ราษฎร

ทําไมการเคลื่อนไหวทางการเมืองเลือกใช้คำว่า “ราษฎร”

ตุ้มเม้ง

ตอบ ตุ้มเม้ง

คำตอบนำมาจากบทความ “นัยจากความหมายของคำว่า “ราษฎร” ภาษาการเมืองในยุคสมัยการปฏิวัติสยาม” เผยแพร่ ในเว็บไซต์ศิลปวัฒนธรรม www.silpa-mag.com ว่า

ในช่วง “รอยต่อ” ระหว่างสมัยรัฐสมบูรณาญาสิทธิราชย์กับสมัยแรกเริ่มรัฐประชาชาติ คำว่า “ราษฎร” หาได้เป็นเพียงคำ ธรรมดาๆ ที่ใช้เรียกแทนชนชาวสยามเท่านั้น ทั้งนี้ คงต้องพิจารณาความหมายใน 2 ระดับ ในระดับแรกเป็นความหมาย “ระดับ ผิวเผิน” ที่แปลกันตรงๆ ก็หมายถึง ชนชาวสยาม/ไทย ซึ่งคำว่า “ราษฎร” นี้ปัญญาชนแห่งรัฐสมบูรณาญาสิทธิราชย์อย่างสมเด็จกรมพระยาดำรงราชานุภาพก็ได้ใช้ปะปนกับคำอื่นๆ เช่น “ไพร่บ้านพลเมือง” “ไพร่ฟ้าข้าแผ่นดิน” “ประชาชน” เป็นต้น

ในขณะที่ระดับ 2 เป็นความหมาย “ระดับลึก” ที่มีความหมายทางการเมืองแฝงไว้อย่างเข้มข้น โดยคำว่า “ราษฎร” แสดงถึงจิตสำนึกที่ก้าวหน้าของชาวบ้าน คือมีนัยยะบ่งบอกลักษณะทาง“ชนชั้น” ซึ่งตรงข้ามกับคำว่า “พลเมือง” เพราะพลเมืองนับ รวมทุกคนในประเทศซึ่งรวมทั้งชนชั้นเจ้านายด้วย แต่คำว่า “ราษฎร” ไม่สามารถนับรวมเจ้านายเข้าไปด้วย

นครินทร์ เมฆไตรรัตน์ ได้นำพาไปสำรวจการใช้ภาษาการเมืองดังกล่าวทั้งในช่วงก่อนการปฏิวัติสยาม พ.ศ.2475 และภายหลังการปฏิวัติสยาม พ.ศ.2475 สรุปความได้ว่า

“คำว่า “ราษฎร” คำนี้ได้ใช้อยู่อย่างแพร่หลายในหมู่คนกลุ่มหนึ่งในช่วงก่อนปี พ.ศ.2475 อย่างเช่น มีหนังสือพิมพ์รายวัน ชื่อ ราษฎร นายใช้ บัวบูรณ์ เป็นเจ้าของและบรรณาธิการ พิมพ์เผยแพร่ครั้งแรกในระหว่างปี พ.ศ.2471-2472 หรือในหนังสือถวายฎีกาจำนวนมาก ผู้ถวายฎีกาต่างเรียกตัวเองว่า ราษฎร และมีหนังสือพิมพ์บางฉบับเอาข่าวการถวายฎีกามาพิมพ์เผยแพร่ทำให้คำดังกล่าวมีความรู้สึกนึกคิดที่ดูรุนแรงกำกับอยู่

คณะผู้ก่อการเปลี่ยนแปลงการปกครองได้เรียกตัวเองตามภาษาของยุคสมัยว่า “คณะราษฎร” และเมื่อมีการยึดอำนาจรัฐเกิดขึ้นแล้ว ตามพระราชบัญญัติธรรมนูญการปกครองราชอาณาจักรสยาม 27 มิถุนายน พ.ศ.2475 ระบุให้เรียกฝ่ายบริหารว่า “กรรมการราษฎร”

เห็นได้ชัดว่าคำว่า “ราษฎร” ซึ่งเป็นคำสามัญดั้งเดิมได้กลายมาเป็นภาษาการเมืองของยุคสมัย…”

คำว่า “ราษฎร” สะท้อนให้เห็นพลังของภาษาการเมืองอย่างเข้มแข็ง แม้แต่สมเด็จกรมพระยาดำรงราชานุภาพที่ครั้งหนึ่งเคยใช้คำดังกล่าว ก็มีปฏิกิริยายอมรับความเป็นภาษาการเมืองของคำนี้ด้วยภายหลังการปฏิวัติสยาม พ.ศ.2475 จากกรณีที่พระองค์ทรงเลือกขีดฆ่าทั้งคำว่า “ราษฎร” (รวมถึงคำว่า “ประชาชน”) ออกจากร่างพระนิพนธ์เรื่อง การฟ้อนรำของไทย แล้วเปลี่ยนเป็นคำว่า “ชนชาติไทย” แทน บางแห่งที่จำเป็นต้องระบุว่าเป็นการฟ้อนรำของประชาชน ก็ทรงเลือกใช้คำว่า “ประชุมชน” และ “ชาวนา” แทน

กล่าวได้ว่าการที่พระองค์ปฏิเสธและหลีกเลี่ยงการที่จะใช้คำ ดังกล่าว อีกด้านหนึ่งก็คือการยอมรับถึงพลังอำนาจทางภาษา คำว่า “ราษฎร” โดยปริยาย

ติดตามข่าวสด

ข่าวเด่นประจำวัน