หน้ากากอนามัย
คอลัมน์ รู้ไปโม้ด
โดย…น้าชาติ ประชาชื่น
หน้ากากอนามัย – ฉบับวานนี้ “ขนมปัง” ถามมาว่า ใครเป็นผู้คิดค้นหน้ากากอนามัย เมื่อวานตอบถึงจุดกำเนิดซึ่งต้องบันทึกนาม ด๊อกเตอร์ Wu Liande (บางแห่งสะกดว่า Wu Lien-Teh) ผู้มีคุณูปการยิ่ง ไว้เคียงคู่
วันนี้ตามไปดูงานของคุณหมอคนสำคัญกับการคิดค้นครั้งสำคัญ คำตอบมาจากบทความ “กำเนิดหน้ากากป้องกันโรคระบาด ใช้ในวงกว้างยุคราชสำนักจีนรับมือโรคระบาดแมนจูเรีย” โดย สิทธิโชค ชาวไร่เงิน คณะสังคมวิทยาและมานุษยวิทยา มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ เผยแพร่ในเว็บไซต์ศิลปวัฒนธรรม www.silpa-mag.com
เมื่อได้ศึกษาผู้ป่วยและการระบาดอยู่ช่วงหนึ่ง นายแพทย์ Wu เสนอว่าการระบาดครั้งนี้เกิดจากการติดต่อระหว่างคนสู่คนผ่านฝอยละอองขนาดเล็กจากการที่ผู้ป่วยไอหรือจาม คนในปัจจุบันอย่างเราอาจจะรู้สึกไม่ประหลาดใจกับข้อเสนอนี้ แต่ในเวลานั้นนับว่าเป็นเรื่องใหม่อย่างมากและเป็นการท้าทายทฤษฎีหลักในช่วงดังกล่าวที่เชื่อว่าการระบาดของโรคเกิดจากสัตว์พาหะ เช่น หนู หมัด
นายแพทย์ Wu
ไม่เพียงแค่เสนอทฤษฎีใหม่ นายแพทย์ Wu ยังเสนอวิธีการป้องกันการระบาดแบบใหม่อีกด้วย นั่นคือ การใส่ “หน้ากากป้องกันโรคระบาด” (Anti-plaque Mask) ที่เขาคิดค้นขึ้น ลักษณะของหน้ากากนั้นคล้ายกันมากกับหน้ากากอนามัยในปัจจุบัน
กล่าวคือ เป็นผ้าฝ้ายรูปร่างสี่เหลี่ยมผืนผ้า ขนาดกว้าง 4 นิ้ว ยาว 6 นิ้ว จำนวน 2 ชิ้น ซ้อนกัน คลุมส่วนจมูก ปาก ไปจนถึงคางของผู้ใส่ แล้วใช้ผ้าพันแผลหรือผ้ากอซ (gauze) ขนาดกว้าง 6 นิ้ว ยาว 3 ฟุต พาดลงบนผ้าฝ้ายแล้วพันรอบคอผู้สวม คล้ายกับสายคล้องหูของหน้ากากอนามัยในปัจจุบัน
หน้ากากป้องกันโรคระบาดนี้จัดทำขึ้นเพื่อให้บุคลากรทางการแพทย์สวมใส่ในหลายโอกาส ทั้งตรวจรักษาคนไข้ในโรงพยาบาล ในหมู่บ้าน และขณะเผาทำลายศพผู้ป่วย นอกจากนี้ นายแพทย์ Wu ยังให้ผู้ป่วย ผู้ใกล้ชิดผู้ป่วย และประชาชนทั่วไปที่เสี่ยงจะติดเชื้อใส่หน้ากากเช่นกัน
การผลิตและใส่หน้ากากป้องกันโรคระบาดของเจ้าหน้าที่และผู้ป่วยจีนช่วงเวลาที่โรคระบาดแมนจูเรียเกิดขึ้นนั้น นับเป็นครั้งแรกของการใช้หน้ากากเพื่อป้องกันการระบาดของโรคในวงกว้าง
ในเวลาต่อมาเกือบศตวรรษ แพทย์ พยาบาล และผู้คนทั่วไปในจีน ยังคงใช้หน้ากากป้องกันโรคระบาดที่นายแพทย์ Wu คิดค้นเรื่อยมาตลอด แม้จะมีการเปลี่ยนแปลงรูปลักษณ์ไปบ้าง แต่โดยพื้นฐานองค์ประกอบต่างๆ ยังเหมือนเดิม
จนกระทั่งเกิดการระบาดของโรคทางเดินหายใจเฉียบพลันรุนแรง หรือซาร์ส รัฐบาลจีนจึงได้ยกเลิกการใช้หน้ากากป้องกันโรคระบาดทั้งหมด แล้วเปลี่ยนมาใช้หน้ากากอนามัยแบบที่ใช้ในโลกตะวันตกแทน
