น้าชาติ ประชาชื่น
อยากทราบเรื่องพระประธานวัดที่มีเจดีย์ 3 องค์ที่อยุธยา วัดพระศรีสรรเพชญ์ ปัจจุบันนี้อยู่ที่กรุงเทพฯ หรือที่ไหนคะ
นุศรา
ตอบ นุศรา
“พระศรีสรรเพชญดาญาณ” เป็นพระประธานแห่งวัดพระศรีสรรเพชญ์ พระอารามในพระบรมมหาราชวังกรุงศรีอยุธยา สร้างในปีพ.ศ.2043 ในรัชสมัยสมเด็จพระรามาธิบดีที่ 2 (กษัตริย์รัชกาลที่ 10 แห่งอาณาจักรอยุธยา พระนามเดิมว่า พระเชษฐา เป็นพระราชโอรสในสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ) ทรงโปรดให้สร้างองค์พระขึ้นหลังจากการสร้างพระวิหารหลวงในปีพ.ศ.2042
โดยให้หล่อพระพุทธรูปยืนสูง 8 วา (16 เมตร) พระพักตร์ยาว 4 ศอก (2 เมตร) กว้าง 3 ศอก (1.5 เมตร) พระอุระกว้าง 11 ศอก (5.5 เมตร) ใช้ทองสำริดหล่อเป็นแกนในน้ำหนัก 5,800 ชั่ง (3,480 กิโลกรัม) หุ้มทองคำน้ำหนัก 286 ชั่ง (347.776 กิโลกรัม) แล้วถวายพระนามว่า พระศรีสรรเพชญดาญาณ
เมื่อพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก ทรงสถาปนาราชอาณาจักรอยุธยาขึ้นใหม่ที่กรุงรัตนโกสินทร์ โปรดให้อัญเชิญพระพุทธรูปเก่าตามหัวเมืองเหนือ และกรุงเก่ามาประดิษฐาน ณ พระนครแห่งใหม่
ปรากฏว่า พระศรีสรรเพชญดาญาณ ได้รับความเสียหายอย่างหนัก มิอาจซ่อมแซมได้ ทรงปรารถนาจะยุบหุ่นแล้วหล่อใหม่ แต่สมเด็จพระสังฆราชห้ามไว้ว่า “เมื่อเป็นองค์พระอยู่แล้วจะเอาไฟเผาอีกไม่ควร”
จึงโปรดให้สร้างเจดีย์แบบย่อไม้ 12 สูงเส้นเศษ บรรจุหุ่นพระศรีสรรเพชญ์ ภายในวัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม พระราชทานนามว่า พระมหาเจดีย์พระศรีสรรเพชญดาญาณ ปัจจุบันประดิษฐานอยู่ ณ วิหารทิศภายในวัดพระเชตุพนฯ
สำหรับ วัดพระศรีสรรเพชญ์ หรือ วัดพระศรีสรรเพชญ เป็นวัดหลวงประจำพระราชวังโบราณอยุธยา ตั้งอยู่ที่ ต.ประตูชัย อ.พระนครศรีอยุธยา จ.พระนครศรีอยุธยา สร้างขึ้นราวปีพ.ศ.1991 โดยสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ มีจุดน่าสนใจที่สำคัญคือเจดีย์ทรงลังกา จำนวน 3 องค์ วางตัวเรียงยาวตลอดทิศตะวันออกและทิศตะวันตก (หันหน้าเข้าหาเจดีย์ องค์ทางขวามือคือฝั่งทิศตะวันออก ทางซ้ายมือคือฝั่งตะวันตก)
สร้างขึ้นเป็นองค์แรกทางฝั่งตะวันออก เมื่อปีพ.ศ.2035 โดยสมเด็จพระรามาธิบดีที่ 2 เพื่อบรรจุพระบรมอัฐิของสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ พระราชบิดา ต่อมาในปี พ.ศ. 2042 ทรงให้สร้างเจดีย์องค์ที่ 2 (องค์กลาง) ของสมเด็จพระบรมราชาธิราชที่ 3 (พระเชษฐาต่างพระมารดา) และในรัชสมัยสมเด็จพระบรมราชาธิราชที่ 4 (พระหน่อพุทธางกูร) ก็ทรงสร้างเจดีย์อีกองค์ในฝั่งทิศตะวันตกให้สมเด็จพระรามาธิบดีที่ 2 พระราชบิดา รวมเป็น 3 องค์ดังปรากฏถึงทุกวันนี้
วัดพระศรีสรรเพชญ์เป็นวัดประจำวังที่ไม่มีพระสงฆ์จำพรรษา แตกต่างจากวัดมหาธาตุ สุโขทัย ที่มีพระสงฆ์จำพรรษา จึงกลายเป็นต้นแบบของ วัดพระศรีรัตนศาสดาราม ในพระบรมมหาราชวัง ที่ไม่มีพระสงฆ์จำพรรษา
ทั้งนี้ เดิมพื้นที่บริเวณนั้น ในสมัยสมเด็จพระรามาธิบดีที่ 1 หรือพระเจ้าอู่ทอง ใช้เป็นที่ประทับ ต่อมาสมัยสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ ทรงสร้างพระราชมณเฑียรขึ้นใหม่ทางตอนเหนือ โปรดให้ยกที่ตรงนั้นเป็นเขตพุทธาวาส เพื่อประกอบพิธีสำคัญต่างๆ ของบ้านเมือง ทั้งวัดมหาธาตุ สุโขทัย วัดพระศรีสรรเพชญ์ อยุธยา และวัดพระศรีรัตนศาสดาราม ต่างก็ถูกสถาปนาขึ้นในมูลเหตุการสร้างวัดเดียวกัน นั่นคือสร้างเพื่อเป็นวัดประจำพระราชวัง
หลังจากสร้างเจดีย์ 2 องค์ ในปีพ.ศ.2042 สมเด็จพระรามาธิบดีที่ 2 โปรดให้สร้างพระวิหารหลวงขึ้น และในปีต่อมา พ.ศ.2043 ทรงให้หล่อพระพุทธรูปดังกล่าว
ด้วยได้รับความเสียหายอย่างหนัก จึงได้แต่สันนิษฐานถึง เค้าเดิมขององค์พระ แต่ล่าสุดนักวิชาการประวัติศาสตร์ รุ่งโรจน์ ภิรมย์อนุกูล เสนอไว้ว่า เศียรพระพุทธรูปขนาดใหญ่ที่จัดแสดงในพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร เป็นเศียรของพระศรี สรรเพชญดาญาณ
