ชะตากรรมของอาลีบาบา – วันที่ 15 เม.ย. บีบีซี นำเสนอบทความโดยคาริชมา วัสวานี ผู้สื่อข่าวธุรกิจเอเชีย ถึงความยากลำบากสำหรับบรรดาบริษัทเทคโนโลยีของจีนในช่วงสุดสัปดาห์ที่ผ่านมา
AFP
จากกรณีที่ อาลีบาบา อี-คอมเมิร์ซยักษ์ใหญ่สัญชาติจีนของ นายแจ็ก หม่า ถูกหน่วยงานกำกับดูแลต่างๆ ของจีนปรับเป็นเงิน 2,800 ล้านดอลลาร์ หรือกว่า 87,000 ล้านบาท โดยระบุว่า อาลีบาบาใช้ ตําแหน่งการตลาด (market position) ของตัวเองในทางที่ผิดมาหลายปี
ต่อมา เมื่อวันจันทร์ที่ 12 เม.ย. บริษัทผู้ชำระเงินดิจิตอลอย่าง แอนต์ กรุ๊ป บริษัทในเครือของอาลีบาบา ประกาศแผนปรับโครงสร้างครั้งใหญ่ โดยบรรดาหน่วยงานกำกับดูแลบีบให้บริษัทดังกล่าวทำหน้าที่เหมือนธนาคาร มากกว่าบริษัทเทคโนโลยี
และเมื่อวันอังคารที่ 13 เม.ย. บริษัท 34 แห่ง ในโลกเทคโนโลยีของจีน ถูกเจ้าหน้าที่รัฐเรียกมาเตือนและดูอาลีบาบาเป็นบทเรียน พร้อมให้เวลา 1 เดือน เพื่อ “ทบทวนตัวเอง” และปฏิบัติตามกฎระเบียบใหม่ของจีนสำหรับบริษัทแพลตฟอร์ม
อาลีบาบาเป็นคุณปู่แห่งอุตสาหกรรมเทคโนโลยีของจีน ครองตลาดดังกล่าวด้วยผู้ใช้มากกว่า 800 ล้านคน เฉพาะในจีนอย่างเดียว จึงเป็นเหตุผลที่บริษัทเจ้าอื่นๆ ในภาคเทคโนโลยีต้องตื่นตัว เมื่ออาลีบาบาถูกปรับและตำหนิอย่างเป็นทางการ
การสืบสวนระบุว่า อาลีบาบาใช้ตำแหน่งการตลาดในทางที่ผิดมาหลายปีโดยจำกัดร้านค้าทำธุรกิจหรือส่งเสริมการขายแพลตฟอร์มคู่แข่ง จำนวนค่าปรับจะอยู่ที่ประมาณร้อยละ 4 ของรายได้ภายในประเทศของบริษัท เมื่อปี 2562
บรรดาผู้ดำเนินอุตสาหกรรมบอกว่า “ทุกคนตึงเครียด” และเหล่าบริษัทเทคโนโลยียักษ์ใหญ่กังวลว่าตัวเองจะเป็นรายต่อไป บริษัทต่างๆ เช่น เทนเซ็นต์ เจดี.คอม, เหม่ยถวน, ไบต์แดนซ์ และพินดูโอดูโอ ต่างดูประสบการณ์ของอาลีบาบา และพยายามหลีกเลี่ยงการล้ำเส้นที่รัฐบาลปักกิ่งกำหนด
ไม่มีใครสามารถมีอำนาจไปมากกว่าพรรคคอมมิวนิสต์จีนได้
มองผิวเผินแล้ว ค่าปรับของอาลีบาบาเป็นเรื่องของกฎระเบียบที่เพิ่มขึ้นในภาคเทคโนโลยีของจีนที่ขยายตัว และสำหรับหลายคน มันเป็นสัญญาณดีว่า ตลาดเติบโตอย่างเต็มที่
รุ่ย หม่า นักวิเคราะห์เทคโนโลยีจีนและพิธีกรร่วมของพอดแคสต์ เทค บัซซ์ ไชน่า (Tech Buzz China) กล่าวว่า
“หากคุณอ่านกฎหมายต่างๆ จะเห็นว่า หน่วยงานกำกับดูแลของจีนกำลังพยายามมองไปข้างหน้าและคิดล่วงหน้ามากขึ้นเพื่อพยายามควบคุมอุตสาหกรรมที่กำลังก้าวไปอย่างรวดเร็ว รวมถึงการใช้อัลกอริทึม ไม่ใช่แค่ส่วนแบ่งการตลาด พยายามทำความเข้าใจเศรษฐกิจแพลตฟอร์ม และพยายามสอดคล้องกับสิ่งที่เศรษฐกิจที่พัฒนาแล้วกำลังทำ”
ทว่าความเคลื่อนไหวดังกล่าวยังถูกมองเป็นเรื่องการเมืองด้วย เป็นตัวบ่งชี้ว่า ภายใต้ประธานาธิบดีสี จิ้นผิง ไม่มีสามารถใครยิ่งใหญ่หรือมีอำนาจในชีวิตของคนจีนทั่วไปได้มากกว่าพรรคคอมมิวนิสต์จีน
แม้ว่าบริษัทเทคโนโลยีเหล่านี้สร้างโลกเสมือนทางเลือกสำหรับชาวจีนที่วันๆ หนึ่งไม่สามารถผ่านไปได้โดยปราศจากการเข้าถึงแอปพลิเคชั่นเหล่านี้ในจีน ทว่าอิทธิพลดังกล่าวต่อชีวิตคนจีนทำให้บริษัทเทคโนโลยีกลายเป็นผู้แข่งขันโดยตรงกับพรรคคอมมิวนิสต์จีน
AFP
แหล่งข่าวในแวดวงการเงินของจีนบอกถึงความสงสัยว่า อาลีบาบาทำให้ผู้นำสูงสุดในรัฐบาลปักกิ่งไม่พอใจ เมื่อนายแจ็ก หม่า เจ้าพ่อวงการเทคโนโลยีจีน กล่าวสุนทรพจน์เมื่อปีที่แล้วเกี่ยวกับการยกเลิกภาคธนาคารแบบดั้งเดิม
สุนทรพจน์ดังกล่าวทำให้สื่อทางการจีนวิพากษ์วิจารณ์ธุรกิจอาลีบาบาและแอนท์กรุ๊ปของนายหม่า จากนั้น นายหม่าและทีมงานถูกหน่วยงานกำกับดูแลเรียกพบ และถูกระงับการเปิดตัวส่วนแบ่งการตลาดซึ่งเป็นที่คาดหวังอย่างมากของแอนต์กรุ๊ป
ผู้สังเกตการณ์ต่างบอกว่า สิ่งที่นายหม่าพูดในการประชุมสัมมนาครั้งนั้นมีราคาที่เจ้าตัวของจ่ายมหาศาล เป็นที่ชัดเจนว่า ทั้งแอนต์ กรุ๊ป และอาลีบาบา พยายามที่จะย้ำเหตุการณ์เหล่านี้
โจ ไช่ รองประธานกรรมการบริหารของอาลีบาบา กล่าวว่า “จากมุมมองกฎระเบียบ…ในกรณีของอาลีบาบา เราได้รับการตรวจสอบความจริงแล้วและยินดีที่จะดำเนินการตามเรื่องนี้” และเสริมว่า “ผมคิดว่า ในอนาคตแนวโน้มทั่วโลก หน่วยงานกำกับดูแลจะพยายามมากขึ้นเพื่อเข้าไปดูแลหากคุณมีการแข่งขันไม่เป็นธรรม”
Wild West ของบริษัทเทคโนโลยีจีนกำลังเปลี่ยนไป
บริษัทเทคโนโลยีจีนถือกำเนิดและเติบโตมาในสภาพแวดล้อมไม่ค่อยมีระเบียบ ภาคอุตสาหกรรมดังกล่าวจึงดำเนินการคล้ายกับ Wild West ด้วยปรัชญา “สร้างมันแล้วมันจะมา” และต้องใช้เวลานานกว่าที่รัฐบาลจีนให้การสนับสนุนอย่างจริงจัง
แองเจลา จาง รองศาสตราจารย์ที่มหาวิทยาลัยฮ่องกง ผู้เชี่ยวชาญกฎหมายจีน และผู้ประพันธ์หนังสือล่าสุดในชื่อ Antitrust Exceptionalism บอกว่า
AFP
“จีนมีแผนการระดับชาติเพื่อส่งเสริมการเป็นผู้ประกอบการและนวัตกรรม และในอดีตที่ผ่านมา หน่วยงานกำกับดูแลต่างๆ ค่อนข้างหละหลวมในแนวทางของตัวเอง ใช้เครื่องมือกำกับดูแลทางเลือกซึ่งผ่อนปรนให้บริษัทเทคโนโลยีมากขึ้น”
ทว่าแนวทางการกำกับดูแลกำลังเปลี่ยนไป เนื่องจากจีนพยายามควบคุมบริษัทเหล่านี้
เชือดไก่ให้ลิงดู
รองศาสตราจารย์จางกล่าวว่า แม้ว่ารัฐบาลปักกิ่งพยายามที่จะกุมบังเหียนภาคส่วนนี้ แต่ไม่ต้องการฆ่าห่านทองคำของเศรษฐกิจเช่นกัน
“ในภาษาจีนมีวลีหนึ่งว่า เชือดไก่ให้ลิงดู อาลีบาบาจะถูกใช้เป็นตัวอย่างเพื่อเป็นบทเรียนแก่บริษัท เทคโนโลยีอื่นๆ ได้เรียนรู้ หากคุณเป็นผู้นำจีนย่อมต้องการความมั่งคั่งทางเศรษฐกิจ การเติบโตเป็นสิ่งสำคัญหลักของรัฐบาล ประสบการณ์ของอาลีบาบาช่วยสร้างความแน่ใจว่า บริษัทเจ้าอื่นๆ จะไม่แตกแถว
ด้านรุ่ย หม่า เห็นด้วยเช่นกัน และเสริมว่ากฎระเบียบดังกล่าวจะช่วยส่งเสริมเกิดนวัตกรรมมากขึ้นสำหรับบริษัทขนาดเล็กในจีน ซึ่งจนถึงตอนนี้ถูกผู้เล่นรายใหญ่บีบอยู่
“บรรดาผู้ร่วมทุนท้องถิ่นที่ฉันเคยพูดคุยด้วยมักสนับสนุนกฎระเบียบเหล่านี้ เนื่องจากคิดถึงโอกาสมากขึ้นที่จะเฟ้นหาบริษัทต่างๆ ที่ใหม่กว่าและไม่เคยมีโอกาสมาก่อน” รุ่ย หม่า กล่าว
ข่าวที่เกี่ยวข้อง:
จีนปรับโหด 8.7 หมื่นล้าน “อาลีบาบากรุ๊ป” ใช้อำนาจผูกขาดตลาด!
