คอลัมน์ รู้ไปโม้ด
น้าชาติ ประชาชื่น [email protected]
ทําไมจึงมี ผู้พูดว่า พระพุทธเจ้า มี 5 พระองค์ น้าชาติหาคำตอบให้ด้วย ขอบคุณหลายเจ้า
คำแก้ว (บ่ไจ้นางเอกนาคี)
ตอบ คำแก้ว
คำตอบนำมาจากเอกสารเผยแพร่ของ คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น อธิบายเรื่องพระพุทธเจ้า 5 พระองค์ตามแนวคิดพุทธศาสนามหายาน ว่า พุทธศาสนามหายานได้กำหนดจำนวนพระพุทธเจ้าไว้มากมาย
โดยแบ่งออกเป็น 3 พระองค์หลักๆ คือ 1.พระอาทิพุทธเจ้า เป็นพระพุทธเจ้าที่อุบัติขึ้นมาพร้อมกับโลกองค์แรกและประจำอยู่ชั่วนิรันดร เป็นพระพุทธเจ้าที่เกิดขึ้นมาเองก่อนสิ่งใดทั้งหมด ซึ่งไม่สามารถระบุเบื้องต้นและเบื้องปลายได้ เป็นผู้ให้กำเนิดพระมานุษิพุทธเจ้าและธยานิพุทธเจ้า รวมทั้งพระโพธิสัตว์ทั้งหลาย และให้กำเนิดสรรพสิ่งต่างๆ ทั้งมวลที่มีอยู่ในสกลจักรวาลนี้ หรืออาจกล่าวอีกนัยหนึ่งว่า ทุกสิ่งทุกอย่างในจักรวาล ล้วนถือกำเนิดมาจากองค์พระอาทิพุทธเจ้าทั้งสิ้น
พระอรรถกถาจารย์ได้สร้างพระอาทิพุทธเจ้าขึ้นมาเพื่อให้แบ่งภาคลงมาปรากฏเป็นพระพุทธเจ้า ทั้งนี้ หลักการพื้นฐานของพุทธศาสนามหายานคือ เป็นแนวคิดที่ต่อสู้กับพระพรหมของฮินดู (ประทับบนพรหมโลกชั้นอกนิฏฐ์ มีสถานะเสมอปรมาตมันในศาสนาฮินดู) เริ่มปรากฏการนับถือเป็นครั้งแรกในประเทศเนปาล คือ นิกายที่เรียกว่า ไอศวาริกนิกาย ขณะที่ในนิกายตันตระ หรือลัทธิลามะ เรียกพระอาทิพุทธเจ้าว่า พระธรรมกายสมันตภัทร โดยมีพระธรรมที่ทรงแสดงคู่เคียงกันเรียกว่า อาทิธรรม หรืออธิปรัชญา
2.พระธยานิพุทธเจ้า เป็นอวตารของพระอาทิพุทธเจ้า หรือเกิดขึ้นมาจากอำนาจแห่งฌานของพระอาทิพุทธะ เพื่อปกครองดินแดนที่มีอยู่มากมายเหมือนทรายในแม่น้ำที่เรียกว่าพุทธเกษตร ในแต่ละพุทธเกษตรจะมีพระสัมมาสัมพุทธเจ้าคอยทำหน้าที่โปรดเวไนยสัตว์อยู่หนึ่งพระองค์ สภาวะของแต่ละพุทธเกษตรอาจจะมีความแตกต่างกันไปตามความเหมาะสมของการโปรดสัตว์ในพุทธเกษตรนั้นๆ
ตามทัศนะของพุทธศาสนามหายาน พระธยานิพุทธเจ้า มีจำนวน 5 พระองค์ คือ
1.พระไวโรจนพุทธเจ้า แปลว่า พระพุทธเจ้า ผู้รุ่งเรือง เป็นพระพุทธเจ้าองค์แรกที่เกิดมาจากพระอาทิพุทธเจ้า พระกายสีขาว ท่าทางประจำตัว (มุทรา) อยู่ในท่าแสดงธรรม (ธรรมจักรมุทรา) สัญลักษณ์ประจำตัวคือธรรมจักร พาหนะคือสิงโตสีขาว ทิศที่สถิตคือตรงกลาง
2.พระอักโษภยพุทธเจ้า แปลว่า พระพุทธเจ้าผู้ไม่หวั่นไหว เป็นพระพุทธเจ้าองค์ที่ 2 ประทับอยู่ ณ ดินแดนพุทธเกษตรที่มีชื่อว่าอภิรดี ซึ่งตั้งอยู่ทางทิศตะวันออก พระกายสีน้ำเงินเข้มหรือคล้ำ ท่าทางประจำตัวอยู่ในท่าพระหัตถ์ขวาเหยียดออก พระดัชนีชี้ลงธรณี เหมือนการอ้างเอาธรณีเป็นพยาน (ภูมิสปรศมุทรา) สัญลักษณ์ประจำตัวคือวัชระหรือคทา เพชรกับระฆังหรือกระดิ่ง พาหนะคือช้าง ทิศที่สถิตคือทิศตะวันออก
3.พระรัตนสัมภวพุทธเจ้า แปลว่า พระพุทธเจ้าผู้มีกำเนิด ที่ประเสริฐ เป็นพระพุทธเจ้าองค์ที่ 3 พระกายสีเหลืองทอง ท่าประตัวตัวคือท่าประทานสิ่งของ (ทานมุทรา) สัญลักษณ์ประจำตัวคือจินดามณี พาหนะคือม้าบิน ทิศที่สถิตคือทิศใต้
4.พระอมิตาภพุทธเจ้า แปลว่า พระผู้มีรัศมีหาที่สุดมิได้ เป็นพระธยานิพุทธเจ้าองค์ที่ 4 อยู่ในอิริยาบถท่าเข้าฌาน พระกายสีแดงหม่น ท่าประจำตัวคือท่าการนั่งเข้าฌาน สัญลักษณ์ประจำตัวคือดอกบัวแดง พาหนะคือนกยูง ทิศที่สถิตคือทิศตะวันตก
และ 5.พระอโมฆสิทธิ แปลว่า พระพุทธเจ้าผู้คงไว้ซึ่งความสำเร็จไม่ตกหล่น หรือผู้บันดาลความสำเร็จทุกเมื่อให้แก่สรรพสัตว์ พระกายสีเขียวประกาย ท่าทางประจำตัวคือท่าที่แสดงอาการปกป้องและคุ้มครองจิตจากภัยอันตราย (อภยมุทรา) สัญลักษณ์ประจำตัวคือวิศววัชะ (คทาแฝด) พาหนะคือครุฑ ทิศที่สถิตคือทิศเหนือ
พระธยานิพุทธเจ้ามีอำนาจฌานเช่นเดียวกับพระอาทิพุทธเจ้า สามารถทำให้เกิดพระธยานิโพธิสัตว์ได้ 5 องค์ เช่นเดียวกัน ได้แก่ พระสมันตภัทรโพธิสัตว์ พระวัชรปาณีโพธิสัตว์ พระรัตนปาณีโพธิสัตว์ พระอวโลกิเตศวรโพธิสัตว์ และพระวิศวปาณีโพธิสัตว์
พรุ่งนี้ (7 ก.พ.) อ่านเรื่อง “พระมานุษิพุทธเจ้า” พระพุทธเจ้าพระองค์ที่ 3
