สมเด็จพระธีรญาณมุนี (สมชาย วรชาโย) เป็นสมเด็จพระราชาคณะผู้มีวัตรปฏิบัติอันน่ายกย่องและศรัทธายิ่ง ธำรงวัตรปฏิบัติตามแบบพระสงฆ์สายคณะธรรมยุตแท้อีกรูป
ปัจจุบันสิริอายุย่าง 77 ปี พรรษา 56 ดำรงตำแหน่งกรรมการมหาเถรสมาคม, เจ้าอาวาสวัดเทพศิรินทราวาสราชวรวิหาร, ที่ปรึกษาเจ้าคณะภาค 1-2-3, 12-13 และที่ปรึกษาแม่กองธรรมสนามหลวง
ย้อนไปเมื่อวันที่ 9 ส.ค.2567 เลขาธิการมหาเถรสมาคมเสนอต่อที่ประชุมมหาเถรสมาคมว่า ราชเลขานุการในพระองค์พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ได้มีลิขิต ลงวันที่ 28 ก.ค.2567 แจ้งว่า พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดให้กราบทูล สมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก ในฐานะประธานกรรมการมหาเถรสมาคม ทราบฝ่าพระบาท ดังนี้
1.พระสงฆ์ที่ดำรงตำแหน่งพระราชาคณะ สามารถสอบเปรียญธรรมได้
2.ขอให้คณะสงฆ์ทั่วประเทศ เผยแพร่และสั่งสอน เรื่องพระรัตนตรัย ในห้วงวันเฉลิมพระชนมพรรษาของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว และห้วงเทศกาลเข้าพรรษา
ที่ประชุมรับทราบสนองพระมหากรุณาธิคุณดังกล่าวและแจ้งให้คณะสงฆ์ทั่วประเทศทราบ
การนี้ สมเด็จพระธีรญาณมุนี เป็นสมเด็จพระราชาคณะรูปแรกที่สนองพระราชศรัทธา สมัครเข้าสอบเปรียญธรรม 9 ประโยค หลังสำเร็จเปรียญธรรม 8 ประโยคเมื่อปี 2516
อัตโนประวัติ มีนามเดิม สมชาย พุกพุ่มพวง เกิดเมื่อวันพุธที่ 22 ต.ค.2490 เป็นชาวจังหวัดนครปฐม
เดือน มี.ค.2501 บรรพชาที่วัดท่าตำหนัก อ.นครชัยศรี จ.นครปฐม โดยมีพระวินัยวงศาจารย์ (นาค อิสินาโค) เจ้าอาวาสวัดท่าตำหนัก เป็นพระอุปัชฌาย์
ต่อมา เข้าพิธีอุปสมบท ณ พัทธสีมา วัดเทพศิรินทราวาส เมื่อวันที่ 19 ก.ค.2510 โดยมีพระธรรมธัชมุนี (เอื้อน ชินทัตโต) เป็นพระอุปัชฌาย์, พระวินัยวงศาจารย์ (นาค อิสินาโค) เป็นพระกรรมวาจาจารย์ และพระครูวิมลญาณโสภณ เป็นพระอนุสาวนาจารย์
มุ่งมั่นศึกษาพระปริยัติธรรม สามารถสอบได้นักธรรมชั้นเอก และในปี พ.ศ.2516 สอบได้เปรียญธรรม 8 ประโยค
ลำดับงานปกครองคณะสงฆ์ พ.ศ.2521-2531 เป็นเลขานุการเจ้าคณะภาค 1-2-3 และ 12-13 (ธรรมยุต) พ.ศ.2531-2541 เป็นรองเจ้าคณะภาค 1-2-3 และ 12-13 (ธรรมยุต)
พ.ศ.2533 เป็นกรรมการมหาเถรสมาคม พ.ศ.2538 เป็นกรรมการคณะสงฆ์ธรรมยุต พ.ศ.2538 เป็นพระอุปัชฌาย์ วิสามัญ
พ.ศ.2553 เป็นเจ้าอาวาสวัดเทพศิรินทราวาส
ลำดับสมณศักดิ์ พ.ศ.2524 เป็นพระราชาคณะชั้นสามัญที่ พระอมราภิรักขิต พ.ศ.2532 เป็นพระราชาคณะชั้นราชที่ พระราชธรรมสุธี พ.ศ.2537 เป็นพระราชาคณะชั้นเทพที่ พระเทพวรเมธี พ.ศ.2538 เป็นพระราชาคณะชั้นธรรมที่ พระธรรมวรเมธี
พ.ศ.2543 ได้รับพระราชทานสถาปนาสมณศักดิ์ เป็นรองสมเด็จพระราชาคณะชั้นหิรัญบัฏที่ พระพรหมเมธี
พ.ศ.2553 ได้รับพระราชทานสถาปนาสมณศักดิ์ เป็นสมเด็จพระราชาคณะชั้นสุพรรณบัฏ ในราชทินนามที่ สมเด็จพระธีรญาณมุนี
บำเพ็ญคุณประโยชน์ไว้มากมาย เช่น การบูรณะถาวรวัตถุและเสนาสนะต่างๆ ของวัดเทพศิรินทราวาสเป็นจำนวนมาก ไม่ว่าจะเป็นกุฏิ พระอุโบสถ อาคารและตึก รวมทั้งปรับโครงสร้างพื้นฐานไม่ว่าจะเป็นไฟฟ้า น้ำประปา การจัดภูมิทัศน์ภายในวัด และรอบๆ วัดให้ปลอดโปร่ง เขียวขจี ร่มรื่น น่าอยู่ เป็น “วัดส่งเสริมสุขภาพ” ของประชาชน ชุมชน และคณะสงฆ์ตลอดจนอุบาสก อุบาสิกา รวมถึงนักท่องเที่ยวชาวต่างชาติที่มาเที่ยวเมืองไทยของเรา
อีกทั้งยังได้ส่งเสริมการเผยแผ่พระพุทธศาสนาในต่างประเทศ โดยเป็นผู้ร่วมก่อตั้งวัดพุทธดัลลัส สหรัฐอเมริกา
จากมติมหาเถรสมาคมดังกล่าว เพื่อให้พระราชาคณะที่สนใจสามารถสอบเปรียญธรรมได้ เนื่องจากเป็นธรรมเนียมปฏิบัติของคณะสงฆ์มาแต่โบราณกาลแล้วว่า เมื่อพระสงฆ์ได้รับโปรดเกล้าฯ ให้เป็นพระราชาคณะแล้ว ไม่ต้องสอบเปรียญธรรม เนื่องจากจะมีภารธุระในคณะสงฆ์มากขึ้น
วันอาทิตย์ที่ 25 ส.ค.2567 พระพรหมวัชรวิมลมุนี วิ. (บุญชิต ญาณสังวโร) กรรมการมหาเถรสมาคม เจ้าคณะกรุงเทพมหานคร พร้อมด้วยพระภิกษุ-สามเณร นิสิตมหาธาตุวิทยาลัย นักเรียนบาลีวัดมหาธาตุยุวราชรังสฤษฎิ์ ถวายการต้อนรับในโอกาสเข้ารับการถวายความรู้วิชาแต่งไทยเป็นมคธ ประโยค ป.ธ.9 ณ อาคารมหาธาตุวิทยาลัย ชั้น 1 วัดมหาธาตุยุวราชรังสฤษฎิ์ เขตพระนคร กรุงเทพฯ
ตามโครงการถวายความรู้ภาษาบาลีวิชาแต่งฉันท์ภาษามคธ แต่งไทยเป็นมคธ ประโยค ป.ธ.8-9 สำหรับพระราชาคณะผู้ประสงค์จะเข้าสอบ ตามมติมหาเถรสมาคม ครั้งที่ 20/2567 เพื่อสนองพระมหากรุณาธิคุณ
สำหรับนักเรียนที่สมัครในโครงการนี้ นอกจากสมเด็จพระธีรญาณมุนีแล้ว ยังมีนักเรียนที่เรียนประจำได้เข้ารับการถวายความรู้ ทำให้บรรยากาศในห้องเรียนเป็นไปด้วยความอบอุ่น
สร้างความคึกคักให้การศึกษาพระปริยัติธรรมแผนกบาลีอย่างยิ่ง
