ข้าวเย็นใต้

คอลัมน์ อาทิตย์ละต้น

ข้าวเย็นใต้ – ชื่ออื่น ยาหัว หัวยาข้าวเย็น หัวยาจีนปักษ์ใต้ ข้าวเย็นโคกขาว ชื่อวิทยาศาสตร์ Smilax glabra Wall.ex Roxb. เป็นเถาไม้เลื้อย ที่ลำต้นสีน้ำตาลเข้มโดยมีเหง้าหรือหัวอยู่ใต้ดินลักษณะกลมหรือแบนหรือเป็นก้อนและรูปร่างไม่แน่นอน ผิวไม่เรียบ พบก้อนแข็งนูนขึ้นแยกเป็นแขนงสั้นๆ กว้าง 2-5 ซ.ม. ยาว 5-22 ซ.ม. ผิวสีน้ำตาลเหลืองหรือสีเทาน้ำตาล ตามบริเวณผิวจะพบส่วนที่เป็นหลุมลึกและนูนขึ้น มีรากฝอยขึ้นบริเวณที่เป็นหลุม มักพบปมของรากฝอยที่งอกจากผิวเหง้าและมีรอยแยกแตกเป็นร่องๆ เนื้อสีขาวอมเหลือง

ใบเดี่ยวสีเขียวออกเรียงสลับ ปลายใบบางแหลม โคนใบโค้งมน ผิวใบมันและ มีเส้นมองเห็นชัดเจนตามยาว 3 เส้น ส่วนหลังใบมีผงเหมือนแป้ง ก้านใบสั้น ดอกสีเหลืองอมเขียวออกเป็นช่อตามง่ามใบ ในแต่ละช่อมี 10-20 ดอก และมีขนาดเล็ก กลีบดอกมี 6 กลีบ ผลรูปทรงกลม ผลอ่อนสีเขียว เมื่อแก่กลายเป็นสีแดงดำ

ส่วนที่ใช้เป็นยา ราก หัว ใบ ดอก และผล