คอลัมน์ คติ-สัญลักษณ์สถาปัตยกรรมไทย
ชวพงศ์ ชำนิประศาสน์
เจดีย์รูปทรงนี้เป็นรูปแบบหนึ่งของเจดีย์ทรงปราสาท มีลักษณะเฉพาะแตกต่างเพิ่มเติมจากเจดีย์ทรงปราสาททั่วไปที่ได้เคยเขียนอ่านกันไปเล็กน้อย
ตัวอย่าง ได้แก่ เจดีย์วัดใหญ่ชัยมงคล จ.พระนครศรีอยุธยา และ เจดีย์พระบรมสารีริกธาตุ เขาค้อ จ.เพชรบูรณ์
ลักษณะสำคัญ คือ ฐานเจดีย์ทรง 4 เหลี่ยม 3 ชั้น ขนาดใหญ่ ที่มีความหมายเดิมคือ ที่อยู่ของพระราชา หรือปราสาทของพระราชา ที่มีคติเพิ่มเติมสอดแทรกเช่นเดียวกับฐาน 3 ชั้น ของเจดีย์ทรงระฆังทั่วไปที่หมายถึง โลกนี้ตั้งอยู่บนอกุศลมูล
ตัวฐานเจดีย์มีซุ้มจระนำ 4 ทิศ ที่บรรจุพระ พุทธรูปหรือหมายถึงพระพุทธเจ้า 4 พระองค์ที่ได้มาตรัสรู้แล้วในภัทรกัปป์นี้
ตัวเจดีย์ทรงกลมขึ้นไปจนถึงยอดเจดีย์ ก็มีความหมายของคติและสัญลักษณ์เช่นเดียวกับเจดีย์ทรงระฆังทั่วไป
ยอดกลมบนสุด ก็หมายถึงนิพพานที่ผู้จะเข้าถึงนิพพานต้องปฏิบัติตามขั้นตอนของการยกระดับจิตขึ้นไป ตามคติ สัญลักษณ์ ที่ได้เคยกล่าวถึงมาแล้ว