ข้าวสารเถา
คอลัมน์ อาทิตย์ละต้น
ข้าวสารเถา ชื่ออื่นๆ ข้าวสารดอกใหญ่ มะโอเครือ เคือคิก เมือสาร เครือเขาหนัง ไคร้เครือ ชื่อวิทยาศาสตร์ Raphis temma pulchellum Wall. เป็นไม้เถาเลื้อยขนาดเล็กที่จัดอยู่ในวงศ์เดียวกันกับต้นตีนเป็ด มีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศจีนตอนใต้ อินเดีย เนปาล พม่า และมาเลเซีย ในประเทศไทยพบมากบริเวณชายป่าดิบเขา ป่าเบญจพรรณแล้งทั่วไป หรือพื้นที่สูงกว่าระดับน้ำทะเล 400-1,300 เมตร
ลำต้นมีลักษณะเป็นไม้เถาขนาดเล็กที่เลื้อยพาดพิงอาศัยไปกับต้นไม้อื่น ผิวลำต้นเรียบเป็นสีเขียว เถาแก่มีสีเทาเข้มอมเขียวเป็นปุ่มปม และมีน้ำยางสีขาวอยู่ภายในเปลือกของลำต้น ใบรูปทรงไข่หรือรูปหัวใจ ออกเป็นใบเดี่ยวเรียงสลับตรงข้ามกัน ขอบใบเรียบ ปลายใบแหลม โคนใบเว้า แผ่นใบมีสีเขียวค่อนข้างบาง และมีขนเป็นกระจุกอยู่กลางใบด้านบน
ดอกออกเป็นช่อตามซอกใบลักษณะคล้ายซี่ร่ม มีกลิ่นหอม มักติดดอกในช่วงฤดูหนาว ผลเป็นฝักโค้ง ขยายพันธุ์ด้วยวิธีเพาะเมล็ดในดินร่วนปนทราย ต้องการน้ำปานกลาง แสงปานกลางจนถึงค่อนข้างมาก
สรรพคุณทางยา รากใช้ปรุงเป็นยาหยอดรักษาตา แก้ตาแดง ตาแฉะ ตามัว เมล็ดเป็นยาแก้ไข้ ช่วยขับเหงื่อ แต่ควรใช้อย่างระมัดระวังเนื่องจากภายในเมล็ดมีสาร Cardiac glycoside ที่เป็นพิษต่อหัวใจ
