เมืองศรีมโหสถเป็นเมืองท่าค้าขายติดต่อกับดินแดนโพ้นทะเลในสมัยทวารวดีตั้งแต่ประมาณพุทธศตวรรษที่ 11-12 ต่อเนื่องจนถึงพุทธศตวรรษที่ 18 หลักฐานจำนวนมากแสดงให้เห็นว่าเมืองโบราณศรีมโหสถเป็นเมืองที่มีคนอยู่อาศัยยาวนาน มีพัฒนาการหลายช่วงเวลา จึงมีความหลากหลายทางวัฒนธรรมโดยเฉพาะความเชื่อทางศาสนา ศาสนาพราหมณ์หรือฮินดู และศาสนาพุทธ
เทศกาลมาฆปูรมีศรีปราจีน
ปัจจุบันเมืองศรีมโหสถ ตั้งอยู่ที่ ต.โคกปีบ อ.ศรีมโหสถ จ.ปราจีนบุรี ก่อนหน้านี้ประชาชนที่อาศัยในพื้นที่ขุดค้นพบโบราณวัตถุเป็นระยะจากการทำการเกษตร ต่อมากรมศิลปากรขุดค้นอย่างเป็นระบบจึงมีองค์ความรู้เกี่ยวกับเมืองโบราณแห่งนี้ รวมทั้งพัฒนาการของเมืองที่เกี่ยวกับการขุดทางน้ำ คูน้ำ สระน้ำ ซึ่งเป็นร่องรอยความรู้ของคนสมัยพันกว่าปีก่อนที่บริหารจัดการน้ำเพื่ออุปโภคบริโภค
เวียนเทียนรอบรอยพระพุทธบาทคู่
ความรู้ต่างๆ ถ่ายทอดสู่เด็กเยาวชนคนรุ่นใหม่ในพื้นที่ในรูปแบบกิจกรรมหลากหลาย กิจกรรมที่ดำเนินต่อเนื่องมายาวนานนับสิบปีคือกิจกรรมการเรียนรู้ชุมชนตนเองผ่านงานมัคคุเทศก์น้อยของโรงเรียนวัดสระข่อย จ.ปราจีนบุรี
ต้นหอมและอัน มัคคุเทศก์น้อย
“มีโบราณสถานหลายแห่งที่เป็นหลักฐานว่าคนศรีมโหสถในสมัยก่อนนับถือศาสนาพุทธและพราหมณ์ฮินดูค่ะ” ต้นหอม ด.ญ.กุลภัสสร์ ยศศรี มัคคุเทศก์น้อย นำทีมงานรายการทุ่งแสงตะวันเดินทางมาที่ต้นโพธิ์ศรีมหาโพธิ สถานที่สำคัญทางศาสนาที่เก่าแก่และเลื่องลือของ อ.ศรีมโหสถ เราถามเด็กๆ ว่าในความรับรู้ของเด็กๆ ต้นโพธิ์ใหญ่นี้สำคัญอย่างไร
“เล่ากันว่าเป็นหน่อโพธิ์จากพุทธคยาค่ะ ว่ากันว่าเจ้าเมืองศรีมโหสถในสมัยนั้นเลื่อมใสพระพุทธศาสนามาก จึงส่งคนไปเอาหน่อต้นพระศรีมหาโพธิ์มาปลูกไว้ค่ะ”
ต้นโพธิ์ศรีมหาโพธิ
ต้นโพธิ์ศรีมหาโพธิมีขนาดใหญ่แผ่กิ่งก้านสาขากว้างเป็นร่มเงา ความใหญ่โตทำให้หลายคนจินตนาการว่าต้นโพธิ์แรกเริ่มอาจโตแล้วสิ้นอายุขัย มีหน่อเล็กๆ เกิดขึ้นและเติบโตทดแทนกันมา เพราะทุกวันนี้ดูแล้วคล้ายเติบโตจากหน่อโพธิ์หลายต้น ศรัทธาความเชื่อจากเรื่องเล่าประกอบกับพระพุทธเจ้าตรัสรู้ใต้ต้นโพธิ์ ต้นโพธิ์จึงเป็นดั่งตัวแทนพุทธศาสนา ต้นโพธิ์ศรีมหาโพธิเป็นสัญลักษณ์ประจำจังหวัดปราจีนบุรีและมีงานบูชาในวันวิสาขบูชาทุกปี
“นอกจากต้นโพธิ์นี้ บริเวณใกล้ๆ ยังมีโบราณสถานที่เกี่ยวข้องกับศาสนาและความเชื่อ อย่างเช่นที่โบราณสถานสระแก้ว สระน้ำที่มีรูปแกะสลักสัตว์มงคลตามความเชื่อของฮินดู และอีกสถานที่สำคัญคือโบราณสถานสระมรกตที่ตอนนี้กำลังจัดงานมาฆปูรมีศรีปราจีนค่ะ” เด็กหญิงอัน หรืออันธิยา ส่งแบน อีกหนึ่งมัคคุเทศก์น้อยจากโรงเรียนวัดสระข่อยให้ข้อมูลกับทีมงานแถมชวนเที่ยวงานด้วย
หลังจากพากันขึ้นรถตู้พาพี่ๆ ทีมงานเที่ยวชมโบราณสถานหลายแห่งก็มาถึงจุดสุดท้าย ณ โบราณสถานสระมรกต ซึ่งเต็มไปด้วยผู้คนและมหรสพต่างๆ ครึกครื้น สีสันสดใส งานวัดนั่นเอง!!
โบราณสถานสระแก้ว
“ยินดีต้อนรับเข้าสู่งานมาฆปูรมีศรีปราจีนค่ะ ที่นี่จัดงานมาฆปูรมีศรีปราจีนทุกปี ครั้งนี้ครั้งที่ 38 แล้วค่ะ” ต้นหอมเล่าอย่างภาคภูมิใจ
ในสมัยที่พระพุทธเจ้าเผยแผ่พุทธศาสนาเมื่อ 2,000 กว่าปีก่อน วันเพ็ญเดือนสามทรงแสดงธรรมโอวาทปาฏิโมกข์ หรือหัวใจพระพุทธศาสนา โดยมีพระภิกษุที่บวชโดยพระพุทธเจ้าและบรรลุอรหันต์มาประชุมโดยมิต้องนัดหมายพร้อมเพรียงกันถึง 1,250 องค์
พระภิกษุสงฆ์ธุดงค์ที่สระมรกต
งานมาฆปูรมีศรีปราจีนจัดขึ้นทุกปีในวันมาฆบูชาที่จังหวัดปราจีนบุรี มีวัฒนธรรมการเดินธุดงค์ของพระภิกษุสงฆ์จำนวนมากมายังโบราณสถานสระมรกตเพื่อปฏิบัติธรรมและร่วมงานเทศกาลมาฆปูรมีศรีปราจีน อีกหนึ่งความพิเศษของงานที่ไม่เหมือนใครคือการเวียนเทียนรอบรอยพระพุทธบาทคู่ที่เก่าแก่ที่สุดของประเทศไทย
รอยพระพุทธบาทคู่
การจัดงานสำคัญทางพระพุทธศาสนาเช่นนี้จึงเป็นดั่งการสืบต่อพุทธศาสนาและยังกระตุ้นให้ผู้คน นักเรียน คนในชุมชน ให้ความสำคัญกับโบราณสถานในท้องถิ่นมากขึ้น
เที่ยวงานด้วยกันค่ะ
เที่ยวงานมาฆบูชาและเมืองโบราณศรีมโหสถกับมัคคุเทศก์น้อยด้วยกัน ในรายการทุ่งแสงตะวัน ตอน มาฆปูรมีศรีปราจีน วันเสาร์ที่ 9 มีนาคม 2567 เวลา 05.05 น. ทางช่อง 3 กด 33 และทางเพจทุ่งแสงตะวัน เวลา 07.30 น.
รัตนาภรณ์ ละมูลเจริญ
