พระนอนเมืองศรีเทพ
ชวพงศ์ ชำนิประศาสน์
พระนอนเมืองศรีเทพ – โบราณสถานเขาคลังใน เมืองศรีเทพ จ.เพชรบูรณ์ เมืองร่วมสมัยทวารวดี พุทธศตวรรษที่ 14 ต่อเนื่องกับเมืองที่มีสถาปัตยกรรม “ปรางศรีเทพ” เทวสถาน อิทธิพลของศิลปะขอมบาปวนต่อนครวัด ในสมัยชัยวรมันที่ 7 พุทธศตวรรษที่ 16-17
เขาคลังในนั้นเป็นซากอาคารศิลาแลงกว้าง 28 เมตร ยาว 44 เมตร ตั้งอยู่กลางเมืองศรีเทพ จ.เพชรบูรณ์ ในปัจจุบัน เชื่อกันว่าเป็นที่เก็บอาวุธและสมบัติต่างๆ จึงได้ชื่อว่า คลัง แต่การเจาะสำรวจภายในไม่พบวัตถุหรือหลักฐานของอาวุธหรือทรัพย์สมบัติอย่างใด
ต่อไปนี้คือคำถามและความเห็นว่า เขาคลังในคือสิ่งก่อสร้างอะไร พิจารณาจากสิ่งก่อสร้างที่ปรากฏก็คือ กองหินศิลาแลงสี่เหลี่ยมผืนผ้า
ลักษณะดังกล่าวเมื่อเปรียบเทียบกับ รูปแบบของพระนอนหินทรายวัดเสมาธรรมจักร ซึ่งมีอายุอยู่ในรุ่นราวคราวเดียวกัน เป็นไปได้หรือไม่ที่สถานที่นี้คือ พระนอนขนาดใหญ่ (ปางปรินิพพาน) ที่สร้างขึ้นกลางเมือง เมืองที่มีอำนาจทางการเมืองและเศรษฐกิจสำคัญ เมืองที่ค้นพบหลักฐานโบราณสถานขนาดใหญ่หลายชิ้นที่มีรูปแบบไม่เหมือนรูปแบบในภาคอื่นของไทย เมืองที่มีคูเมืองซ้อนกัน 2 คูเมือง
เรื่องที่น่าสนใจต่อมาก็คือ การล่มสลายหายไปของประชากรผู้คนในเมืองที่โยกย้ายออกจากพื้นที่ที่มีความอุดมสมบูรณ์นั้น โยกย้ายไปด้วยเหตุผลใด ไม่ปรากฏหลักฐานการทำลายเมือง หรือการศึกสงครามที่แย่งชิงผู้คน ไม่ปรากฏซากกระดูกของผู้คนที่ เสียชีวิตด้วยโรคระบาด ที่ทำให้ผู้คนที่หนีออกจากเมืองและทิ้งไว้เหมือนเมืองจันเสนในยุคเดียวกัน
คนหายไปไหนหมด หายไปอยู่ที่ใด
ศาสนสถานอย่างใหญ่โตถูกทิ้งอยู่ในพื้นที่ที่มีความอุดมสมบูรณ์ก็ย่อมขาดการดูแลรักษา
พระนอนองค์มหึมาปางปรินิพพานจึงถูกทิ้งเป็นกองศิลาแลงที่เป็นคำถามของเมือง
