมือนกัน ใบหน้ามีทั้งสีน้ำเงิน ขาว และแดง อาวุธในมือมีทั้งมีดดาบ และสามง่าม
ในเนปาล ทิเบต และอินเดีย มีพิธีบูชาพร้อมกับพระโพธิสัตว์ปางดุร้ายนาม จักรสามวาลา ซึ่งอยู่ในกลุ่ม สิบเทพผู้พิทักษ์
ชวพงศ์ ชำนิประศาสน์
