กินเจ : ตำนาน
น้าชาติ การกินเจมีตำนานที่เกี่ยวข้องไหม หรือเป็นเรื่องของศาสนา
ดีพร้อม
ตอบ ดีพร้อม
คำตอบนำมาจากเว็บไซต์ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน) ว่า คำว่า “เจ” เป็นคำยืมจากภาษาจีนแต้จิ๋ว พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2542 ให้นิยามไว้ว่า เจ น. อาหารที่ไม่ปรุงด้วยเนื้อสัตว์และผักบางชนิด เช่น กระเทียม กุยช่าย ผักชี ส่วนความหมายที่เข้าใจง่ายในภาษาจีน เจ แปลว่า การถือศีลเพื่อความบริสุทธิ์ หรือ เรียบร้อยสะอาดก็ได้
การกินเจมีความเป็นมายาวนาน สันนิษฐานว่าเริ่มจากชนชั้นปกครองของจีนแต่โบราณ พุทธศาสนาฝ่ายมหายานมีส่วนทำให้การกินเจเผยแพร่ไปสู่ประชาชน ต่อมาศาสนาเต๋ารับเอามาและประยุกต์
ต้นเค้าของประเพณีกินเจ หรือเทศกาลกินเจ 1-9 ค่ำ เดือนเก้า ในปัจจุบัน มาจากการบูชาดาวเป๋ยโต่ว (ดาวกระบวยเหนือ หรือดาวจระเข้) ด้วยเดือนเก้าอากาศเริ่มเย็น ผู้คนกลัวโรคภัยไข้เจ็บ จึงเกิดเทศกาลฉงหยาง 9 ค่ำ เดือน 9 เป็นเทศกาลกลัวตายและป้องกัน โรคภัย มีมาตั้งแต่ปลายราชวงศ์ฮั่น
ประกอบกับเดือนเก้าดาวเป๋ยโต่วหายไปจากท้องฟ้ายามค่ำ ตามศาสนาเต๋าเชื่อว่าท่านลงมาตรวจโลกมนุษย์ จึงจัดพิธีบูชาดาวเป๋ยโต่ว 1-9 ค่ำร่วมด้วย เพื่อให้ท่านช่วยคุ้มครองให้พ้นจากโรคภัยและอันตรายต่างๆ ทั้งนี้นักวิชาการจีนส่วนมากสรุปกันว่าเทศกาลกินเจเดือนเก้ามีที่มาจากประเพณีบูชาดาวของจีนโบราณ แต่พัฒนาเป็นเทศกาลหรือประเพณีอย่างสมบูรณ์เพราะศาสนาเต๋า
เมื่อประเพณีกินเจเดือนเก้าแพร่หลาย และได้รับวัฒนธรรมจากท้องถิ่นต่างๆ ตามยุคสมัย จึงปรับเปลี่ยนไปตามความเชื่อของแต่ละท้องถิ่น หรือมีพิธีกรรมบางอย่างของท้องถิ่นเข้ามาผสมด้วย อาทิ
ตามประเพณีจีนฮกเกี้ยน วัน 9 ค่ำ เดือน 9 เป็นวันประสูติเทพนาจา วันเกิดเทพจะเป็นวันชุมนุมและสำแดงความศักดิ์สิทธิ์ของบรรดาเทพ ในขบวนแห่เจ้าจึงมี ร่างทรงหรือม้าทรง มาแสดงอิทธิฤทธิ์ การแห่เจ้าในเทศกาลกินเจของมาเลเซียและภูเก็ตจะมีม้าทรงของเทพหรือเจ้าท้องถิ่น เช่น นาจา เห้งเจีย มากกว่าม้าทรงของกิ๋วฮ่องไต้เต่ (จิ่วหวงต้าตี้) เทพประจำเทศกาล มีพิธีกรรมบางอย่างของอั้งยี่เข้ามาผสม ใช้เทศกาลกินเจบูชาดาวแต่งชุดขาวไว้ทุกข์แก่ ราชวงศ์หมิง นานวันกลายเป็นการโยงเอาเทพจักรพรรดิ (จิ่วหวง-กิ๋วฮ้วง) สร้างเป็นตำนานวีรชน 9 คนที่เป็นผู้คุ้มครองฮ่องเต้ราชวงศ์ หมิงหนีออกทะเล แต่ถูกราชวงศ์ชิงตามล่าจึงพลีชีพ กลายเป็นตำนานหนึ่งที่มาของเทศกาลนี้
ผู้ที่ร่วมพิธีจึงแต่งชุดขาว คาดผ้าเหลืองพันข้อมือด้วยผ้าขาวหรือผ้าปอเหมือนชุดไว้ทุกข์แต่จีนโพ้นทะเลไม่อิงอุดมการณ์การเมืองอั้งยี่ที่แฝงอยู่ในเทศกาลเป็นกิจกรรมทางศาสนาในแบบท้องถิ่นมากกว่า เทศกาลกินเจยังพัฒนากลายเป็นงานศาลเจ้าใหญ่ประจำปีของชุมชน มีระยะเวลาจัดงานยาวนานกว่า 10 วัน เริ่มตั้งแต่พิธีเชิญขบวนเสด็จในคืนวัน 30 ค่ำ เดือน 8 ไปจนถึงพิธีส่งขบวนเสด็จในวัน 9 ค่ำเดือน 9 โดยช่วงนี้โรงเจหรือศาลเจ้าหลายแห่งมีพิธีทิ้งกระจาด ลอยกระทงตามประเพณีนิยมของท้องถิ่นรวมอยู่ด้วย
