เป็ดเหลือง (ตอนแรก)
น้าชาติครับ เป็ดเหลืองของเล่น มาเกี่ยวการเมืองได้ไง
แบล็กมิน
ตอบ แบล็กมิน
ก่อน “เป็ดเหลือง” จะเป็นอีกหนึ่งสัญลักษณ์ในการเคลื่อนไหวทางการเมืองต่อต้านเผด็จการ ต้องย้อนไปยังปี พ.ศ. 2550 ความเป็นมาเรื่องนี้ เว็บไซต์ศิลปวัฒนธรรม www.silpa-mag.com รายงานไว้ในบทความ “ตุ๊กตาเป็ดยักษ์สีเหลือง ศิลปะสะท้อนความทรงจำวัยเด็ก ทำไมแสลงใจรัฐบาลจีน?” ดังนี้
ตุ๊กตายางรูป “เป็ด” ขนาดใหญ่สีเหลือง สูงถึง 16.5 เมตร เป็นผลงานประติมากรรมของ โฟลเรินไตน์ โฮฟมัน (Florentijn Hofman) ศิลปินชาวดัตช์ ที่สร้างขึ้นเมื่อปี 2550 เพื่อแบ่งปันวัฒนธรรมและความทรงจำวัยเด็ก ด้วยตุ๊กตาเป็ดยางสีเหลืองเป็นของเล่นที่เด็กหลายประเทศ หลายคนคุ้นเคย โดยให้ตุ๊กตาเป็ดเป็นสัญลักษณ์ของสันติภาพ และมีการจัดแสดงสัญจรในหลายประเทศทั่วโลก
วันที่ 2 พฤษภาคม 2556 ตุ๊กตาเป็ดยักษ์สีเหลืองก็เดินทางมาถึงฮ่องกง ประชาชนทั้งเด็กและผู้ใหญ่ให้ความสนใจมาถ่ายรูปกับมันที่อ่าววิกตอเรียอย่างคึกคัก โดยมีกำหนดจะจัดแสดงที่ฮ่องกงจนถึงวันที่ 9 มิถุนายน ปีเดียวกัน
แต่วันที่ 15 พฤษภาคม ตุ๊กตาเป็ดก็เกิด “รั่ว” ทำให้ตุ๊กตายางแฟบแบนอยู่กลางทะเล ซึ่งหลังจากนั้นไม่นานตุ๊กตาเป็ดก็ซ่อมเสร็จ แต่คราวนี้มันไม่ได้มาเพียงลำพัง เพราะเกิดมี “เป็ดก๊อบปี้” จำนวนมากเกิดขึ้นตามเมืองต่างๆ ไม่ว่าจะเป็น หังโจว, อู่ฮั่น, ซีอาน ฯลฯ มีเป็ดสีเหลืองลอยน้ำ หรือนั่งโชว์ตัวอยู่ในที่สาธารณะหลายแห่ง ทั้งหมดแตกต่างจากเป็ดที่อ่าววิกตอเรีย เพียงอย่างเดียว คือ ขนาด
รัฐบาลจีนไม่นิ่งเฉยกับ “เป็ดปลอม” เหล่านี้ เพราะถือว่าเป็นการซ้ำเติมภาพลักษณ์ของประเทศ หนังสือพิมพ์ไชน่าเดลี่ สื่อฝ่ายรัฐบาลประณามการก๊อบปี้ดังกล่าวว่าเป็นการทรยศต่อเจตนารมณ์ของผู้สร้างสรรค์ผลงานเพื่อศิลปะ ของเลียนแบบที่ผลิตออกมาก็เป็นเพียงศิลปะชั้นต่ำที่มีข้อดีเพียงอย่างเดียวคือช่วยทำให้ “เป็ดยักษ์” ของจริงดังมากขึ้น
แม้จะมีการประณามจากสื่อของรัฐบาล แต่เอกชนก็ยังเดินหน้าผลิตเป็ดออกจำหน่าย ตราบที่ยังมีลูกค้าสั่งซื้อ
ต่อมานักเคลื่อนไหวชาวจีนก็นำภาพถ่ายเป็ดยางสีเหลือง มาตัดต่อแทนที่ “รถถัง” ในภาพ Tank Man ซึ่งทำให้รัฐบาลจีนไม่พอใจเป็นอย่างมาก
Tank Man เป็นภาพของชายคนหนึ่งที่ยืนประจันหน้าขวางทางขบวนรถถังในการปราบปรามผู้ชุมนุมที่จัตุรัสเทียนอันเหมินเมื่อวันที่ 5 มิถุนายน 2532 การตัดต่อภาพ Tank Man โดย ใช้เป็ดยางสีเหลืองที่ศิลปินเจ้าของผลงานสร้างขึ้นเพื่อสื่อถึงสันติภาพ แทนที่รถถังที่กำลังจะเข้ามาสลายการชุมนุม เป้าประสงค์เพื่อเสียดสีรัฐบาลที่มุ่งเซ็นเซอร์การรำลึกเหตุการณ์ดังกล่าวที่ครบรอบ 24 ปี
4 มิถุนายน 2556 Sina Weibo บล็อกที่ได้รับความนิยมสูงสุดของจีนได้บล็อกคำว่า Today, Tonight, 4 June รวมทั้ง Big Yellow Duck ที่เป็นภาพตัดต่อข้างต้น
“ตุ๊กตาเป็ด” ของเล่นวัยเด็กของหลายคน งานศิลปะที่สื่อถึงสันติภาพจึงกลายเป็น “ของแสลง” ของรัฐบาลจีน ด้วยเหตุนี้
ฉบับพรุ่งนี้ (24 พ.ย.) ตามรอยเส้นทาง จากตุ๊กตาเป็ดยาง สู่สัญลักษณ์การเคลื่อนไหวทางการเมือง
