มกร
คติ – สัญลักษณ์สถาปัตยกรรม
สัตว์ชนิดหนึ่งในจินตนาการของมนุษย์ในเขตสุวรรณภูมิที่ถ่ายทอดมาจากชมพูทวีปหรืออินเดีย ที่ปัจจุบันกำลังจะเลือนหายไปจากความรู้จักของคนไทย
มกร มีรูปร่างที่ผสมมาจากสัตว์หลายชนิด เช่น มีหัวคล้ายจระเข้ มีปากเป็นงวงเหมือนช้าง มีขาคล้ายสิงโตหรือสุนัข มีหางเป็นปลา ซึ่งก็คือการเอาลักษณะเด่นของสัตว์ต่างๆ มาเป็นองค์ประกอบของตัวมกร
ตำนานของมกร เป็นสัตว์น้ำ เป็นพาหนะของเจ้าแม่คงคา เป็นสัตว์ศักดิ์สิทธิ์ เป็นสัญลักษณ์ของความอุดมสมบูรณ์
ปราสาทหินในประเทศกัมพูชาหรืออาณาจักรขอม จะมีรูปของมกรคายดอกไม้บ้าง สิ่งของบ้าง สัตว์ต่างๆ บ้าง อันเป็นสัญลักษณ์ของความอุดมสมบูรณ์ อยู่ที่ทับหลังบ้าง ที่ฐานของ โคปุระหรือทางเขาของปราสาทหลายแห่ง
ในประเทศไทยโดยเฉพาะทางเหนือมักจะมีรูปมกรคายนาค คือ เป็นสัญลักษณ์ที่มกรให้ความอุดมสมบูรณ์หรือน้ำแก่พื้นที่
ว่ากันว่า รูปมกรที่สวยที่สุด ของกรุงเทพฯ อยู่ที่ชายคาวัด พระศรีรัตนศาสดารามฯ สัญลักษณ์ก็คือ กรุงเทพฯคือเมืองที่สุข อุดมสมบูรณ์
ชวพงศ์ ชำนิประศาสน์
