เครื่องเบญจราชกกุธภัณฑ์ (ตอนแรก) : รู้ไปโม้ดโดยน้าชาติ ประชาชื่น

เครื่องเบญจราชกกุธภัณฑ์ (ตอนแรก) – อยากรู้ประวัติ จัดสร้างเครื่องเบญจราชกกุธภัณฑ์ 5 องค์ แต่ละองค์มีความหมายอย่างไร

หนูจิง

ตอบ หนูจิง

คำตอบนำมาจากหนังสือ “เสวยราชสมบัติกษัตรา” เขียนโดย ดร.นนทพร อยู่มั่งมี, ผศ.ดร.พัสวีสิริ เปรมกุลนันท์ สนพ. มติชน ว่า เครื่องเบญจราชกกุธภัณฑ์ หมายถึง สิ่งของเครื่องใช้ 5 องค์ที่เป็นเครื่องหมายแสดงความเป็นพระราชารวมอยู่ด้วย และเป็นสิ่งที่มีความสำคัญยิ่งที่จะทูลเกล้าฯ ถวายเพื่อแสดงถึงพระราชอิสริยยศของพระมหากษัตริย์ในพระราชพิธีบรมราชาภิเษก

ย้อนไปในสมัยสุโขทัย มี หลักฐานปรากฏว่า เครื่องราชกกุธภัณฑ์หรือสิ่งของที่นำมาถวายเพื่อประกอบพระราชอิสริยยศมี 3 ประการ ได้แก่ มงกุฎ พระขรรค์ชัยศรี และ เศวตฉัตร

ต่อมาในสมัยกรุงศรีอยุธยาปรากฏหลักฐานว่ามุขอำมาตย์ได้ถวายเครื่องเบญจราชกกุธภัณฑ์ ได้แก่ พระมหามงกุฎ พระแสงขรรค์ พัดวาลวิชนี ธารพระกร และ ฉลองพระบาท แด่พระมหากษัตริย์เมื่อเสด็จประทับพระราชบัลลังก์อันปูลาดด้วยหนังพระยาราชสีห์ และทูลเกล้าฯ ถวายเครื่องประกอบพระราชพิธี อาทิ เครื่องสูง เช่น พระมหาเศวตฉัตร พระกลด จามร อภิรุม ชุมสาย และ เครื่องราชูปโภค ซึ่งขั้นตอนและรายชื่อเครื่องประกอบพระราชพิธีปรากฏเรื่อยมาในพระราชพิธีบรมราชาภิเษกสมัยรัตนโกสินทร์

คติความเชื่อประการหนึ่งที่เกี่ยวกับเครื่องเบญจราชกกุธภัณฑ์ สันนิษฐานว่ามีที่มาจากความเชื่อในพุทธศาสนา โดยในพระไตรปิฎกได้กล่าวถึงเหตุการณ์ตอนประสูติของพระพุทธเจ้าว่า ปรากฏเศวตฉัตรและเครื่องราชกกุธภัณฑ์ทั้ง 5 สิ่งขึ้นเองโดยปราศจากผู้ถือ ในขณะที่ประสูติจากพระครรภ์พระมารดาและประทับยืนบนแผ่นดินแล้ว ซึ่งเป็นนัยยะที่แสดงถึงพระบรมเดชานุภาพและพระบุญญาธิการอันยิ่งใหญ่แห่งองค์มหาบุรุษ

นอกจากนี้ ในคัมภีร์มหาวงศ์พงศาวดารลังกา ซึ่งชำระขึ้นในสมัยรัชกาลที่ 1 ยังได้กล่าวถึงเครื่องราชกกุธภัณฑ์ทั้ง 5 ที่พระเจ้าอโศกมหาราชส่งไปถวายพระเจ้าเทวานัมปิยติสสะแห่งลังกา เพื่อเป็นเครื่องเบญจราชมงคลราชาภิเษก ประกอบด้วย วาลวิชนี คือ พัดที่ทำด้วยขนจามรี พระมหาพิชัยมงกุฎ พระขรรค์ เศวตฉัตร และฉลองพระบาทแก้ว แสดงให้เห็นถึงเครื่องเบญจราชกกุธภัณฑ์ในสมัยต้นกรุงรัตนโกสินทร์ได้เป็นอย่างดี

เครื่องเบญจราชกกุธภัณฑ์ในอดีตมีความแตกต่างกันบ้างตามยุคสมัย โดยเครื่องใช้ทั้ง 5 องค์นั้นประกอบด้วย พระมหามงกุฎ พระแสงขรรค์ วาลวิชนี ฉลองพระบาท และพระมหาเศวตฉัตร หรือธารพระกร (อย่างใดอย่างหนึ่ง)

ทั้งนี้ ในอดีตกาลถือกันว่าพระมหาเศวตฉัตรเป็นสิ่งสำคัญที่สุดในบรรดาเครื่องเบญจราชกกุธภัณฑ์ แต่ในสมัยหลังถือกันว่าพระมหามงกุฎเป็นสิ่งสำคัญที่สุด ในพระราชพิธีบรมราชาภิเษกสมัยรัตนโกสินทร์ได้จัดเครื่องเบญจราชกกุธภัณฑ์ 5 องค์ ได้แก่ 1.พระมหาพิชัยมงกุฎ 2.พระแสงขรรค์ชัยศรี 3.ธารพระกรชัยพฤกษ์ 4.วาลวิชนี 5.ฉลองพระบาทเชิงงอน จัดให้พระมหาเศวตฉัตรแยกเป็นเครื่องราชกกุธภัณฑ์อีกชุดหนึ่งในหมวดเครื่องสูง

เครื่องเบญจราชกกุธภัณฑ์ทั้ง 5 องค์ มีรายละเอียดและคติความหมายดังต่อไปนี้ “พระมหาพิชัยมงกุฎ” เป็นเครื่องราช ศิราภรณ์ในหมวดพระเครื่องต้น สร้างขึ้นในสมัยรัชกาลที่ 1 ทำด้วยทองคำดุนลายลงยาประดับเพชร ประกอบด้วยเกี้ยว 3 ชั้น ชั้นแรกอยู่ตรงพระนลาฏ ชั้นที่ 2 อยู่เบื้องบนพระเศียร และชั้นที่ 3 อยู่ตรงยอดเหนือพระเศียร มีลายรักร้อยและประจำยามทั้ง 4 ด้านประดับที่เกี้ยวทุกชั้น เกี้ยวแต่ละชั้นประดับด้วยดอกไม้ไหวทองคำฝังเพชรและกรรเจียกจอนซ้ายขวาประดับเพชร ระหว่างเกี้ยวแต่ละชั้นวางกระจังตาอ้อยเรียงซ้อนกัน 5 ชั้น เกี้ยวบนสุดเป็นยอดรูปปลีบัวแวง มีมาลัยลูกแก้วคั่นบัวกลุ่ม 3 ชั้น ยอดบนสุดนั้นเดิมเป็นพุ่มข้าวบิณฑ์เรียงร้อยด้วยเพชรเล็กๆ

ต่อมารัชกาลที่ 4 พระราชทานพระราชสมบัติไปจัดหาซื้อเพชรน้ำงามจาก เมืองกัลกัตตา ประเทศอินเดีย นำมาประดับบนยอดพระมหาพิชัยมงกุฎแทนพุ่มข้าวบิณฑ์ พระราชทานนามเพชรนั้นว่า พระมหาวิเชียรมณี

พระมหาพิชัยมงกุฎเป็นสัญลักษณ์แห่งความเป็นยอดหรือพระราชาธิบดีผู้ทรงเป็นประมุขสูงสุดของแผ่นดิน น้ำหนักที่มากรวมทั้งสิ้น 7.3 กิโลกรัม ยังมีความหมายถึงพระราชภาระอันหนักที่ทรงไว้ในฐานะพระเจ้าแผ่นดินอีกด้วย

พรุ่งนี้ (10 เม.ย.) เสนอต่อถึงเครื่องเบญจราชกกุธภัณฑ์อีก 4 องค์

[email protected]

อ่าน : อภิเษก : คอลัมน์รู้ไปโม้ด โดย…น้าชาติ ประชาชื่น

อ่าน : รอง ผบช.น. เผยเส้นทางปิดการจราจร ช่วงพระราชพิธีบรมราชาภิเษก 2-6 พ.ค.

อ่าน : ฤกษ์มงคล ทั่วประเทศจัดพิธี พลีกรรม ตักน้ำจากแหล่งน้ำศักดิ์สิทธิ์ 76 จ. 107 แหล่งน้ำ