น้ำอภิเษก (ตอนจบ)

คอลัมน์ รู้ไปโม้ด

โดย… น้าชาติ ประชาชื่น

น้ำอภิเษก (ตอนจบ) : รู้ไปโม้ด โดยน้าชาติ ประชาชื่น – ฉบับวานนี้ (5 มี.ค.) “มหานันท์” อยากทราบถึงการจัดทำน้ำอภิเษกพระราชพิธีบรมราชาภิเษก เมื่อวานมีคำชี้แจงจาก รองนายกรัฐมนตรี วิษณุ เครืองาม ในฐานะประธานกรรมการฝ่ายจัดพิธีการงานพระราชพิธีบรมราชาภิเษก มาตอบให้ พร้อมคำอธิบายศัพท์เกี่ยวกับน้ำในพระราชพิธีจากคณะกรรมการฝ่ายประชาสัมพันธ์งานพระราชพิธีบรมราชาภิเษก วันนี้อ่านกันต่อ

ปัญจมหานที แปลว่า แม่น้ำอันยิ่งใหญ่ 5 สาย ได้แก่ แม่น้ำ 5 สายในชมพูทวีป คือ แม่น้ำคงคา ยมนา มหิ อจิรวดี และ สรภู เชื่อกันว่าแม่น้ำทั้งห้านี้ไหลมาจากเขาไกรลาส ซึ่งเป็นที่สถิตของพระอิศวร น้ำจากแม่น้ำดังกล่าวจึงศักดิ์สิทธิ์ ใช้ในพิธีกรรมต่างๆ ในสมัยอยุธยาและธนบุรีไม่ปรากฏหลักฐานว่าใช้น้ำจากปัญจมหานทีในพระราชพิธีบรมราชาภิเษก ขณะที่ในสมัยรัตนโกสินทร์ ตั้งแต่รัชกาลที่ 1 ถึงรัชกาลที่ 4 ใช้น้ำจากแหล่งน้ำสำคัญของประเทศไทยเท่านั้น

ส่วนน้ำสรงมุรธาภิเษกในพระราชพิธีบรมราชาภิเษกพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเมื่อ พ.ศ.2411 ก็มิได้ใช้น้ำจากปัญจมหานที

กระทั่งเมื่อพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จพระราชดำเนินเยือนประเทศอินเดียใน พ.ศ.2415 ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้นำน้ำจากปัญจมหานทีมาด้วย ในการพระราชพิธีบรมราชาภิเษกครั้งที่ 2 เมื่อ พ.ศ.2416 จึงมีน้ำปัญจมหานทีเจือในน้ำสรงมุรธาภิเษกด้วย

เบญจสุทธคงคา หมายถึง แม่น้ำที่บริสุทธิ์ 5 สาย อนุโลมว่าเป็นแหล่งน้ำศักดิ์สิทธิ์เช่นเดียวกับปัญจมหานทีในประเทศอินเดีย แม่น้ำ 5 สายดังกล่าวได้แก่ 1.แม่น้ำบางปะกง ตักน้ำที่บึงพระอาจารย์ แขวงเมืองนครนายก 2.แม่น้ำป่าสัก ตักน้ำที่ตำบลท่าราบ แขวงเมืองสระบุรี 3.แม่น้ำเจ้าพระยา ตักน้ำที่ตำบลบางแก้ว แขวงเมืองอ่างทอง 4.แม่น้ำราชบุรี ตักน้ำที่ตำบลดาวดึงส์ แขวงเมืองสมุทรสงคราม และ 5.แม่น้ำเพชรบุรี ตักน้ำที่ตำบลท่าไชย แขวงเมืองเพชรบุรี

น้ำจากเบญจสุทธคงคาเริ่มใช้ครั้งแรกในพระราชพิธีราชาภิเษกพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช โดยเจือกับน้ำจากสระเกษ สระแก้ว สระคงคา สระยมนา ในแขวงเมืองสุพรรณบุรี ต่อมาตั้งแต่รัชสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎ เกล้าเจ้าอยู่หัว จนถึงรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร ได้นำน้ำจากแหล่งน้ำสำคัญอื่นๆ เจือน้ำจากเบญจสุทธคงคาด้วย

น้ำที่ควรใช้เป็นน้ำพระมุรธาภิเษก พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระราชนิพนธ์ไว้ในแถลงเรื่องขอมดำดินว่า “ตามคัมภีร์พิธีไสยศาสตร์…น้ำที่ควรใช้เป็นน้ำมุรธาภิเษก นั้น ต้องนำมาจากห้วงน้ำล้วน แต่ที่สำคัญและศักดิ์สิทธิ์ น้ำในที่มีสวัสดิมงคลแห่งใดๆ ในแว่นแคว้นพระราชอาณาจักรของพระเจ้าแผ่นดินพระองค์นั้นก็ต้องนำมาถวายเป็นน้ำสรงมุรธาภิเษก ด้วย เพราะฉะนั้นจึงมีพระราชกำหนดบังคับไว้ให้หัวเมืองซึ่งเป็นข้าขัณฑสีมา ส่งน้ำอันมีสวัสดิมงคลมาถวายสำหรับสรงมุรธาภิเษกเป็นสำคัญ ในความยินยอมเป็นข้าขอบขัณฑสีมาด้วย”

ในเมื่อน้ำที่ใช้เป็นน้ำพระมุรธาภิเษกควรเป็นน้ำอันมีสวัสดิมงคลจากแหล่งต่างๆ ในพระราชอาณาจักร ตั้งแต่พระราชพิธีบรมราชาภิเษกสมโภช พ.ศ.2454 เป็นต้นมา น้ำพระมุรธาภิเษก จึงมิได้ใช้เพียงน้ำเบญจสุทธคงคา น้ำในสระทั้ง 4 ที่เมืองสุพรรณบุรี และน้ำปัญจมหานทีในชมพูทวีป แต่ได้ใช้น้ำอันมี สวัสดิมงคลจากทั่วพระราชอาณาจักรด้วย
[email protected]

อ่าน : กสทช. กำหนดแนวทางออกอากาศวิทยุ-ทีวี ช่วงพระราชพิธีบรมราชาภิเษก