รัฐธรรมนูญฉบับชั่วคราว 2475
รัฐธรรมนูญหลังเปลี่ยนแปลงการปกครอง ฉบับแรกทำไมต้องเขียนว่า “ชั่วคราว”
ขวัญ
ตอบ ขวัญ
หลังการเปลี่ยนแปลงระบอบการปกครองเป็นประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย์ทรงเป็นประมุข คณะราษฎรได้จัดแจงระบบระเบียบและร่างข้อกฎหมายที่เรียกว่า “พระราชบัญญัติธรรมนูญปกครองแผ่นดิน สยาม” ไว้อย่างเรียบร้อย ร่างขึ้นโดย หลวงประดิษฐ์มนูธรรม หรือ นายปรีดี พนมยงค์ และคณะกรรมการคณะราษฎรบางส่วน ก่อนที่จะนำขึ้นทูลเกล้าฯ ถวายแด่พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 7 เพื่อให้พระองค์ทรงลงพระปรมาภิไธยและประกาศใช้เป็นกฎหมายสูงสุดในการปกครองประเทศตามครรลองของระบอบประชาธิปไตย
แต่ทว่าฉบับที่พระองค์ทรงลงพระปรมาภิไธยนี้ เป็นเพียงฉบับ “ชั่วคราว” สาเหตุที่พระราชบัญญัติธรรมนูญปกครองแผ่นดินสยามเป็นฉบับ “ชั่วคราว” นั้นเพราะพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว “ทรงเติมพระอักษร” กำกับต่อท้ายชื่อพระราชบัญญัตินั้นว่า “ชั่วคราว” และมีพระราชกระแสรับสั่งแก่คณะราษฎรว่า ให้ใช้พระราชบัญญัติธรรมนูญปกครองแผ่นดินสยามฉบับนี้เป็นการชั่วคราว และให้เสนอสภาผู้แทนราษฎรตั้งคณะอนุกรรมการร่างรัฐธรรมนูญฉบับถาวร เพื่อปรับปรุงข้อกฏหมายและข้อบังคับต่างๆ ให้มีความเสถียรภาพมากขึ้นกว่าฉบับชั่วคราว
ส่วนหลักฐานที่ว่าด้วยพระองค์ “ทรงเติม” คำว่าชั่วคราวด้วยจุดประสงค์ใด หาที่มาอย่างแน่ชัดมิได้ แต่ก็มีคำอธิบายเนื่องด้วยเหตุใดจึงพระราชทานรัฐธรรมนูญฉบับชั่วคราวในหนังสือ “พระราชประวัติและพระราชกรณียกิจในพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาประชาธิปก พระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว” ว่า
“…จึงทรงพระมหากรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมพระราชทานรัฐธรรมนูญการปกครองแผ่นดินสยามตามความประสงค์ เมื่อวันที่ 27 มิถุนายน พุทธศักราช 2475 เป็นการชั่วคราว พอให้สภาผู้แทนราษฎร และคณะกรรมการราษฏร ได้จัดรูปงานดำเนินประศาสโนบายให้เหมาะแก่ที่ได้เปลี่ยนการปกครองใหม่…”
(มีหลักฐานบันทึกว่า ได้ทรงเปิดเผยในคราวสละราชสมบัติว่า ‘ครั้นเมื่อ…ได้เห็นรัฐธรรมนูญฉะบับแรกที่หลวงประดิษฐฯ ได้ทำมาให้ข้าพเจ้าลงนาม ข้าพเจ้าก็รู้สึกทันทีว่า หลักการของผู้ก่อการฯ กับหลักการของข้าพเจ้านั้นไม่พ้องกันเสียแล้ว”)
พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 7 พระราชทานรัฐ ธรรมนูญฉบับนี้เพื่อให้เริ่มปกครองสยามประเทศในรูปแบบใหม่ เพื่อจัดระเบียบเสียก่อนที่จะมีการตั้งอนุกรรมการร่างรัฐธรรมนูญ และมีพิธีพระราชทานรัฐธรรมนูญฉบับถาวร ในวันที่ 10 ธันวาคม พ.ศ.2475
การพระราชทานรัฐธรรมนูญฉบับ “ชั่วคราว” ของรัชกาลที่ 7 เป็นจุดเริ่มต้นของการปกครองในระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย์ทรงเป็นประมุข เพราะว่าหลักสำคัญของการปกครองระบอบดังกล่าว จะต้องมีกฎหมายและข้อบังคับที่ใช้ร่วมกันในสังคม จึงจะเป็นประชาธิปไตยได้ และรัฐธรรมนูญฉบับชั่วคราวนี้ ก็ยังเป็นแม่แบบในการร่างรัฐธรรมนูญฉบับถาวร ที่ถูกใช้และปรับเปลี่ยนมาจนถึงปัจจุบัน
