ราษฎร : ความหมาย

คอลัมน์ รู้ไปโม้ด

โดย…น้าชาติ ประชาชื่น

[email protected]

ราษฎร – น้าชาติ ราษฎร แปลว่าอะไร

หมีเอง

ตอบ หมีเอง

ราชบัณฑิตยสภาอรรถาธิบายไว้ว่า คำว่า ราษฎร หมายถึง ผู้ที่เป็นคนของประเทศ ถือสัญชาติเดียวกัน อยู่ภายใต้การปกครองเดียวกัน มีสิทธิตามกฎหมาย และต้องปฏิบัติตามกฎหมายบ้านเมืองเหมือนกันทุกคน เช่น พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวมิได้เสด็จพระราชดำเนินเพื่อให้ราษฎรได้ชมพระบารมีเท่านั้น แต่เพื่อทรงรับทราบถึงสภาพชีวิตความเป็นอยู่ การประกอบอาชีพและความต้องการของราษฎรด้วยพระเนตรพระกรรณของพระองค์เองด้วย, ผู้แทนราษฎรต้องทำหน้าที่อย่างซื่อสัตย์สุจริตเพื่อประโยชน์ของปวงชน

ขณะที่เอกสารของสำนักงานเลขาธิการสภาผู้แทนราษฎร ระบุว่า ราษฎร คือคำที่ใช้เรียกบุคคลที่เป็นพลเมืองของประเทศ เพื่อระบุสถานะที่อยู่ภายใต้การควบคุมดูแลของภาครัฐ

ยังมีข้อมูลจากเว็บไซต์นิตยสารศิลปวัฒนธรรม www. silpa-mag.com ที่เสนอบทความเรื่อง “ความหมายของคำว่า ราษฎร : ภาษาการเมืองแห่งยุคสมัยการปฏิวัติ” ไว้ว่า ในช่วงรอยต่อระหว่างสมัยรัฐสมบูรณาญาสิทธิราชย์กับสมัยแรกเริ่มรัฐประชาชาติ คำว่า “ราษฎร” หาได้เป็นเพียงคำธรรมดาๆ ที่ใช้เรียกแทนชนชาวสยามเท่านั้น ทั้งนี้คงต้องพิจารณาความหมายใน 2 ระดับ ในระดับแรกเป็นความหมายระดับผิวเผินที่แปลกันตรงๆ ก็หมายถึง ชนชาวสยาม/ไทย ซึ่งคำว่า ราษฎร นี้ปัญญาชนแห่งรัฐสมบูรณาญาสิทธิราชย์อย่างสมเด็จกรมพระยาดำรงราชานุภาพก็ได้ใช้ปะปนกับคำอื่นๆ เช่น ไพร่บ้านพลเมือง ไพร่ฟ้าข้าแผ่นดิน ประชาชน เป็นต้น

ในขณะที่ระดับ 2 เป็นความหมายระดับลึกที่มีความหมายทางการเมืองแฝงไว้อย่างเข้มข้น โดยคำว่า ราษฎร แสดงถึงจิตสำนึกที่ก้าวหน้าของชาวบ้าน คือมีนัยยะบ่งบอกลักษณะทางชนชั้น ตรงข้ามกับคำว่า พลเมือง

เพราะ พลเมือง นับรวมทุกคนในประเทศซึ่งรวมทั้งชนชั้นเจ้านายด้วย แต่คำว่า ราษฎร ไม่สามารถนับรวมเจ้านายเข้าไปด้วย

นครินทร์ เมฆไตรรัตน์ (การปฏิวัติสยาม พ.ศ.2475) ได้นำพาไปสำรวจการใช้ภาษาการเมืองดังกล่าวทั้งในช่วงก่อนการปฏิวัติสยาม พ.ศ.2475 และภายหลังการปฏิวัติสยาม พ.ศ.2475 สรุปความได้ว่า คำว่า ราษฎร คำนี้ได้ใช้อยู่อย่างแพร่หลายในหมู่คนกลุ่มหนึ่งในช่วงก่อนปี พ.ศ.2475 อย่างเช่น มีหนังสือพิมพ์รายวันชื่อ ราษฎร นายใช้ บัวบูรณ์ เป็นเจ้าของและบรรณาธิการ พิมพ์เผยแพร่ครั้งแรกในระหว่างปี พ.ศ.2471-2472 ในหนังสือถวายฎีกาจำนวนมาก ผู้ถวายฎีกาต่างเรียกตัวเองว่า ราษฎร และมีหนังสือพิมพ์บางฉบับเอาข่าวการถวายฎีกามาพิมพ์เผยแพร่ ทำให้คำดังกล่าวมีความรู้สึกนึกคิดที่ดูรุนแรงกำกับอยู่

คณะผู้ก่อการเปลี่ยนแปลงการปกครองได้เรียกตัวเองตามภาษาของยุคสมัยว่า คณะราษฎร และเมื่อมีการยึดอำนาจรัฐเกิดขึ้นแล้ว ตามพระราชบัญญัติธรรมนูญการปกครองราชอาณาจักรสยาม 27 มิถุนายน พ.ศ.2475 ระบุให้เรียกฝ่ายบริหารว่า กรรมการราษฎร

เห็นได้ชัดว่าคำว่า ราษฎร ซึ่งเป็นคำสามัญดั้งเดิมได้กลายมาเป็นภาษาการเมืองของยุคสมัย

คำว่า ราษฎร สะท้อนให้เห็นพลังของภาษาการเมืองอย่างเข้มแข็ง แม้แต่สมเด็จกรมพระยาดำรงราชานุภาพที่ครั้งหนึ่งเคยใช้คำดังกล่าว ก็มีปฏิกิริยายอมรับความเป็นภาษาการเมืองของคำนี้ด้วยภายหลังการปฏิวัติสยาม พ.ศ.2475 จากกรณีที่พระองค์ทรงเลือกขีดฆ่าทั้งคำว่า ราษฎร (รวมถึงคำว่า ประชาชน) ออกจากร่างพระนิพนธ์เรื่อง การฟ้อนรำของไทย แล้วเปลี่ยนเป็น คำว่า ชนชาติไทย แทน บางแห่งที่จำเป็นต้องระบุว่าเป็นการฟ้อนรำของประชาชน ก็จะทรงเลือกที่จะใช้คำว่า ประชุมชน และชาวนา แทน

กล่าวได้ว่าการที่พระองค์ปฏิเสธและหลีกเลี่ยงการที่จะใช้คำดังกล่าว อีกด้านหนึ่งก็คือการยอมรับถึงพลังอำนาจทางภาษาคำว่า ราษฎร โดยปริยาย